Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Biedni Polacy patrzą na getto – powstanie w getcie warszawskim na podstawie Kobiety cmentarnej Zofii Nałkowskiej oraz innych utworów

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Kształtowanie dojrzałości intelektualnej, emocjonalnej i moralnej uczniów.
2. Rozumienie historii literatury i dziejów kultury jako procesu, a także dostrzeganie roli czynników wewnętrznych i zewnętrznych wpływających na ten proces.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;
7) odróżnia dyskusję od sporu i kłótni;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
9) stosuje retoryczne zasady kompozycyjne w tworzeniu własnego tekstu; wygłasza mowę z uwzględnieniem środków pozajęzykowych;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;
6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
1) odróżnia elementy stałe i fakultatywne przemówień;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • zapoznaje się z informacjami na temat powstania w warszawskim getcie, 

  • ocenia motywacje bohaterów utworów literackich omawianych w lekcji np. Kobiety cmentarnej Z. Nałkowskiej, Początku A. Szczypiorskiego,

  • interpretuje fragmenty opowiadania Kobieta cmentarna Zofii Nałkowskiej oraz innych utworów odnoszących się do powstania w getcie warszawskim,

  • na podstawie przeczytanych tekstów formułuje wnioski dotyczące relacji polsko‑żydowskich w czasie niemieckiej okupacji.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem e‑podręcznika;

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • śniegowa kula.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Biedni Polacy patrzą na getto – powstanie w getcie warszawskim na podstawie Kobiety cmentarnej Zofii Nałkowskiej oraz innych utworów”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” oraz przypomnienie sobie informacji historycznych związanych z powstaniem w getcie warszawskim.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel rozpoczyna rozmowę z uczniami, prosi: Przypomnijcie, co wiecie o powstaniu w getcie warszawskim. Kiedy wybuchło, kto był jego inicjatorem, jakie miało szanse powodzenia.
    Uczniowie wypowiadają się, korzystając ze swojej wiedzy historycznej i opierając się na lekturze bloku tekstowego lekcji.

Faza realizacyjna:

  1. Prowadzący wyświetla prezentację multimedialną. Prosi uczniów, by szczególnie uważnie słuchali fragmentów opowiadania Zofii Nałkowskiej i wynotowali z nich fragmenty, które wydały im się szczególnie znaczące. Później uczniowie, w parach, wykonują polecenia 1 i 2 z tej sekcji. Wskazane osoby przedstawiają propozycje odpowiedzi, a nauczyciel weryfikuje ich poprawność.

  2. Uczniowie dzielą się na trzy zespoły. Zadaniem każdego z nich będzie praca z innym tekstem literackim. Pomocne w tym będą ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”. Grupa 1 wykonuje ćw. 1, 2 i 3, grupa 2 - ćw. 4, 5 i 6, grupa 3 - ćw. 7, 8 i 9.

  3. Następnie nauczyciel informuje uczniów, że będą pracowali metodą śnieżnej kuli, zastanawiając się nad tezą eseju Jana Błońskiego Biedni Polacy patrzą na getto:
    Pierwszy etap pracy jest indywidualny: uczniowie samodzielnie opracowują odpowiedzi, odnosząc się do fragmentów opowiadania Kobieta cmentarna oraz tekstu, nad którym pracowali ze swoją grupą. Następnie łączą się w pary, konfrontując zapisane pomysły. Kolejny etap to połączenie par w zespoły 4 osobowe, które prowadzą dyskusję i weryfikują swoje przemyślenia, a wniosek omawiany jest na forum klasy. Na każdym etapie uczniowie zapisują swoje pomysły na nowej kartce.

Faza podsumowująca:

  1. Na koniec zajęć nauczyciel prosi wybranych uczniów o rozwinięcie zdania: Na dzisiejszych zajęciach dowiedziałem się…, nauczyłem się...

Praca domowa:

  1. Zapoznaj się z odezwą skierowaną przez Żydowską Organizację Bojową do ludności Warszawy w czasie powstania w getcie warszawskim, a następnie sformułuj tekst odezwy – odpowiedzi, którą Polacy mogliby wesprzeć walczących Żydów.

Materiały pomocnicze:

  • Hanna Kirchner, Nałkowska albo życie pisane, Warszawa 2011.

  • Witold Sienkiewicz, Atlas historii Żydów polskich, Warszawa 2010.

  • Metodyka literatury, tom 1 i 2, Warszawa 2001.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Prezentacja multimedialna” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się