Dobra rada nie zawada!
Współczesne poradniki cechuje dydaktyzm i informacyjność, ale również użyteczność, perswazyjnośćperswazyjność, propagandowośćpropagandowość oraz komercyjnośćkomercyjność. Mają one także walory terapeutyczne, podejmują np. kwestie związane ze zrozumieniem samego siebie, wzmacnianiem wiary we własne możliwości czy też rozwiązywaniem różnych problemów i kształceniem nowych umiejętności. Jednym z poradników dobrego wychowania dla dziewcząt był wydany w 1819 roku utwór Klementyny z Tańskich Hoffmanowej Pamiątka po dobrej matce czyli ostatnie jej rady dla córki. Spróbujmy cofnąć się o 200 lat…
Przejrzyj kilka kolorowych czasopism i wyszukaj artkuły, w których znajdują się różne porady. Określ, czego one dotyczą oraz dla kogo są przeznaczone.
Dobre rady matki sprzed dwóch wieków
Klementyna z Tańskich Hoffmanowa
(1798–1845) – pedagog, pisarka, edytorka, tłumaczka. W jej dorobku można odnaleźć m.in. powieści i powiastki na temat kobiet, literaturę dla dzieci i młodzieży, publikacje o charakterze historycznym i obyczajowym, utwory religijne, czasopisma dla dzieci, zbeletryzowane traktaty moralne. Refleksje i propozycje o charakterze pedagogicznym, związane z moralno‑patriotycznym wychowaniem kobiet, wynikały z gruntownego przygotowania autorki, jej osobistych doświadczeń, w tym: znajomości życia dworskiego i obyczajów magnackich, oraz m.in. z kontaktów z zaprzyjaźnionymi z rodziną pisarki wybitnymi intelektualistami polskimi. Kształciła się poprzez dyskusje w prasie, podróże, konfrontacje własnych obserwacji z doświadczeniami innych narodów. Kiedy po powstaniu listopadowym przeniosła się do Francji, miała okazję dotrzeć do oryginalnych tekstów pisarzy oświeceniowych i uzupełnić swe polskie wykształcenie. Większość utworów Hoffmanowej odwołuje się jednak przede wszystkim do propagowania idei połączenia wychowania domowego i służby publicznej. Dominują „teksty kobiece” na temat dyskutowanych na łamach czasopism problemów emancypacji, poruszające kwestie bliskie dorastającym pannom, np. przyszłego zamążpójścia, wyboru kandydata na męża, wszechstronnego wykształcenia, relacji młodych niewiast z rodzicami, dziewczęcych marzeń i pragnień skrojonych na miarę świadomości społecznej XIX wieku i kulturowych wyzwań tych czasów.
O dziele
Utwór Klementyny z Tańskich Hoffmanowej Pamiątka po dobrej matce czyli ostatnie jej rady dla córki wydany został anonimowo w 1819 roku i uznany za pierwszą polską powieść dla dziewcząt. Rozprawa przyjmuje, dość popularny w tych czasach, kształt moralizującego testamentu (pedagogicznego traktatu), w którym umierająca matka, na podstawie swoich życiowych praktyk, formułuje zestaw rad i pouczeń związanych z wychowaniem swej córki. Utwór Hoffmanowej pisany jest w pierwszej osobie, sugeruje zatem bezpośredniość toku narracji, emocjonalność charakteru wypowiedzi poprzez odwoływanie się do doświadczeń bohaterki – Amelii, jego dydaktyczny koloryt uwidacznia się poprzez wprowadzenie – bilansujących rozważania – złotych myśli, przysłów, aforyzmów, przeznaczonych niewątpliwie do zapamiętania przez czytelniczkę. Kompozycja Pamiątek… jest spójna, przemyślana i logiczna, zamysł artystyczny autorki cztery kolejne rozdziały sprowadza do czterech głównych myśli: pierwsza rozpatruje „stanowisko kobiety w życiu i jej »powinności wobec siebie«”, druga – wartości wewnętrzne – „duszy i umysłu”, trzecia – wady najczęściej spotykane, czwarta omawia „stosunek do ludzi i świata”.
Pamiątka po dobrej matce czyli ostatnie jej rady dla córkiDo Amelii
Już dusza moja do lepszego przeniesie się mieszkania, kiedy ty, córko moja, czytać to pismo będziesz. Są to uwagi, rady, napomnienia, prośby umierającej już matki, nie wątpię, że korzystnymi będą dla ciebie. Zanadto mnie kochasz, abyś kiedy obojętnym okiem patrzeć na nie mogła, abyś nie spełniła ostatnich życzeń, jakie zawierają. […]
O płci żeńskiej
Różne o płci naszej są mniemania. Jedni przysądzają nam najwyższe cnoty i często psują zbytkiem pochlebstwa, drudzy widzą tylko wady i w swojej surowości krzywdę nam czynią. Same nawet kobiety odmiennie płeć swoją uważają, jedne zaszczyt, drugie upośledzenie w niej widzą […].
Ty więc, córko moja, nie trap się, że do płci słabszej należysz i jej przeznaczenie jest pięknym; wszak i kobieta kochaną i użyteczną być może. Natura mężczyznę mocą udarowała, bo obronę słabszych, sprzeciwianie się niesprawiedliwości, karę występku jemu powierzyła. On krew swoją na placu bitwy wylewa, mądre pisze ustawy, pilnuje ich wykonania, kraje podbija, wznosi, broni mocarstwa i rządzi nimi, słowem – jest mężczyzną.
Czulszą i słabszą Bóg stworzył kobietę: łagodzić, miękczyć, uszczęśliwiać śmiałego mężczyznę powinna. Dzikim i ponurym byłby świat, gdyby sami na nim byli mężczyźni, gnuśnym i nieczynnym, gdyby go tylko napełniły niewiasty. Wspólny ich związek i wzajemna pomoc są zasadą towarzyskiego porządku i jeżeli płeć męska włada światem, nasza go upięknia. […]
O domowych i kobiecych zatrudnieniach
Cóż więcej zachwyca w dobrze urządzonym domu, jak młoda i wesoła jego gospodyni, czynna bez ustanku? Z upodobaniem patrzymy na nią. Nad wszystkim czuwa bacznie jej oko. Duszą jest całego domu, wzorem dla sąsiadów i służących, nagrodą męża, ozdobą familii swojej, Bogu i ludziom się podoba.
Ty, Amelio, bądź zawsze gotowa do pracy, zawsze chętnie i pilnie czynna. Czynność jest prawdziwym życiem człowieka i źródłem jego szczęścia. Nuda, ta najokropniejsza choroba w świecie, bo duszę i ciało dręczy, opanuje cię, skoro tylko lenistwu i próżniactwu się poddasz. Nie poznasz jej nigdy, jeśli zawsze zatrudnioną będziesz. Kiedy cię napadnie zły jaki humor, nieukontentowanie, przykrości niechybne w tym życiu, zajmij się czym pilnie, a zatrudnienie wypędzi je od razu. Kiedy krew w twoich żyłach pomału płynąć zacznie, nadaj jej pracą ruch nowy. Chcesz zawsze być wesołą i zdrową? Pracuj szczerze i z upodobaniem. […]
O ozdobie umysłu
Po pięknej duszy, czułym i delikatnym sercu nie ma trwalszych wdzięków, nie ma większej ponęty nad ozdobny umysł. Minęły czasy, kiedy skarb ten wyłącznie mężczyzn był własnością, dziś i kobietom nie tylko wolno, ale i użytecznie jest starać się o niego […]. Kobiety zapewne mniej potrzebują posiadać umiejętności niż mężczyźni nauki; nauki nie celem, ale ozdobą ich życia być powinny […]. Nigdy nie chwalę kobiety, kiedy się oddaje wysokim naukom, kiedy się uczy łacińskiego, greckiego, hebrajskiego języka, doświadczenia robi w fizyce, chemii i nad algebrą lub matematyką głowę sobie łamie. Umieć uszczęśliwić małżonka, uprzyjemnić jego życie, wychować dobre dzieci, wynajdywać nowe i niewinne sposoby podobania się każdemu to są systemy naukowe dla kobiety. Bez algebry potrafi, aby się w żadnych rachubach, widokach ani sama nie omyliła, ani drugim nie dała; a matematykę niech zna tylko tyle, żeby nigdy z prostej nie zboczyła linii.
Klementyna z Tańskich Hoffmanowa, Pamiątka po dobrej matce czyli ostatnie jej rady dla córki, Warszawa 1819, s. 17–148.
Wynotuj z cytowanych fragmentów utworu Hoffmanowej złote myśli autorki i odpowiedz na pytania:
Czy zgadzasz się z wynotowanymi stwierdzeniami? Uzasadnij swoją opinię.
Jak zinterpretujesz te stwierdzenia dzisiaj – po 200 latach?
Które z nich zachowały aktualność?
Wiele tekstów autorstwa Hoffmanowej wypełnia zarówno moralno‑wychowawczy, jak i społeczno‑kulturowy ideał młodej kobiety, przed którą stają nowe cele, nowe wyzwania i nowe role w zmieniającym się ekonomicznie społeczeństwie. Pracując w grupach, przygotujcie mapę myśli na temat: „Ideał kobiety dzisiaj”.
Gdybyś był/była doradcą w sprawach wychowania, co uwzględniłbyś/uwzględniłabyś w zestawie porad związanych z
obrazem idealnej pary,
osiągnięciem zawodowego sukcesu.
Podaj co najmniej dziesięć zasad, używając form trybu rozkazującego.
Współczesne ideały i wzorce
Zastanówcie się wspólnie nad współczesnym ideałem kobiety i mężczyzny.
Przedstaw pisemnie swój wizerunek ideału (dziewczyny i/lub chłopca). W swoim opisie zwróć uwagę na: wygląd (w tym ubranie), cechy charakteru, zainteresowania i hobby. Wprowadź modalne formy czasownika (np. jaki on/ona powinien/powinna być) oraz sformułowania typu: on/ona „zwraca uwagę na…”, co on/ona „ceni najbardziej” lub co „robi największe wrażenie na partnerze”. Przedstaw swoją propozycję klasie.
Ustosunkujcie się do przedstawionych na forum klasy propozycji. Czy zgadzacie się opiniami kolegów/koleżanek?
W czasopiśmie „Victor Junior” można znaleźć artykuły poświęcone następującym tematom:
- O tym się nie mówi. Na dyskotece może być naprawdę fajnie. Ale fajnie jest wtedy, gdy jest naprawdę bezpiecznie! - Nie możesz sobie wyobrazić popołudnia bez grania na kompie? Sprawdź, czy to nie uzależnienie. - Jaki dodatkowy język obcy wybrać? Decyzja wcale nie jest łatwa…
Przygotuj krótkie pisemne wypowiedzi w formie porad dotyczące powyższych zagadnień.
Poradnictwo w dzisiejszych czasach
Wymień interesujące cię zawody, które mogłyby być twoimi profesjami.
Czy bibliotekarz to zawód dla ciebie? Wypisz w zeszycie wady i zalety wykonywania tego zawodu.
Jakie cechy powinien mieć dobry bibliotekarz? Wymień co najmniej dziesięć takich cech, a następnie skonfrontuj je z tekstem znajdującym się poniżej:
Jakie cechy powinien mieć ktoś, kto chce zostać pracownikiem biblioteki? Musi być to osoba wszechstronna, która poza dużą wiedzą na temat książek jest też bardzo komunikatywna, łatwo nawiązuje kontakty i jest lubiana, lubi pracować w zespole, umie dopasować się do zmieniających się wymagań i nowych sytuacji, jest uprzejma i zaangażowana, a przy tym ma zdolności językowe. Aby móc dokonać odpowiedniej selekcji zbiorów, a także fachowo decydować o nowych zakupach, bibliotekarz musi mieć dużą wiedzę o świecie i być otwarty na ciągłą naukę. A to znaczy – mieć wciąż ochotę, by się uczyć. Wielu bibliotekarzy decyduje się na studia podyplomowe, by np. nauczyć się zarządzania albo marketingu.
Porady dotyczące zdrowego stylu życia, odżywiania i sportu są w czasopiśmie „Victor Junior” tematem wielu działów. Utrzymane w poetyce reklamy, przypominają prasowe i telewizyjne hasła i slogany przeznaczone dla dorosłych, używają języka perswazji, argumentów w formie pytań retorycznych czy wykrzyknień, np. Rusz się! Tańcz i czuj się świetnie!. Czy zgadzasz się z poniższą opinią? Uzasadnij swoje zdanie.
Udowodniono, że zjedzenie kawałka czekolady sprawia, że lepiej się czujemy. Niestety, spożywanie czekolady w dużych ilościach jest niewskazane! Są jednak inne sposoby na sprowokowanie mózgu, by dał nam odczuć szczęście i radość. Tym sposobem może być taniec towarzyski […]. Cierpisz z powodu kompleksów? Jesteś mało spontaniczny? Chcesz umieć odnaleźć się w grupie, nauczyć się zaufania do innych? Zapisz się na lekcje tańca!
Zilustruj powyższy tekst, stosując np. formę komiksu, lub napisz, jak powinno wyglądać w dzisiejszych czasach „zdrowe życie”.
Preteksty
Na podstawie znanych wam powieści fantastycznonaukowych przygotujcie scenki dramowe na temat: „Idealne zawody za 100 lat”.
Zadaniowo
Napisz kilkustronicowy poradnik na temat zdrowego stylu życia. Swój tekst opatrz rysunkami.
Zapisz skojarzenia do słowa „ideał” i ułóż krzyżówkę – jak ją stworzyć, dowiesz się z instruktażowego filmu‑samouczka. Pamiętaj, że litery z hasła „ideał” mogą się znaleźć na początku, na końcu lub w środku wyrazów tworzących łamigłówkę.
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
samouczek - Jak zrobić krzyżówkę? Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0, muzyka: audiojungle.net.