Dla nauczyciela

Autor: Anna Juwan

Przedmiot: Biologia

Temat: Choroby człowieka dziedziczone pozajądrowo

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
VII. Genetyka klasyczna.
2. Zmienność organizmów. Uczeń:
8) określa, na podstawie analizy rodowodu lub kariotypu, podłoże genetyczne chorób człowieka (mukowiscydoza, fenyloketonuria, anemia sierpowata, albinizm, pląsawica Huntingtona, hemofilia, daltonizm, dystrofia mięśniowa Duchenne’a, krzywica oporna na witaminę D3; zespół Klinefeltera, zespół Turnera, zespół Downa);
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
XIV. Genetyka klasyczna.
2. Zmienność organizmów. Uczeń:
8) określa na podstawie analizy rodowodu lub kariotypu podłoże genetyczne chorób człowieka (mukowiscydoza, alkaptonuria, fenyloketonuria, anemia sierpowata, albinizm, galaktozemia, pląsawica Huntingtona, hemofilia, daltonizm, dystrofia mięśniowa Duchenne'a, krzywica oporna na witaminę D3; zespół cri‑du‑chat i przewlekła białaczka szpikowa, zespół Klinefeltera, zespół Turnera, zespół Downa, neuropatia nerwu wzrokowego Lebera);

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

  • Opiszesz genom mitochondrialny i jego mutacje.

  • Wyjaśnisz, czym jest dziedziczenie pozajądrowe.

  • Przedstawisz schemat dziedziczenia chorób mitochondrialnych.

  • Omówisz wybrane choroby dziedziczone pozajądrowo.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem komputera;

  • rozmowa kierowana;

  • praca z filmem;

  • ćwiczenia interaktywne;

  • gra dydaktyczna.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

  1. Nauczyciel prosi wskazaną (lub wybraną) osobę o odczytanie tematu lekcji wyświetlonego na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika.

  2. Odwołanie do wcześniejszej wiedzy. Nauczyciel prosi o przypomnienie, czym są mitochondria i jaką rolę pełnią w komórce.

Faza realizacyjna:

  1. Praca z tekstem. Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału w sekcji „Przeczytaj”. Nauczyciel prowadzi rozmowę kierowaną dotyczącą zagadnień poruszanych w e‑materiale. Uczniowie odpowiadają na zadane przez niego pytania:
    Jak zbudowany jest genom mitochondrialny?
    W jaki sposób jest dziedziczony mitochondrialny DNA?
    Jakie skutki mogą mieć mutacje w genomie mitochondrialnym?
    Jakie są przyczyny i objawy chorób mitochondrialnych: zespołu NARP i dziedzicznej neuropatii nerwu wzrokowego Lebera (LHON)?
    Jeśli jest to konieczne, nauczyciel naprowadza uczniów na właściwe odpowiedzi.

  2. Praca z multimedium („Film”). Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika multimedium. Uczniowie odczytują polecenie nr 2 („Odnosząc się do filmu pt. Choroby człowieka dziedziczone pozajądrowo i własnej wiedzy, porównaj genom jądrowy i mitochondrialny pod względem umiejscowienia i wielkości”.) i wykonują je w parach. Następnie dzielą się swoimi odpowiedziami na forum klasy.

  3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się”. Dzieli klasę na 4‑osobowe grupy. Uczniowie rozwiązują następujące zadania na czas: od 1 do 6, od najłatwiejszego do najtrudniejszego. Grupa, która poprawnie rozwiąże zadania jako pierwsza, wygrywa.

  4. Następne ćwiczenie nr 7 (w którym uczniowie – na podstawie tekstu źródłowego – mają za zadanie określić prawdopodobieństwo wystąpienia wadliwego genu u dzieci mężczyzny cierpiącego na stwardnienie zanikowe boczne), wyświetlone przez nauczyciela na tablicy, uczniowie rozwiązują w grupach 4‑osobowych. Po jego wykonaniu i uzgodnieniu przez każdą grupę wspólnego wyboru następuje omówienie rezultatów na forum klasy.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel dzieli uczniów na cztery zespoły i przeprowadza grę dydaktyczną. Każda z grup losuje trzy zagadnienia i układa do nich pytanie. Pytania kierowane są do pozostałych grup. Grupa, która odpowie poprawnie, otrzymuje 1 pkt. Wygrywa ta grupa, która zdobędzie najwięcej punktów.

  2. Chętni uczniowie podsumowują wiedzę zdobytą na zajęciach.

Praca domowa:

  1. Wykonaj ćwiczenie nr 8 z sekcji „Sprawdź się”.

  2. Dla chętnych: Wykonaj polecenie nr 3 („Do chorób mitochondrialnych należy m.in. choroba zwana zespołem Alpersa. W dostępnych sobie źródłach wiedzy naukowej odszukaj informację na temat objawów tej choroby oraz określ rodzaj defektu, który chorobę tę powoduje. Wyjaśnij, na czym on polega”. .

Materiały pomocnicze:

  • Neil A. Campbell i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Rebis, Poznań 2019.

  • „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

  • Nauczyciel może wykorzystać medium zamieszczone w sekcji „Film” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się