Dla nauczyciela
Autor: Anna Grabarczyk
Przedmiot: Język polski
Temat: Tragizm w dramacie antycznym. Antygona Sofoklesa
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne. Uczeń:
dokonuje analizy i interpretacji wybranych fragmentów Antygony Sofoklesa;
określia, na czym polega tragizm ukazany w Antygonie Sofoklesa;
ocenia postępowanie bohaterów lektury.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Nauczyciel przypomina uczniom o konieczności zapoznania się z lekturą Antygona Sofoklesa.
Przekazuje uczniom tekst:
Antyczny dramat nie przedstawia jedynie konfliktu jednostki i państwa, praw boskiej tradycji i praw stanowionych przez władcę, uczucia i rozumu. Mówi także o klęsce ostatnich przedstawicielek przeklętego rodu Labdakidów. O dwóch niewiastach zmiażdżonych przez los, przed którego wyrokiem nie ma ucieczki, o ich postawach wobec nieuniknionego i cenie, jaką muszą zapłacić. Zachowanie godności, równoważne ze zgodą na fatum, możliwe jest przy skierowaniu miłości ku zmarłym i przyjęciu ich — nieludzkich — uczuć. Próba oddalenia katastrofy w imię lęku i miłości właściwych żyjącym nie udaje się. Ofiara życia zostaje odrzucona. Wobec nieludzkich wyroków losu godność ocalić mogą tylko martwi. Żyjący skazani są na klęskę i poniżenie.
Paweł Stępień, Racje żywych i racje umarłych: Ismena i Antygona, Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja nr 6 (18), 1992
Prosi uczniów o przygotowanie się do dyskusji na temat tragizmu w Antygonie.
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.
Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: nauczyciel pyta, jakie zależności łączą bohaterów Antygony. O których bohaterach można powiedzieć, że są postaciami tragicznymi? Uczniowie podczas rozmowy sporządzają krótką notatkę jako odpowiedź na pytania.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel poleca uczniom, by w parach rozwiązali ćwiczenia 1‑7 z sekcji ,,Sprawdź się”. Dzięki temu uczestnicy zajęć porządkują swoją wiedzę na temat treści dramatu Sofoklesa i przygotowują się do dyskusji dotyczącej tragizmu w dramacie. Po upływie ustalonego czasu wybrani uczniowie prezentują swoje odpowiedzi, a nauczyciel komentuje je i ewentualnie uzupełnia.
Uczniowie dzielą się grupy i opisują motywy działania postaci:
Antygony,
Kreona,
Ismeny.
Wyjaśniają, co skłoniło tych bohaterów do podjęcia danej decyzji, np. uczucia wobec bliskich/obowiązki wobec rodziny, więzy krwi, rozum/uczucie; honor rodziny; rozsądek; prawa państwowe; prawa boskie/niepisane prawa; idea państwa jako nadrzędnej wartości; prawda państwa/prawda jednostki; autorytaryzm; osobista nienawiść.Uczniowie dyskutują na temat tragizmu w dramacie antycznym. Nauczyciel dba o to, by interpretacja motywów postępowania bohaterów była zgodne z wymową tekstu Sofoklesa. Dlatego prosi uczniów, by swoje wypowiedzi i wnioski popierali cytatami.
Faza podsumowująca:
W dyskusji podsumowującej lekcję prowadzący informuje: Opracuj głos w dyskusji o sposobach pokonywania porażek życiowych i radzeniu sobie w różnych okolicznościach, tak by nie utracić wartości człowieczeństwa. W swojej wypowiedzi zastosuj chwyty retoryczne. Nauczyciel otwiera dyskusję na ten temat, a uczniowie dzielą się swoimi opiniami i doświadczeniami.
Praca domowa:
Rozwiąż test zamieszczony w sekcji Gra edukacyjna.
Materiały pomocnicze:
Antygona w Nowym Jorku, spektakl w reż. Kazimierza Kutza, Teatr Telewizji, 1995.
Sofokles, Antygona z obszernymi przypisami i wstępem Antoniego Libery, Warszawa 2018.
Wskazówki metodyczne
Gra edukacyjna może stanowić wstęp do zajęć na temat tragizmu w dramacie antycznym.