Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Przypowieści – budowa, postacie, sens

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;
II. Kształcenie językowe.
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:
5) zna, rozumie i funkcjonalnie wykorzystuje biblizmy, mitologizmy, sentencje, przysłowia i aforyzmy obecne w polskim dziedzictwie kulturowym;
6) rozpoznaje rodzaje stylizacji (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja, stylizacja środowiskowa, biblijna, mitologiczna itp.) oraz określa ich funkcje w tekście;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
7) odróżnia dyskusję od sporu i kłótni;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
3) rozpoznaje nawiązania do tradycji biblijnej i antycznej w kulturze współczesnej;
4) porównuje teksty kultury, uwzględniając różnorodne konteksty;
II. Kształcenie językowe.
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
5) określa właściwości języka jako nośnika i przekaźnika treści kulturowych;
6) rozpoznaje i charakteryzuje styl indywidualny (dzieła literackiego, autora) oraz styl typowy (gatunku literackiego, prądu literackiego, epoki) i wykorzystuje tę wiedzę w interpretacji utworu literackiego;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • zna i rozumie pojęcia: przypowieść, alegoria, symbol;

  • zna wybrane przypowieści ewangeliczne;

  • wskazuje cechy gatunkowe przypowieści;

  • odczytuje znaczenia dosłowne i alegoryczne przypowieści;

  • formułuje wnioski interpretacyjne;

  • opisuje elementy dydaktyczne przypowieści.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Uczniowie mają za zadanie przeczytać dwie wybrane przypowieści biblijne, ze zwróceniem uwagi na konstrukcję opowieści i typy bohaterów.
    Nauczyciel podaje listę przypowieści. Do wyboru:
    Siewca (Mt 13)
    Chwast w pszenicy (Mt 13)
    Robotnicy w winnicy (Mt 20)
    Dziesięć panien (Mt 25)
    Talenty (Mt 25)
    Miłosierny Samarytanin (Łk 10)
    Zagubiona owca, Zagubiona drachma (Łk 15)
    Faryzeusz i celnik (Łk. 18)

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel prosi wybranych uczniów o krótkie streszczenia przypowieści, przedstawienie tematu i zaprezentowanie bohaterów.

  2. Wyświetlenie na tablicy tematu i celów zajęć oraz wspólne z uczniami ustalenie kryteriów sukcesu.

Faza realizacyjna:

  1. Na podstawie wstępnych wypowiedzi uczniowie konstruują ogólną definicję przypowieści. Następnie zapoznają się z tekstem bloku „Przeczytaj” oraz mapą myśli. Samodzielnie lub w parach uzupełniają mapę myśli, wskazują cechy gatunkowe na podstawie przeczytanych przypowieści. Nauczyciel koryguje pracę. Warto mapę wyświetlić na tablicy interaktywnej, wówczas uczniowie mogą wspólnie ją uzupełniać, podając przykłady i wypisując stosowne cytaty.

  2. Nauczyciel dopowiada uczniom, że znanych jest około 40 przypowieści Jezusa. Był to główny sposób przekazywania Jego nauki. Kulturowe i religijne znaczenie przypowieści ewangelicznych sprawia, że chociaż parabole występują również w Starym Testamencie, to dziś kojarzy się ów gatunek niemal wyłącznie z Nowym Testamentem, z życiem i działalnością Chrystusa.

Faza podsumowująca:

  1. Na podsumowanie uczniowie wykonują ćwiczenie 5, 6, 7. Na koniec na podstawie przypowieści o pannach wskazują najważniejsze cechy przypowieści, odczytują jej sens metaforyczny.

Praca domowa:

  1. Na podstawie poznanych cech przypowieści, zredaguj własną przypowieść.

Materiały pomocnicze:

  • Roman Bartnicki, Współczesna interpretacja przypowieści Jezusa Chrystusa, dostępny w internecie: http://digital.fides.org.pl/Content/1280/20_Bartnicki.pdf

  • Ks. Kazimierz Bukowski, Biblia a literatura polska, Poznań 1988.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Mapa myśli” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.