Dzień i noc
Współczesne samoloty umożliwiają lot z taką samą prędkością, z jaką Ziemia porusza się dookoła własnej osi. W efekcie można lecieć przez wiele godzin i przez cały czas oglądać na przykład zachód Słońca!
jak wygląda pozorna wędrówka Słońca po niebie;
że Ziemia obraca się wokół własnej osi.
omawiać przyczyny zmian długości dnia i nocy;
wyjaśniać przyczyny zmian miejsc wschodu i zachodu Słońca;
wskazywać wysokości Słońca w południe.
1. Dzień i noc
Wiemy już, że ruch obrotowy Ziemi jest przyczyną pozornego ruchu Słońca na sferze niebieskiej. Słońce w swojej dobowej pozornej wędrówce najpierw wschodzi zza horyzontu, następnie wznosi się na sferze niebieskiej, góruje, a dalej obniża się i wreszcie zachodzi.
Najlepiej znaną konsekwencją ruchu obrotowego Ziemi jest następstwo dnia i nocy. W trakcie każdego obrotu Ziemi wokół własnej osi, w tym samym momencie część powierzchni naszej planety zwrócona jest ku Słońcu – wówczas na tym obszarze panuje dzień. Inna część jest w tej samej chwili odwrócona od Słońca – wówczas na tym obszarze panuje noc. Ciągły obrót Ziemi powoduje, że obie strefy (nasłoneczniona i ukryta w cieniu) przesuwają się. W tym samym momencie po jednej stronie Ziemi jest południe. Po przeciwnej stronie kuli ziemskiej jest wtedy północ.
Wyjaśnij, czy Słońce góruje w całej Polsce w tej samej chwili. Uzasadnij odpowiedź.
Najszybszy ponaddźwiękowy samolot pasażerski świata poruszał się szybciej, niż obracała się Ziemia. Był więc w stanie przekroczyć linię oddzielającą oświetloną i nieoświetloną część Ziemi. Kiedy startował z Londynu po zachodzie Słońca, lądował w Nowym Jorku w świetle dziennym!
2. Jak zmienia się wędrówka Słońca w ciągu roku?
Nachylenie osi obrotu Ziemi do jej orbity jest przyczyną zmiany miejsc wschodu i zachodu Słońca oraz jego wysokości nad horyzontem w południe. W rezultacie tylko dwa razy w roku (w dniach równonocy) Słońce na całej Ziemi wschodzi dokładnie na wschodzie, a zachodzi dokładnie na zachodzie. W pozostałe dni roku wschody i zachody występują codziennie w innych miejscach.
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Pojawia się plansza ukazująca obrazek powierzchni Ziemi z zaznaczonymi stronami świata. Zaznaczone sklepienie niebieskie. Na niebie widać linię, po której przesuwa się Słońce od wschodu do zachodu. Pośrodku obrazka znajduje się drzewo – widać, jak w ciągu dnia zmienia się położenie i długość cienia drzewa. Nad animacją widać datę „21 marca”. Dalej data „22 czerwca”, następnie pojawia się data "23 września", „22 grudnia”. Ostatni obrazek jest statyczny – widać nałożenie się trzech tras wędrówek Słońca – w dniach przesileń i równonocy.
Po obejrzeniu filmu oceń, czy można dokładnie określić strony świata, obserwując dowolnego dnia miejsca wschodu i zachodu Słońca. Uzasadnij swoją odpowiedź.
W okolicach biegunów znajdują się obszary, na których przez pewien czas Słońce w ogóle nie wschodzi, czyli panuje tam noc polarnanoc polarna. Poźniej z kolei Słońce przez pewien czas nie nie zachodzi. Okres taki to dzień polarnydzień polarny. Na kołach podbiegunowych noc polarna i dzień polarny trwają 24 godziny, na samych biegunach – 6 miesiecy.
Na półkuli południowej Słońce porusza się po północnej stronie nieba – cień w południe słoneczne wskazuje więc południe. Na równiku natomiast Słońce przez pół roku porusza się po północnej stronie nieba, a przez pół roku – po południowej.
Podsumowanie
W różnych miejscach Ziemi jednocześnie występują wszystkie pory dnia i nocy.
Nachylenie osi ziemskiej i ruch obiegowy są przyczynami zmian obserwowanych miejsc wschodu i zachodu Słońca oraz jego wysokości nad horyzontem podczas górowania.
Za pomocą kompasu wyznacz precyzyjnie kierunki wschodni i zachodni w miejscu, gdzie mieszkasz. Zaobserwuj następnie, gdzie faktycznie wschodzi i zachodzi Słońce.
Zobacz także
Jaki kształt ma Ziemia?
Wędrówki Słońca
Układ Słoneczny
Jak urządzony jest Wszechświat?
Czy Ziemia stoi w miejscu?
Słowniczek
zjawisko utrzymywania się Słońca przez przynajmniej całą dobę powyżej linii horyzontu
zjawisko utrzymywania się Słońca przez przynajmniej całą dobę poniżej linii horyzontu
Zadania
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących długości dnia i nocy, wskazując zdania prawdziwe i fałszywe.
| Prawda | Fałsz | |
| Dzień jest zawsze tak długi jak noc. | □ | □ |
| Dzień jest zawsze dłuższy od nocy. | □ | □ |
| Noc jest zawsze dłuższa od dnia. | □ | □ |
| Długość dnia i nocy zależy od pory roku i położenia na kuli ziemskiej. | □ | □ |
Uzupełnij z listy.
odwrócona, obiegowego, wykluczają, Słońca, miesięcznego, obrotowego, krzyżują, rocznego, własnej osi, oświetlona, nagrzana, środka galaktyki, błyszcząca, przesuwają, Księżyca, nakładają
Konsekwencją ruchu .................................. Ziemi jest następstwo dnia i nocy.
W trakcie każdego obrotu Ziemi wokół .................................. w tym samym momencie połowa powierzchni naszej planety zwrócona jest ku Słońcu, a druga część jest w tej samej chwili .................................. od Słońca.
Ciągły obrót Ziemi powoduje, że obie strefy (nasłoneczniona i ciemna) .................................. się.
Wskaż nazwę obszaru, na którym zdarza się górowanie Słońca w zenicie.
- równik
- bieguny
- Polska
- Europa
Wybierz nazwę momentu dnia, w którym Słońce góruje.
- południe
- północ
- wschód
- zachód
- wieczór
- poranek
- popołudnie
Wybierz nazwy dni, w których Słońce wschodzi dokładnie na wschodzie i zachodzi dokładnie na zachodzie.
- równonoc wiosenna
- równonoc jesienna
- przesilenie letnie
- przesilenie zimowe
- Nowy Rok
- Dzień Dziecka