Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Umówiliśmy się, że będziesz opowiadał, prawda?. Relacja M. Edelmana w reportażu Hanny Krall Zdążyć przed Panem Bogiem

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Kształtowanie dojrzałości intelektualnej, emocjonalnej i moralnej uczniów.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
3) rozpoznaje specyfikę tekstów publicystycznych (artykuł, felieton, reportaż), retorycznych (przemówienie, laudacja, homilia), popularnonaukowych i naukowych (rozprawa); wśród tekstów prasowych rozróżnia wiadomość i komentarz; rozpoznaje środki językowe i ich funkcje zastosowane w tekstach; odczytuje informacje i przekazy jawne i ukryte; rozróżnia odpowiedzi właściwe i unikowe;
II. Kształcenie językowe.
3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:
3) rozpoznaje i określa funkcje tekstu (informatywną, poetycką, metajęzykową, ekspresywną, impresywną – w tym perswazyjną);
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;
Lektura obowiązkowa
36) Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • utrwala wiadomości na temat cech gatunkowych reportażu,

  • ustala, czy Zdążyć przed Panem Bogiem to tekst o charakterze faktograficznym,

  • określa, w jaki sposób perspektywa świadka wydarzeń wpływa na postrzeganie powstania w getcie przez Marka Edelmana,

  • wyjaśnia, na czym polega i jaki ma cel deheroizacja powstania dokonywana przez Marka Edelmana.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi, by uczniowie zapoznali się z blokiem tekstowym materiału: Umówiliśmy się, że będziesz opowiadał, prawda?. Relacja M. Edelmana w reportażu Hanny Krall Zdążyć przed Panem Bogiem. Prosi także, by uczniowie przypomnieli sobie cechy reportażu (mogą skorzystać z e‑materiału 1332 Cechy reportażu).

Faza wprowadzająca:

  1. Lekcja rozpoczyna się od krótkiej rozmowy wprowadzającej: nauczyciel pyta uczniów, czy pamiętają, co wydarzyło się w getcie warszawskim w kwietniu 1943 r., kim był Marek Edelman. Uczestnicy zajęć odpowiadają swobodnie, nauczyciel ewentualnie uzupełnia podawane przez nich informacje.

  2. Podanie celu i tematu zajęć.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel wyświetla wykład z sekcji „Prezentacja TED”, prosi uczniów, by zanotowali najważniejsze wg nich informacje dotyczące: 1) przebiegu współpracy między Hanną Krall i Markiem Edelmanem; 2) stosunku Marka Edelmana do powstania w getcie. Następnie pyta uczniów o ich przemyślenia związane z wykładem.

  2. Prowadzący poleca, by uczniowie (w parach) wykonali polecenia 1 i 2 z sekcji „Prezentacja TED”. Po upływie ustalonego czasu wybrane osoby przedstawiają propozycje odpowiedzi, a nauczyciel weryfikuje ich poprawność.

  3. Uczniowie (indywidualnie) wykonują ćw. 3–6 z sekcji „Sprawdź się”, a później wspólnie z nauczycielem analizują odpowiedzi.

  4. Ćwiczenie 7 uczniowie wykonują wspólnie, a następnie nauczyciel rozpoczyna dyskusję, pytając: Czy Marek Edelman ma rację, deheroizując powstanie? Uczniowie dzielą się na dwie grupy: pierwsza to osoby, które wstępnie odpowiedziały TAK na powyższe pytanie, druga to osoby, które skłaniają się do odpowiedzi NIE. Nauczyciel prosi, by w ciągu 5 min obie grupy przygotowały argumenty do dyskusji. Później uczniowie wymieniają się poglądami, a nauczyciel dba o to, by dyskusja miała charakter merytoryczny.

Faza podsumowująca:

  1. W podsumowaniu lekcji nauczyciel stawia pytanie: Czy książka Hanny Krall jest reportażem? Pomocne w sformułowaniu odpowiedzi może być ćw. 2 z sekcji „Sprawdź się”, które uczniowie wykonują samodzielnie, a następnie wspólnie ustalają odpowiedź. Ostatnim etapem tej fazy lekcji jest wspólne wykonanie przez uczniów ćw. 8 z sekcji „Sprawdź się”.

Praca domowa:

  1. Przypomnij sobie inne utwory, których tematem jest wojna lub działania zbrojne. Które z tych tekstów należą do gatunku reportażu? Jakie inne formy gatunkowe wybierają twórcy zajmujący się tą tematyką? Czy są to tylko gatunki prozatorskie? Zanotuj swoje odpowiedzi.

Materiały pomocnicze:

  • Hanna Krall: Marek Edelman uczył nas, jak ginąć, ale też, jak żyć, Hanna Krall o Marku Edelmanie, audycja Polskiego Radia (pr. II).

  • Powstanie w getcie warszawskim. Informacje historyczne, materiały na stronie www Muzeum Polin.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Prezentacja TED” do przygotowania się do lekcji powtórkowej na temat postrzegania powstania w getcie przez Marka Edelmana.

Sprawdź się