Dla nauczyciela
Autor: Maria Gniłka‑Somerlik
Przedmiot: Język polski
Temat: Śladami kultury łemkowskiej w Opowiadaniach galicyjskich Andrzeja Stasiuka
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.
Cele operacyjne. Uczeń:
przedstawia biografię i dorobek literacki Andrzeja Stasiuka;
wyjaśnia kontekst historyczny i regionalny dla tomu opowiadań Opowieści galicyjskie;
charakteryzuje grupę etniczną Łemków;
wskazuje najważniejsze momenty historyczne dla kształtowania się kultury łemkowskiej.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją
Przed lekcją nauczyciel poleca uczniom, by wyszukali w internecie informacje na temat artystów o pochodzeniu łemkowskim.
Faza wprowadzająca
We wstępnej fazie lekcji uczniowie prezentują wyniki swoich poszukiwań i przedstawiają krótko historie, biografie artystów, które w jakikolwiek sposób związane są z obszarem łemkowszczyzny. Jeśli w wypowiedziach uczniów nie pojawią się te nazwiska, nauczyciel może wspomnieć o następujących artystach: Jerzy Nowosielski, Andy Warhol, Nikifor Krynicki czy być może bliższy uczniom Igor Herbut. Nauczyciel może zaprezentować twórczość tych artystów i zapytać uczniów, czy są one naznaczone regionalizmem, etnograficznymi śladami.
Po ogólnoklasowej dyskusji nauczyciel może zaznaczyć, że ustalenie tożsamości łemkowskiej czasem jest bardzo trudne, może nawet zaskakiwać odbiorców sztuki (tak jak np. przypadek A. Warhola), ponieważ historia tego regionu naznaczona jest wieloma bolesnymi momentami dziejowymi, w wyniku których ta grupa etniczna została niejako rozproszona po kraju i świecie (tu można wskazać, że np. artyści związani z Podhalem są bardziej rozpoznawalni). Następnie nauczyciel informuje uczniów, że lekcja będzie dotyczyła polskiego pisarza Andrzeja Stasiuka, który w swojej twórczość przygląda się tożsamości łemkowskiej i opisuje ją w sposób osobisty. Uczniowie z sekcji „Wprowadzenie” dowiadują się, że twórca przeniósł się z Warszawy na tereny Beskidu Niskiego, by tworzyć.
Faza realizacyjna
Uczniowie zapoznają się z biografią i opisem twórczości Andrzeja Stasiuka w sekcji „Przeczytaj”. Zanim jednak uczniowie przejdą do interpretacji opowiadania, nauczyciel prosi, by zapoznali się z galerią zdjęć interaktywnych, w której na mapie wyznaczono najważniejsze elementy kultury łemkowskiej oraz momenty historyczne dla tego regionu. Uczniowie podzieleni na grupy wykonują polecenia przyporządkowane do multimedium.
Po przedstawieniu wyników pracy w grupach uczniowie zapoznają się z audiobookiem prezentującym opowiadanie Miejsce i po jego wysłuchaniu wykonują polecenia i zestaw ćwiczeń.
Faza podsumowująca
W fazie podsumowującej nauczyciel prosi uczniów, by zastanowili się nad sposobami ochrony własnego dziedzictwa kulturowego, ale i regionalnego. Co można zrobić, by zachować część własnych korzeni. Po ogólnoklasowej dyskusji nauczyciel omawia z uczniami treść pracy domowej i etapy jej przygotowania.
Praca domowa:
Stwórz projekt mapy swojego regionu, na której wyznaczysz punkty związane z literaturą (opisami pochodzącymi z literatury, postaciami literackimi, pisarzami). Jeśli to możliwe, zaproponuj ekspozycję swojej pracy w miejskiej bibliotece lub muzem.
Materiały dodatkowe:
Agnieszka Kosińska, Andrzej Stasiuk, Kraków 2000.
Patrycja Trzeszczyńska, Łemkowszczyzna zapamiętana. Opowieści o przeszłości i przestrzeni, Kraków 2003.
Wskazówki metodyczne
Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Galeria zdjęć interaktywnych” do podsumowania lekcji.