Dla nauczyciela

Autor: Anna Juwan

Przedmiot: Biologia

Temat: Zmęczenie mięśni i dług tlenowy

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
V. Budowa i fizjologia człowieka.
8. Poruszanie się. Uczeń:
6) wyjaśnia na podstawie schematu molekularny mechanizm skurczu mięśnia;
7) przedstawia sposoby pozyskiwania ATP niezbędnego do skurczu mięśnia;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
XI. Funkcjonowanie zwierząt.
2. Porównanie poszczególnych czynności życiowych zwierząt, z uwzględnieniem struktur odpowiedzialnych za ich przeprowadzanie.
7) Poruszanie się. Uczeń:
g) wyjaśnia, na podstawie schematu, molekularny mechanizm skurczu mięśnia,
h) przedstawia sposoby pozyskiwania ATP niezbędnego do skurczu mięśnia,

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

  • Zdefiniujesz pojęcie zmęczenia mięśni.

  • Określisz związki będące źródłem energii do pracy mięśni.

  • Wyjaśnisz przyczyny zmęczenia mięśni, uwzględniając czas oraz intensywność wykonywanej pracy.

  • Omówisz przyczyny występowania długu tlenowego w mięśniach.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm;

  • nauczanie wyprzedzające.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem komputera;

  • ćwiczenia interaktywne;

  • gra dydaktyczna;

  • praca z filmem;

  • śniegowa kula.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

  1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Zmęczenie mięśni i dług tlenowy”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i wykonanie ćwiczenia nr 1 w sekcji „Sprawdź się”.

  2. Uczniowie przypominają sobie informacje na temat przemian biochemicznych zachodzących w mięśniach w czasie skurczu, poznane na wcześniejszych zajęciach.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

  1. Nauczyciel wyświetla temat i cele lekcji zawarte w sekcji „Wprowadzenie”.

  2. Wprowadzenie do tematu. Nauczyciel rozpoczyna pogadankę, zadając pytanie:
    – Czym jest zmęczenie mięśni?

Faza realizacyjna:

  1. Praca z multimedium („Film”). Uczniowie zapoznają się z filmem wyświetlonym przez nauczyciela. Następnie prowadzący zajęcia prosi uczniów, by pracując metodą kuli śniegowej, wykonali polecenia od 1 do 3.
    Nauczyciel objaśnia wspomnianą wyżej metodę i wynikające z niej kolejne etapy pracy:
    1) najpierw uczniowie będą opracowywać odpowiedzi indywidualnie;
    2) potem połączą się w pary i porównają swoje propozycje, a na osobnej kartce zapiszą wspólne odpowiedzi;
    3) kolejnym krokiem będzie połączenie się par w czwórki, które – jak poprzednio – skonfrontują swoje odpowiedzi;
    4) uczniowie utworzą 8‑osobowe zespoły i znów porównają swoje propozycje;
    5) przedstawiciele poszczególnych zespołów 8‑osobowych prezentują na forum klasy uzgodnione w grupie odpowiedzi.

  2. Praca z treścią e‑materiału. Uczniowie na podstawie przeczytanego tekstu oraz informacji zawartych w medium w sekcji „Film” układają indywidualnie pytania do treści e‑materiału (np. „Jakie związki są źródłem energii do pracy mięśni?”, „Jakie są przyczyny występowania długu tlenowego w mięśniach?”). Nauczyciel wraz z uczniami określa zasady rywalizacji i punktowania dobrych odpowiedzi (np. gra na czas lub na liczbę poprawnych odpowiedzi). Przeprowadzenie gry w klasie. Nauczyciel lub wybrany uczeń dba o prawidłowy przebieg quizu zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Nauczyciel ogłasza zwycięzców.

  3. Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Uczniowie w parach wykonują ćwiczenie nr 7 (w którym mają za zadanie – na podstawie przedstawionego fragmentu tekstu oraz własnej wiedzy – ocenić prawidłowość sformułowania: „Spadek wydolności fizycznej u sportowców zawsze wymaga zwiększenia intensywności planu treningowego w celu poprawy osiągnięć sportowca”) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie porównują swoje odpowiedzi z najbliżej siedzącymi sąsiadami. Nauczyciel w razie trudności naprowadza podopiecznych na właściwe rozwiązania lub wyjaśnia wątpliwości.

  4. Następne ćwiczenie – nr 8 („Na podstawie informacji zawartych w tekście oraz własnej wiedzy określ, czym różni się zespół opóźnionej bolesności mięśniowej od zmęczenia mięśniowego”), wyświetlone przez nauczyciela na tablicy, uczniowie rozwiązują w grupach 4‑osobowych. Po jego wykonaniu i uzgodnieniu przez każdą grupę wspólnego wyboru następuje omówienie rezultatów na forum klasy.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o rozwinięcie zdań: „Dziś nauczyłem/nauczyłam się…”, „Zrozumiałem/zrozumiałam, że…”, „Zaskoczyło mnie…”, „Dowiedziałem/dowiedziałam się...”.

  2. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W tym kontekście dokonuje podsumowania najważniejszych informacji przedstawionych na lekcji oraz wyjaśnia wątpliwości uczniów.

Praca domowa:

  1. Wykonaj ćwiczenia od 2 do 6 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

  • Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

  • „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

  • Nauczyciel może wykorzystać medium zamieszczone w sekcji „Film” na lekcji „Przemiany biochemiczne zachodzące w mięśniach w czasie skurczu”.

Sprawdź się