Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Ocalone w legendzie. Saga o Wiedźminie jako przykład literatury fantasy

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

6) rozpoznaje w utworach literackich konwencje: baśniową, oniryczną, turpistyczną, nadrealistyczną, postmodernistyczną;

7) określa przemiany konwencji i ich przenikanie się w utworach literackich; rozpoznaje odmiany synkretyzmu (rodzajowego, gatunkowego) oraz interpretuje jego znaczenie;

9) rozumie pojęcie archetypu, rozpoznaje archetypy w utworach literackich oraz określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

10) rozumie pojęcie parafrazy, parodii i trawestacji, wskazuje ich wzorce tekstowe; wykorzystuje te pojęcia w interpretacji utworu literackiego;

II. Kształcenie językowe.

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

6) rozpoznaje i charakteryzuje styl indywidualny (dzieła literackiego, autora) oraz styl typowy (gatunku literackiego, prądu literackiego, epoki) i wykorzystuje tę wiedzę w interpretacji utworu literackiego;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

scharakteryzuje cechy gatunkowe literatury fantasy;
przeanalizuje, w jaki sposób Saga o Wiedźminie Andrzeja Sapkowskiego realizuje założenia gatunku;
omówi nawiązania Sagi o Wiedźminie do konwencji baśni.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja;
plakat.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
arkusze szarego papieru.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przed zajęciami chętni uczniowie zapoznają się z wybranymi tomami Sagi o Wiedźminie (chętne osoby czytają całość) Andrzeja Sapkowskiego. Korzystając z różnych źródeł, przygotowuje się do rozmowy o literaturze fantasy (pojęcie fantastyki, charakterystyczne cechy gatunku itp.).
Mogą skorzystać z artykułu Magdaleny Roszczynialskiej Wielogatunkowość „Sagi o wiedźminie” Andrzeja Sapkowskiego, Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria 1, 179‑188, 2002.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji, formułuje cel zajęć oraz kryteria sukcesu. Uczniowie zapoznają się z sekcją „Wprowadzenie” i „Przeczytaj”.
Prowadzący zajęcia rozpoczyna dyskusję o literaturze fantasy. Uczniowie przedstawiają najważniejsze zagadnienia związane z tą odmianą fantastyki. Nauczyciel pilnuje porządku dyskusji.

Faza realizacyjna:

Chętni uczniowie, którzy czytali Sagę o Wiedźminie, dzielą się na forum klasy swoimi refleksjami po lekturze. Opowiadają o bohaterach, najważniejszych wątkach oraz o tym, w jaki sposób Saga o Wiedźminie Andrzeja Sapkowskiego realizuje założenia gatunku. Omawiają również nawiązania Sagi o Wiedźminie do konwencji baśni.
Uczniowie zapoznają się z audiobookiem i opisują w parach schemat przygodowy, w jaki wpisują się pierwsze utwory Andrzeja Sapkowskiego o Wiedźminie. Następnie wyjaśniają, na czym polega załamanie awanturniczego schematu kompozycyjnego w twórczości Sapkowskiego.
Uczniowie indywidualnie zapoznają się z galerią zdjęć interaktywnych. Następnie w kilkuosobowych grupach tworzą plakaty, które będą odzwierciedlały informacje na temat Geralta - jego awanturniczy charakter, cechy, działalność.

Faza podsumowująca:

Przedstawiciele zespołów wieszają plakaty w widocznym miejscu w klasie i je omawiają.
Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenia z sekcji „Galeria zdjęć interaktywnych”.
Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

Wyjaśnij, czy Saga o Wiedźminie faktycznie jest sagą, zgodnie z założeniami tego gatunku. Możesz skorzystać z artykułu Magdaleny Roszczynialskiej Wielogatunkowość „Sagi o wiedźminie” Andrzeja Sapkowskiego, Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria 1, 179‑188, 2002.

Materiały pomocnicze:

K. Kaczor, Geralt, czarownice i wampir. Recykling kulturowy Andrzeja Sapkowskiego, Gdańsk 2006.
Wiedźmin. Polski fenomen popkultury, pod red. R. Dudzińskiego i J. Płoszaj, Wrocław 2016.

Wskazówki metodyczne

Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Audiobook” do podsumowania lekcji.

Galeria zdjęć interaktywnych