Sytuacja, w której dochodzi do przemieszczenia się ciała obcego z jamy ustnej do dolnego odcinka układu oddechowego stanowi dla poszkodowanego stan bezpośredniego zagrożenia życia. Ciało obce może zarówno utrudniać oddychanie, jak i całkowicie zatkać drogi oddechowe. Szybka i zdecydowana pomoc polegająca na wykonaniu prostych działań, jest w stanie skutecznie wyeliminować to zagrożenie.

Już wiesz
  • jak zabezpieczyć miejsce zdarzenia;

  • jak ocenić stan przytomności;

  • w jaki sposób przeprowadzić resuscytację krążeniowo‑oddechową.

Nauczysz się
  • wyjaśniać, czym jest zadławienie;

  • odróżniać łagodną niedrożności dróg oddechowych, od jej ciężkiej postaci;

  • postępować właściwie w przypadku zadławienia się osoby dorosłej i dziecka.

iZzRJGwmBf_d5e184

1. Zadławienie

Zadławieniem określa się niedrożność dróg oddechowych spowodowaną ciałem obcym. Wśród osób dorosłych najczęściej dochodzi do niego podczas jedzenia. W przypadku niemowląt i dzieci przyczyną niedrożności dróg oddechowych jest w połowie przypadków jedzenie (najczęściej słodycze). W pozostałej części do zadławienia przyczyniają się inne przedmioty, np. monety i małe zabawki. Ciało obce może spowodować łagodną lub ciężką niedrożność dróg oddechowych.

Zapamiętaj!

Do zadławień dochodzi najczęściej w obecności drugiej osoby. Ważne jest, aby nie pomylić zadławienia z omdleniem, zawałem serca, drgawkami lub innymi stanami, które mogą powodować nagłe zaburzenia oddechowe bądź utratę świadomości. Dlatego osoba, która jest świadkiem zadławienia, powinna zapytać poszkodowanego, gdy ten jest jeszcze przytomny: Co się stało? Czy się dławisz?

Polecenie 1

Ciało obce przechodząc przez górne drogi oddechowe powoduje bardzo nieprzyjemne uczucie. Zastanów się, dlaczego poszkodowany tego nie odczuwa, gdy ciało obce wpadnie do płuc?

iZzRJGwmBf_d5e227

2. Postępowanie w przypadku zadławienia osób dorosłych i dzieci powyżej pierwszego roku życia

Jeżeli poszkodowany ma objawy łagodnej niedrożności dróg oddechowychczęściowe zatkanie dróg oddechowych (niedrożność łagodna)łagodnej niedrożności dróg oddechowych:

  • zachęcaj ratowanego do kaszlu;

  • obserwuj go i nie podejmuj żadnych działań.

Ważne!

U poszkodowanego z łagodną niedrożnością dróg oddechowych ciało obce może w każdej chwili przesunąć się, powodując ciężką niedrożność. Z tego względu należy go obserwować do czasu, aż jego stan się poprawi.

Jeżeli poszkodowany ma objawy ciężkiej niedrożnościcałkowite zatkanie dróg oddechowych (niedrożność ciężka)ciężkiej niedrożności i jest przytomny:

  • wykonaj do 5 uderzeń w okolicę międzyłopatkową zgodnie z zasadami:

    • stań z boku i nieco z tyłu poszkodowanego;

    • podłóż jedną dłoń na klatce piersiowej poszkodowanego i pochyl go do przodu tak, aby przemieszczone ciało obce mogło przedostać się do ust, a nie przesuwało się w głąb dróg oddechowych;

    • nadgarstkiem drugiej ręki wykonaj 5 silnych uderzeń w okolicę międzyłopatkową;

    • po każdym uderzeniu sprawdź jego skuteczność.

RnGSRzstK5uY81
Źródło: Andrzej Bogusz, licencja: CC BY 3.0.

Jeżeli 5 uderzeń w okolicę międzyłopatkową nie spowoduje usunięcia ciała obcego, zastosuj 5 uciśnięć nadbrzusza zgodnie z zasadami:

  • stań za poszkodowanym i obejmij go górnymi kończynami na wysokości nadbrzusza;

  • pochyl go do przodu;

  • rękę zaciśniętą w pięść umieść pomiędzy pępkiem i wyrostkiem mieczykowatym mostka;

  • drugą ręką złap za zaciśniętą pięść i silnie pociągnij do wewnątrz i ku górze;

  • powtórz tę czynność do 5 razy, za każdym razem sprawdzając jego skuteczność.

R1KohnHhYigZw1
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ważne!

Jeżeli 5 uciśnięć nadbrzusza nie spowodowało usunięcia ciała obcego z dróg oddechowych, kontynuuj uderzania w okolicę międzyłopatkową w połączeniu z uciskaniem nadbrzusza na przemian po 5 razy każdą czynność. Wykonuj je do czasu, kiedy ciało obce zostanie usunięte z układu oddechowego lub poszkodowany straci przytomność.

Prawidłowe postępowanie w przypadku zadławienia się ciałem obcym prezentuje nagranie wideo 1.

R1S1pkkeGQRF31
Dwie osoby siedzą w pokoju i oglądając telewizję, jedzą wiśnie/czereśnie. Nagle jedna zaczyna się krztusić, ma wyraźny problem z oddychaniem. Druga stara się opanować sytuację: pomaga jej wstać, oklepuje odpowiednio plecy, a dopiero gdy to nie pomaga – stosuje manewr Heimlicha.

Jeżeli poszkodowany straci przytomność:

  • ułóż delikatnie ratowanego na plecach;

  • natychmiast wezwij pogotowie ratunkowe;

  • odchyl do tyłu głowę poszkodowanego i usuń z jamy ustnej widoczne ciała obce;

  • sprawdź oddech, a w przypadku jego braku, rozpocznij resuscytację od:

    • 30 uciśnięć klatki piersiowej;

    • po wykonaniu 30 uciśnięć sprawdź jamę ustną, czy nie widać ciała obcego – jeżeli ciało obce jest widoczne, usuń je wygarniając palcem;

    • niezależnie, czy udało ci się usunąć ciało obce, udrożnij drogi oddechowe i podejmij próbę wykonania 2 oddechów ratowniczych;

    • wykonuj uciśnięcia klatki piersiowej na przemian z oddechami ratowniczymi – do czasu przyjazdu pogotowia ratunkowego, opadnięcia z sił lub pojawienia się oznak życia (poszkodowany poruszy się, otworzy oczy i zacznie prawidłowo oddychać).

W trakcie resuscytacji u osoby zadławionej, za każdym razem, kiedy drogi oddechowe są udrażniane, należy szybko sprawdzić jamę ustną poszkodowanego, czy nie ma w niej ciała obcego, które mogło się tu przemieścić. Nigdy nie należy wykonywać oczyszczania jamy ustnej na ślepo – ciało obce usuwa się tylko wtedy, gdy jest ono widoczne.

RTM9oCEvRkmcs1
Źródło: Tomorrow Sp.z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Zapamiętaj!

Uciśnięcia nadbrzusza i klatki piersiowej mogą powodować poważne obrażenia wewnętrzne, dlatego wszyscy, u których były one stosowane, powinni być zbadani przez lekarza.

Polecenie 2

Podczas wystąpienia zadławień często można zaobserwować, jak osoba ratująca prosi poszkodowanego o podniesienie rąk do góry, i w tej pozycji klepie go w okolicę miedzyłopatkową. Jak myślisz, czy takie postępowanie jest właściwe? Jeżeli nie, to dlaczego?

iZzRJGwmBf_d5e370

3. Postępowanie w przypadku zadławienia niemowląt

W sytuacji zakrztuszenia u dzieci poniżej pierwszego roku życia (niemowlęcia), należy najpierw sprawdzić, czy ciało obce widoczne jest w ustach dziecka. Jeśli tak – należy próbować wyjąć je za pomocą małego palca jednym ruchem. W przypadku, gdy jest to niemożliwe, nie ponawiamy próby i nigdy nie próbujemy wyjąć przedmiotu na ślepo – grozi to wepchnięciem ciała obcego głębiej!
Następnie oceniamy rodzaj kaszlu:

  • Jeżeli kaszel jest efektywny, tzn. głośny, wyraźny, dziecko może nabrać powietrza do płuc, płacze i reaguje na twoje sygnały – trzymaj je na rękach głową do góry i zachęcaj do samodzielnego wykaszlenia ciała obcego z dróg oddechowych.

  • Jeżeli kaszel jest nieefektywny, czyli cichy lub bezgłośny, dziecko nie może oddychać i płakać, sinieje – wykonaj następujące czynności:

    • połóż dziecko na przedramieniu głową w dół w taki sposób, by twoja dłoń trzymała jego brodę (dłoń ma za zadanie przytrzymać głowę, która u małych dzieci jest ciężka);

    • uderz dziecko mocno nadgarstkiem drugiej dłoni 5 razy między łopatkami – dzięki temu powinno wykrztusić przedmiot;

    • odwróć dziecko na plecy i sprawdź, czy przedmiot został usunięty;

    • jeśli nie został usunięty, uciśnij dwoma palcami 5 razy klatkę piersiową tak jak przy resuscytacji, ale wykonaj te ruchy gwałtowniej i z mniejszą częstotliwością, drugą ręką podtrzymuj głowę.

Ważne!

Nie wykonuj uciśnięć nadbrzusza (manewr Heimlicha) u niemowląt. Kontynuuj uderzenia w okolicę międzyłopatkową w połączeniu z uciskaniem klatki piersiowej na przemian, aż przedmiot wypadnie albo dziecko straci przytomność.

Jeżeli dziecko straci przytomność:

  • połóż je na płaskiej powierzchni, trzymając dłoń na czole dziecka odegnij jego głowę i unieś brodę, co pozwoli udrożnić drogi oddechowe oraz sprawdzić, czy ciała obcego nie da się usunąć palcem;

  • rozpocznij resuscytację rozpoczynając od 5 wdechów ratowniczych;

  • jeśli klatka piersiowa nie unosi się przy oddechach, przed każdym następnym wdechem jeszcze raz skoryguj położenie głowy dziecka;

  • jeżeli 5 prób oddechów się nie powiodło, wykonaj 30 uciśnięć klatki piersiowej;

  • po 30 uciśnięciach sprawdź jamę ustną, czy nie widać ciała obcego, które można usunąć;

  • następnie wykonaj 2 oddechy ratownicze i kolejne 30 uciśnięć klatki piersiowej.

Jeśli uda się usunąć ciało obce z dróg oddechowych dziecka – któryś z naszych oddechów uniósł jego klatkę piersiową, dziecko zaczęło się ruszać lub kaszleć, należy sprawdzić czy oddycha prawidłowo. Jeśli oddycha, ale wciąż jest nieprzytomne, układamy je na boku i czekamy na przybycie pogotowia. W sytuacji, gdy niemowlę nie wykazuje w/w objawów, RKO kontynuujemy do skutku lub do przyjazdu karetki pogotowia.

Polecenie 3

Większość rodziców ratując swoje dzieci obraca je do góry nogami i wytrząsa ciało obce. Wymień co najmniej 3 prawdopodobne zagrożenia dla dziecka mogące wystąpić podczas takiego postępowania.

iZzRJGwmBf_d5e464

Podsumowanie

  • Zadławienie to niedrożność dróg oddechowych spowodowana ciałem obcym. Po przedostaniu się z jamy ustnej do dolnych dróg oddechowych może ono być bardzo niebezpieczne i w krótkim czasie doprowadzić do śmierci poszkodowanego.

  • Rozróżniamy łagodną i ciężką niedrożność dróg oddechowych.

  • łagodnej niedrożności (gdy poszkodowany może mówić, oddychać, kaszleć) pierwsza pomoc polega na zachęcaniu ratowanego do kaszlu, który generuje wysokie ciśnienie w płucach i skutecznie usuwa większość ciał obcych.

  • Klepanie w okolicę międzyłopatkową lub uciskanie nadbrzusza, gdy poszkodowany ma objawy łagodnej niedrożności, może spowodować przesunięcie ciała obcego i całkowite zatkanie dróg oddechowych. Dlatego te czynności przeznaczone są tylko dla poszkodowanych z objawami ciężkiej niedrożności dróg oddechowych.

  • Udzielając pomocy poszkodowanemu z ciężką niedrożnością, należy rozpocząć od 5 uderzeń w okolicę międzyłopatkową, a następnie wykonać manewr Heimlicha uciskając 5 razy nadbrzusze poszkodowanego.

  • Gdy poszkodowany traci przytomność należy rozpocząć resuscytacje krążeniowo‑oddechową. Celem początkowych uciśnięć klatki piersiowej jest przede wszystkim usunięcie niedrożności dróg oddechowych u leżącego, nieprzytomnego poszkodowanego, a tylko wtórnie wspomaganie krążenia.

  • U niemowląt nie stosuje się manewru Heimlicha, zamiast niego wykonujemy uciski klatki piersiowej, tak jak w przypadku resuscytacji, tylko mocniej i z mniejszą częstotliwością.

  • Wzywając pomoc, pamiętaj o numerach alarmowychiZzRJGwmBf_1443526826464_0numerach alarmowych.

Praca domowa
Polecenie 4.1

Współczesna medycyna umożliwia bezoperacyjne usuwanie ciał obcych, które znalazły się w układzie oddechowym. Dowiedz się w dostępnych źródłach, jak nazywa się takie badanie. Służy ono nie tylko do celów terapeutycznych, ale również diagnostycznych, jak np. rozpoznawanie procesów nowotworowych.

iZzRJGwmBf_1443526826464_0
iZzRJGwmBf_d5e528

Słowniczek

częściowe zatkanie dróg oddechowych (niedrożność łagodna)
Definicja: częściowe zatkanie dróg oddechowych (niedrożność łagodna)

drogi oddechowe nie są zamknięte przez ciało obce i przepływ powietrza do/i z płuc jest możliwy; poszkodowany może mówić, nabierać powietrza do płuc, kaszleć, reaguje na nasze sygnały

całkowite zatkanie dróg oddechowych (niedrożność ciężka)
Definicja: całkowite zatkanie dróg oddechowych (niedrożność ciężka)

ciało obce zamyka światło dróg oddechowych, a ratowany nie może mówić, kaszleć, ma problemy z oddychaniem; początkowo mogą być słyszalne świsty oddechowe, które po pewnym czasie cichną, a poszkodowany traci przytomność

iZzRJGwmBf_d5e589

Zadania

Ćwiczenie 1
RygIZyKfPDx5v
Łączenie par. Wskaż, które zdania są prawdziwe, a które – fałszywe.. Ciało obce może spowodować łagodną lub ciężką niedrożność dróg oddechowych.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Niedrożność ciężka występuje, gdy światło dróg oddechowych jest zatkane.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Jeżeli poszkodowany ma objawy łagodnej niedrożności dróg oddechowych, należy silnie uderzyć go 5 razy w okolicę międzyłopatkową.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Rękoczyn Heimlicha polega na silnym uciskaniu nadbrzusza.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Niedrożność dróg oddechowych nie może być przyczyną śmierci.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Ćwiczenie 2
R13W6PVqXcFx61
Źródło: Sławomir Ochrem, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
RpxJMhU75yfb31
zadanie interaktywne
Źródło: Sławomir Ochrem, licencja: CC BY 3.0.