Autor: Anna Juwan

Temat: Tolerancja ekologiczna a środowisko życia

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Wskażesz cechy organizmów o różnym zakresie tolerancji ekologicznej: eurybiontów i stenobiontów.

• Omówisz wpływ czynników środowiskowych na funkcjonowanie organizmów.

• Podasz wymagania środowiskowe wybranych gatunków roślin i zwierząt.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• rozmowa kierowana;

• ćwiczenia interaktywne;

• analiza grafiki interaktywnej;

• mapa myśli;

• metoda stolików eksperckich.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• arkusze papieru, flamastry.

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Tolerancja ekologiczna a środowisko życia”. Prosi uczestników zajęć o rozwiązanie ćwiczenia nr 1 (polegającego na wskazaniu prawidłowej definicji pojęcia tolerancji ekologicznej) z sekcji „Sprawdź się” na podstawie treści w sekcji „Przeczytaj”.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

2. Rozmowa wprowadzająca. Nauczyciel prosi uczniów, by pracując w parach, scharakteryzowali wymagania środowiskowe wybranego gatunku roślin lub zwierząt. Uczniowie wspólnie przygotowują odpowiedź. Chętni wypowiadają się na forum klasy. Nauczyciel podsumowuje odpowiedzi uczniów.

Faza realizacyjna:

1. Mapa myśli. Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy i formułuje polecenie: „Opracuj w formie mapy myśli przydzielone zagadnienia, uwzględniając wpływ czynników środowiskowych na funkcjonowanie organizmów oraz podając wymagania środowiskowe wybranych gatunków roślin i zwierząt w zakresie danego czynnika”. Następnie przydziela zespołom zagadnienia:
   – grupa I i II – zakres tolerancji ekologicznej gatunku w odniesieniu do temperatury oraz wilgotności;
   – grupa III i IV – zakres tolerancji ekologicznej gatunku w odniesieniu do zasolenia i światła.
   Grupy otrzymują po dwa arkusze papieru A2 i na jednym z nich sporządzają mapę myśli. Następnie wybierają po dwóch ekspertów, którzy najlepiej opanowali otrzymane zagadnienia. Eksperci zamieniają się grupami (I z III, II z IV) i przekazują zdobytą wiedzę. Uczniowie z drugiej grupy robią na drugim arkuszu notatki w formie mapy myśli, porządkując informacje przekazywane przez eksperta. Po upływie wyznaczonego czasu eksperci wracają do swoich grup. Grupy prezentują wyniki swojej pracy, nauczyciel uzupełnia brakujące informacje, koryguje ewentualne błędy. Następnie uczniowie prezentują swoje mapy myśli i omawiają je.

2. Praca z multimedium („Grafika interaktywna”). Nauczyciel wyświetla grafikę interaktywną i wspólnie z uczniami dokonuje jej analizy. Prosi podopiecznych, by pracując w parach, wyjaśnili, dlaczego organizmy o szerokim zakresie tolerancji ekologicznej mają zazwyczaj duży zasięg występowania. Następnie uczniowie konsultują swoje rozwiązania z inną, najbliżej siedzącą parą.

3. Nauczyciel czyta polecenie nr 2: „Określ, które z wymienionych w grafice interaktywnej organizmów mogą pełnić funkcję bioindykatorów. Odpowiedź uzasadnij”. Prosi uczniów, aby wykonali je w parach. Następnie wybrana osoba prezentuje swoją odpowiedź, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, wyjaśnia wątpliwości uczniów.

4. Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Uczniowie samodzielnie wykonują ćwiczenie nr 8 (w której mają za zadanie sformułować problem badawczy oraz wniosek na podstawie wyników przedstawionego doświadczenia) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie w 4‑osobowych grupach omawiają prawidłowe rozwiązanie. Po upływie wyznaczonego czasu wskazany przez nauczyciela przedstawiciel grupy prezentuje odpowiedź wraz z jej uzasadnieniem. Klasa ustosunkowuje się do niej. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel prosi uczniów, aby w grupach skonstruowali tabelę porównującą cechy organizmów o różnym zakresie tolerancji ekologicznej: eurybiontów i stenobiontów. Grupy prezentują wykonane przez siebie tabele.

2. Nauczyciel zadaje pytanie: „W jaki sposób wiedzę o zakresie tolerancji ekologicznej organizmów możemy zastosować w praktyce?”. Wybrali/chętni uczniowie opisują po jednym przykładzie pochodzącym z życia codziennego.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenie nr 7 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Neil A. Campbell i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Rebis, Poznań 2019.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

• Nauczyciel może wykorzystać medium zamieszczone w sekcji „Grafika interaktywna” do podsumowania lekcji.