Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Wizje górskiego krajobrazu w wierszach Jana Kasprowicza

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi;
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
3) rozumie i stosuje w tekstach retorycznych zasadę kompozycyjną (np. teza, argumenty, apel, pointa);
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • charakteryzuje źródła inspiracji w poezji Jana Kasprowicza,

  • porównuje poetyckie i malarskie obrazowanie inspirowane górskimi krajobrazami,

  • wskazuje środki artystycznego wyrazu zastosowane przez Kasprowicza,

  • opisuje zmiany nastroju w wierszach o tematyce tatrzańskiej, charakterystyczne dla różnych etapów twórczości poety,

  • wskazuje związek pomiędzy twórczością Jana Kasprowicza a jego biografią.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”. Nauczyciel prosi ich zwrócenie uwagi na kontekst biograficzny twórczości poety.

  2. Zainteresowane osoby przygotowują prezentację multimedialną złożoną ze zdjęć i reprodukcji obrazów, których tematem jest tatrzańska przyroda. Nauczyciel zapowiada, że praca ta zostanie oceniona jako dodatkowa.

Faza wprowadzająca:

  1. Lekcja rozpoczyna się od prezentacji przygotowanych przez uczniów. Jeśli prezentacje nie wymagają komentarza, w ich tle można odtworzyć fragmenty wierszy Kasprowicza zamieszczone w e‑materiale. Nauczyciel ocenia prace uczniów. Następnie zadaje pytania otwierające lekcję: Co wpłynęło na popularność Zakopanego i Tatr w okresie Młodej Polski? Czy słusznie Zakopane określa się stolicą duchową Polski tamtego czasu? Dlaczego Tatry stały się inspiracją dla tak wielu twórców? Z czym kojarzą się góry w zbiorowej wyobraźni?

Faza realizacyjna:

  1. Główna część lekcji rozpoczyna się od pracy z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej galerię zdjęć, uczniowie wysłuchują także zamieszczonych w niej fragmentów tatrzańskich utworów Kasprowicza. Następnie, indywidualnie, wykonują polecenie dołączone do galerii interaktywnej.

  2. Uczestnicy zajęć przystępują do wykonania wybranych przez nauczyciela ćwiczeń z sekcji „Sprawdź się”. Warto zwrócić uwagę na ćw. 5 oraz 7‑9 związane z interpretacją tekstów poetyckich. Nauczyciel decyduje, czy uczniowie powinni pracować indywidualnie, czy w parach. Po upływie wyznaczonego czasu sprawdza poprawność wykonanych zadań.

Faza podsumowująca:

  1. Na zakończenie zajęć nauczyciel zadaje pytanie podsumowujące: Jaką rolę odgrywa pejzaż i przyroda tatrzańska w twórczości Jana Kasprowicza? Odpowiedzi uczniów mogą być notowane na tablicy w formie mapy myśli.

  2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

  1. W ramach zadania domowego uczniowie wykonują ćw. 6, a zainteresowane osoby ćw. 10, jako dodatkowe.

Materiały pomocnicze:

  • Jacek Kolbuszewski, Tatry w literaturze polskiej, Wrocław 1982.
    Jacek Kolbuszewski, Tatry: literacka tradycja motywu gór, Wrocław 1995
    strona www Muzeum Jana Kasprowicza na Harendzie.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Ilustracja interaktywna” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się