E-materiały do kształcenia zawodowego

Konstrukcje więźb dachowych

BUD.02. Wykonywanie robót ciesielskich - cieśla  711501

bg‑green

Elementy składowe dachu

INFOGRAFIKA

s

Spis treści

Elementy składowe dachu

1
RehYXpx0hPQFH1
Plansza zatytułowana „Elementy składowe dachu” przedstawia osiem zdjęć omawianych elementów. Każde zdjęcie wyposażono w aktywny znacznik. Po jego kliknięciu wyświetla się pole z tekstem i paskiem odtwarzania. Nagrania są tożsame z treścią opisów. 1. Kalenica Zdjęcie przedstawia szczytową część konstrukcji więźby dachowej. Tekst Nazwa pochodzi od „skalania”, czyli połączenia słomy, która była maczana w rozrobionej glinie i układana na szczycie dachu, aby uzyskać większą szczelność strzechy. Kalenica główna to górna, pozioma krawędź dachu, miejsce, w którym stykają się krawędzie połaci dachowych. Kalenice narożne tworzą linie przecięcia skośnych krawędzi dachu. 2. Połać dachowa Na zdjęciu przedstawiono fragment połaci dachowej pokrytej dachówką ceramiczną w naturalnym kolorze gliny. Tekst Powierzchnia dachu, ograniczona przez linie naroża, kosza okapu oraz – opcjonalnie – kalenicy. 3. Naroże Zdjęcie ukazuje dwa naroża znajdujące się na jednym dachu. Tekst Grzbiet dachu; miejsce, w którym pod kątem ostrym łączą się dwie połaci dachowe. 4. Kosz Na zdjęciu ukazano miejsce łączenia dwóch połaci dachowych, czyli kosz. Tekst Wklęsła, nachylona krawędź, znajdująca się w miejscu przecięcia dwóch połaci dachowych; jej zadaniem jest zbieranie wody z połaci. 5. Okap Zdjęcie ukazuje okap dachu, czyli jego dolną część zakończoną rynną. Do rynny tej spływa woda deszczowa z powierzchni połaci. Tekst Odprowadzająca wodę z dachu pozioma dolna krawędź ukośnej połaci dachu; okap wysunięty jest poza linię zewnętrznych murów budynku. 6. Krawędź szczytowa Na zdjęciu przedstawiono krawędź szczytową dachu. Tekst Górna bądź boczna krawędź połaci dachu na jej przecięciu ze ścianą szczytową; może albo wychodzić nad dach, albo być nim przykryta. 7. Lukarna (gibel) Zdjęcie ukazuje lukarnę pokrytą wielospadowym daszkiem z dachówki ceramicznej. Tekst Element architektoniczny – pionowe okienko konstrukcyjne, nierzadko ozdobione, z oddzielnym daszkiem, umieszczone na bądź w dachu, doświetlające poddasze. 8. Wykusz Na zdjęciu przedstawiono wykusz znajdujący się w budynku mieszkalnym. Nad wykuszem znajduje się mniejszy daszek, nad nim zaś okno balkonowe. Tekst Wzorowana na budownictwie Bliskiego Wschodu forma architektoniczna w kształcie wyodrębnionego fragmentu budynku; usytuowany powyżej parteru wykusz poszerza przylegające wnętrze. Zazwyczaj ozdobiony oknami, wsparty jest na wspornikach, nakryty osobnym daszkiem.
Elementy składowe dachu
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Rodzaje i jakości użytych materiałów

2
RDnV06RfRxz251
Plansza zatytułowana „Rodzaje i jakości użytych materiałów” składa się z ośmiu zdjęć ukazujących różne pokrycia dachowe. Każde zdjęcie wyposażono w aktywny znacznik. Po jego kliknięciu wyświetla się pole z tekstem i paskiem odtwarzania. Nagrania są tożsame z treścią opisów. 1.Dachówka ceramiczna Na zdjęciu ukazano zbliżenie fragmentu dachu pokrytego dachówką ceramiczną w naturalnym kolorze gliny. Tekst Jedno z bardziej popularniejszych i najstarszych pokryć dachowych. Materiał niepalny, odporny na czynniki atmosferyczne, a także na promieniowanie słoneczne i uszkodzenia mechaniczne. Dachówka ceramiczna sprawdza się w przypadku lukarn, dachów dwuspadowych, czterospadowych i wielospadowych. Ze względu na technologię produkcji dachówki ceramiczne dzielą się na: naturalne, angobowane, glazurowane. Dachówki naturalne produkuje się z surowej gliny; przybierają odcienie czerwieni. Są matowe, umiarkowanie nasiąkliwe i mają powierzchnię porowatą. Sprawdzają się w renowacji zabytkowych budynków. Dachówki angobowane, w odcieniach czerwieni, brązów, miedzi, żółci, zieleni, niebieskiego i czarnego, posiadają dodatki barwników naturalnych. Dachówki glazurowane powlekane są kolorowym lub bezbarwnym szkliwem, przybierając różne kolory. 2.Dachówka cementowa (betonowa) Zdjęcie przedstawia zbliżenie fragmentu dachu pokrytego dachówką cementową w grafitowym kolorze. Tekst Dachówka ta przypomina ceramiczną, mimo iż różnią się technologią produkcji oraz materiałem, z którego są wytwarzane. Dachówkę cementową, lżejszą od ceramicznej, produkuje się z mieszaniny piasku cementu i wody. Jest odporna na warunki atmosferyczne i charakteryzuje się dużą izolacyjnością termiczną oraz akustyczną. Ze względu na to, że jest malowana farbą akrylową, może przyjmować dowolny kolor. Wymaga regularnej konserwacji. 3.Blachodachówka Na zdjęciu przedstawiono dach pokryty blachodachówką w szarym kolorze. Tekst Wykonywana z blachy, charakteryzuje się niewielką masą, jest odporna na rdzę i uszkodzenia mechaniczne, nie wymaga konserwacji, jednak farba, ze względu na promieniowanie słoneczne, może płowieć. Można ją kłaść na każdym dachu z kątem nachylenia nieprzekraczającym 9°. Blachodachówka jest dostępna na rynku w różnych wariantach kolorystycznych i kształtach. 4.Dachówka bitumiczna (gont bitumiczny) Zdjęcie przedstawia dach budynku pokryty gontem bitumicznym w grafitowym kolorze. Tekst Wizualnie i pod względem technologicznym przypomina papę. Posiada oblewany masą asfaltową oraz pokrywany granulatem mineralnym rdzeń w postaci mocnej osnowy wykonany z włókna szklanego bądź tworzyw sztucznych oraz masy celulozowej. Dachówka ta jest lekka, odporna na zmiany temperatur, odkształcenia i wilgoć. 5.Płyty dachowe PCV Tekst Element konstrukcyjny i dekoracyjny, zbudowany z przezroczystych warstw PCV, przepuszczający promienie słoneczne, a jednocześnie nienagrzewający się od nich, a także zabezpieczający przed wiatrem i opadami. Śliska powierzchnia nie wymaga większych prac konserwacyjnych prócz oczyszczenia kurzu i pyłów. 6.Gont drewniany Zdjęcie przedstawia fragment dachu pokryty gontem drewnianym. Dolna krawędź dachówek ma kształt zygzaka. Tekst Niegdyś bardzo popularny, dziś stosowany nieczęsto. Gont to drewniana deseczka wykonana z drewna iglastego. Najczęściej spotykane są gonty, w których wzdłuż długiej krawędzi przebiega wpust pozwalający na łączenie jednej deseczki z drugą. Gont cięty wykonany jest z balika o gładkiej powierzchni; metoda jego produkcji ingeruje w naturalne włókna drewna. Gont łupany, wytwarzany ręcznie lub maszynowo, formowany jest zgodnie z warstwowym przebiegiem włókien drewna. 7.Naturalna strzecha słomiana lub trzcinowa Na zdjęciu przedstawiono fragment dachu krytego strzechą. Tekst Stosowana sporadycznie, dająca interesujący, rustykalny efekt wizualny. 8.Ekologiczne dachy zielone Zdjęcie ukazuje dach pokryty zieloną roślinnością. Polegają na obsiewaniu dachów roślinnością.
Rodzaje i jakości użytych materiałów
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Oznaczenia graficzne materiałów do budowy dachu

3
R1M4IxGY20l811
Plansza zatytułowana „Oznaczenia graficzne materiałów budowlanych" składa się z tabeli o dwóch kolumnach i ośmiu rzędach. W pierwszej kolumnie zatytułowanej "Nazwa materiału" znajdują się określenia poszczególnych elementów budowlanych. Druga kolumna zawiera odpowiadające tym nazwom oznaczenia materiałów stosowane w budownictwie. Każde oznaczenie wyposażono w aktywny znacznik. Po jego kliknięciu wyświetla się pole z tekstem i paskiem odtwarzania. Nagrania są tożsame z treścią opisów. 1. Pierwsze oznaczenie przedstawia powierzchnię gruntu (w przekroju). Obrazek składa się z rzędu ustawionych prostopadle do siebie prostokątów. Tekst Obszar ziemi, na którym planuje się prowadzić prace budowlane, takie jak fundamentowanie czy wznoszenie konstrukcji. Analiza tej powierzchni jest istotna, aby dostosować techniki budowlane i wybór materiałów do warunków terenu oraz zagwarantować trwałość i stabilność całej konstrukcji. 2. Drugie oznaczenie przedstawia podsypkę, tynki, zaprawy. Obrazek składu się z przemieszanych kropek różnej wielkości. Tekst Podsypki to warstwy materiałów umieszczane na powierzchni gruntu lub podłoża w celu wyrównania terenu lub stworzenia odpowiedniej podstawy pod konstrukcję. Tynki to cienkie warstwy materiałów nakładane na powierzchnię ścian lub sufitów w celu wygładzenia, ochrony lub dekoracji, natomiast zaprawy to mieszaniny spoiwa, np. cementu, z kruszywem i wodą, wykorzystywane do łączenia elementów budowlanych lub wypełniania przestrzeni między nimi. 3. Trzecie oznaczenie przedstawia beton niezbrojony albo kamień. Obrazek przedstawia rząd linii przerywanych pod kątem czterdziestu pięciu stopni. Tekst Kompozytowy materiał budowlany składający się głównie z cementu, kruszywa (takiego jak piasek czy żwir) i wody, który nie zawiera wkładów stalowych czy innych materiałów wzmacniających. Jest stosowany w budownictwie do tworzenia struktur, takich jak ściany, fundamenty czy elementy prefabrykowane, opierając się na wytrzymałości mechanicznej i zdolności do przenoszenia obciążeń w sposób odpowiedni do konkretnych zastosowań. 4. Czwarte oznaczenie przedstawia beton zbrojony (żelbet). Obrazek przedstawia naprzemiennie ułożone rzędy linii przerywanych i ciągłych pod kątem czterdziestu pięciu stopni. Tekst Materiał budowlany, w którym do kompozycji betonu, składającego się z cementu, kruszywa i wody, dodawane są elementy stalowe w postaci prętów lub siatek. Te wkłady stalowe, zwane zbrojeniem, zapewniają dodatkową wytrzymałość konstrukcji dzięki absorbowaniu naprężeń rozciągających. Dzięki temu beton zbrojony jest używany w budownictwie do wznoszenia konstrukcji o większych obciążeniach, takich jak mosty, kolumny czy stropy. 5. Piąte oznaczenie przedstawia beton lekki. Obrazek przedstawia rzędy linii przerywanych pod kątem czterdziestu pięciu stopni, na których tle znajduje się dziesięć kropek. Tekst Rodzaj materiału budowlanego, w którym stosuje się lekkie kruszywo, takie jak perlit, pióropuszek, ekspandowany gliniany żwir czy polistyren, w celu zmniejszenia gęstości betonu. Dzięki temu beton staje się mniej gęsty od standardowego betonu, co przekłada się na mniejszą wagę konstrukcji oraz lepszą izolację termiczną i akustyczną, co sprawia, że jest często używany w przypadkach, gdy istotne jest ograniczenie obciążenia oraz poprawa właściwości izolacyjnych konstrukcji. 6. Szóste oznaczenie przedstawia drewno o przekroju prostopadłym do włókien i o przekroju wzdłuż włókien. Trzy obrazki przedstawiają kolejno: fragment drewna o nieregularnych słojach, kwadrat w którym jest wpisanych kilka łuków oraz kwadrat zawierający kilka łuków oraz spiralę znajdującą się w centrum. Tekst Naturalny materiał budowlany pozyskiwany z drzew, wykorzystywany w budownictwie na różne sposoby. Dzięki swojej wytrzymałości, lekkości oraz elastyczności, drewno jest używane do konstrukcji ramowych, podłóg, ścian, dachów i innych elementów budowli, zarówno w tradycyjnych, jak i nowoczesnych technikach budowlanych. 7. Siódme oznaczenie przedstawia izolację termiczną i akustyczną. Obrazek przedstawia trzy wąskie prostokąty ułożone jeden na drugim, w które wpisane zostają: "ściśnięta" sinusoida (na górnym prostokącie) oraz linię przypominającą funkcję trójkątną. Tekst Materiał ograniczający przewodzenie ciepła między wnętrzem a otoczeniem budynku, co pomaga w utrzymaniu stabilnej temperatury wewnątrz i poprawie efektywności energetycznej. Natomiast izolacja akustyczna wiąże się z używaniem materiałów i technik mających na celu ograniczenie przenikania dźwięków z zewnątrz lub pomiędzy różnymi pomieszczeniami. 8. Ósme oznaczenie przedstawia izolację wodochronną. Obrazek przedstawia prostokąt podzielony na sześć mniejszych części: pierwsza, trzecia oraz piąta część są koloru białego; druga, czwarta oraz szósta koloru czarnego. Tekst Odnosi się do stosowania specjalnych warstw lub materiałów zapobiegających przenikaniu wody do struktur budowlanych. Jej zadaniem jest chronienie konstrukcji przed wilgocią, opadami deszczu oraz wodą gruntową, co przyczynia się do zwiększenia trwałości i stabilności budynków oraz zapobiegania uszkodzeniom spowodowanym działaniem wody.
Oznaczenia graficzne materiałów budowlanych
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Poszczególne elementy dachu

4
RqAzk17Bye7C11
Plansza zatytułowana „Poszczególne elementy dachów” składa się z ośmiu zdjęć ukazujących różne elementy więźby dachowej. Każde zdjęcie wyposażono w aktywny znacznik. Po jego kliknięciu wyświetla się pole z tekstem i paskiem odtwarzania. Nagrania są tożsame z treścią opisów. 1. Na zdjęciu ukazano fragment więźby nazywany wieszakiem. Jest to pionowy element ustawiony prostopadle względem belki, od którego odchodzą ustawione pod kątem dwa krzyżulce. Tekst Element wieszara do podpierania płatwi. 2. Na zdjęciu ukazano fragment więźby nazywany krokwią. Jest to drewniany element pochylony, ustawiony równolegle w rzędzie z pozostałymi belkami tworzącymi konstrukcję. Tekst Element, na którym opiera się całe pokrycie dachu. Ma formę pochyłej belki o prostokątnym przekroju poprzecznym, najczęściej 7x14 cm lub 8x16 cm. Grubość belki wynosi min. 5 cm, zaś rozstaw krokwi waha się w przedziale 0,8 – 1,2 m. 3. Na zdjęciu ukazano fragment więźby nazywany belką wiązara. Jest to drewniany element poziomy, na którym wsparta jest konstrukcja. Tekst Element konstrukcji dachowej, który opiera się na oczepie, murłacie lub bezpośrednio na ścianie. Pełni funkcję ściągającą dla krokwi oraz stanowi istotny element usztywniający całą konstrukcję. Stanowi bazę dla słupów lub podwalin ramy stolcowej lub ramy storczykowej. 4. Na zdjęciu ukazano fragment więźby nazywany płatwią. Jest to drewniany element, na którym są wsparte krokwie. Tekst Belka usytuowana równolegle do kalenicy, czyli linii szczytowej dachu utworzonej na przecięciu połaci dachowych, na których opierają się krokwie. 5. Na zdjęciu ukazano fragment więźby nazywany jętką. Ten drewniany element łączy ze sobą parę pochylonych krokwi. Tekst Pozioma belka, której długość nie powinna przekraczać 3,5 m, znajdująca się w górnej części wiązara dachowego pełnego lub niepełnego. Łączy parę krokwi, jednocześnie dzieląc każdą z nich na dwa odcinki. Przy parciu wiatru przenosi siły poziome z jednej krokwi na drugą, zabezpieczając je przed ugięciem. 6. Na zdjęciu ukazano fragment więźby nazywany kleszczami. Jest to drewniany element wspierający konstrukcję krzyżowo ułożonych belek. Tekst Podwójne belki wiążące końce słupów z opartymi na nich krokwiami. 7. Na zdjęciu ukazano fragment więźby nazywany słupem. Jest to drewniany element pionowy wspierający konstrukcję. Tekst Pionowy element konstrukcyjny, który służy do podpierania i stabilizowania innych elementów konstrukcyjnych, takich jak belki, dźwigary, płyty czy dachy. Słupy są używane do przenoszenia obciążeń z górnych elementów konstrukcji na fundamenty lub na inne, niżej położone elementy nośne, które z kolei przenoszą te obciążenia do gruntu. 8. Na zdjęciu ukazano fragment więźby nazywany mieczem. Jest to drewniany element łączący prostopadle ułożone względem siebie płatew oraz krokiew. Tekst Ukośny element łączący dwa inne; zmniejsza rozpiętość płatwi oraz usztywnia konstrukcję dachową.
Poszczególne elementy dachu
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Szczegóły konstrukcyjne dachu

5
R1Cfj8aHNrDDa1
Plansza przedstawia szczegóły konstrukcyjne więźby płatwiowo-krokwiowej. Na obrazku widnieje graficzna reprezentacja tego rodzaju konstrukcji: na szczycie znajduje się belka kalenicowa, od której odchodzą pochylone pod kątem krokwie, pod którymi z kolei przechodzą dwie płatwie. Od każdego z wymienionych elementów odchodzą strzałki, wskazujące na aktywne znaczniki. Po ich kliknięciu wyświetla się pole z tekstem i paskiem odtwarzania. Nagrania są tożsame z treścią opisów. 1. Belka kalenicowa to poziomo ustawiona belka wieńcząca więźbę. Tekst Belka kalenicowa to element konstrukcyjny znajdujący się na szczycie dachu budynku, łączący ze sobą dwie przeciwległe połacie dachu. Pełni ona istotną funkcję stabilizującą całą konstrukcję dachu oraz zapewniającą jej odpowiednią wytrzymałość na obciążenia atmosferyczne. 2. Krokwie są na obrazku reprezentowane przez trzy pochyłe belki, zetknięte z płatwiami z jednej strony i belką kalenicową – z drugiej. Tekst Elementy, na których opiera się całe pokrycie dachu. Ma formę pochyłych belek o prostokątnym przekroju poprzecznym, najczęściej 7x14 cm lub 8x16 cm. Grubość belek wynosi min. 5 cm, zaś rozstaw krokwi waha się w przedziale 0,8 – 1,2 m. 3. Płatwie są na obrazku reprezentowane przez dwie belki ułożone równolegle wobec siebie, prostopadle do krokwi. Tekst Belki usytuowane równolegle do kalenicy, czyli linii szczytowej dachu utworzonej na przecięciu połaci dachowych, na których opierają się krokwie.
Więźba płatwiowo‑krokwiowa
Źródło: George Ponderevo, licencja: CC BY-SA 3.0.
RBoxMttf9i6Jb1
Plansza przedstawia szczegóły konstrukcyjne więźby jętkowej. Na obrazku widnieje graficzna reprezentacja tego rodzaju konstrukcji: podstawowymi elementami są pochylone krokwie oraz łączące je jętki. Na każdy z elementów konstrukcyjnych więźby zwrócone są strzałki, wskazujące na aktywne znaczniki. Po ich kliknięciu wyświetla się pole z tekstem i paskiem odtwarzania. Nagrania są tożsame z treścią opisów. 1. Krokwie to pochylone belki, które łączą pozostałe elementy. Tekst Krokwie to elementy konstrukcyjne w budownictwie dachowym, stanowiące skośne belki drewniane lub metalowe, umieszczone równolegle do siebie i stanowiące podstawę dla pokrycia dachu materiałem takim jak blacha, dachówka czy gont. Ich główną funkcją jest podtrzymywanie konstrukcji dachu oraz równomierne rozprowadzanie obciążeń na więźbę dachową. 2. Jętka górna to pozioma belka łącząca krokwie. Tekst Poziomy element konstrukcyjny w tradycyjnej więźbie dachowej, umieszczony na górnych końcach krokwi. Pełni on funkcję wzmocnienia konstrukcji dachu oraz umożliwia przyłączenie elementów pokrycia dachowego. 3. Jętka dolna to pozioma belka łącząca krokwie, zaznaczona na ilustracji kolorem niebieskim. Tekst Poziomy element konstrukcyjny w tradycyjnej więźbie dachowej, umieszczony na dolnych końcach krokwi. Pełni rolę wspierającą dla krokwi oraz pomaga w utrzymaniu stabilności całej konstrukcji dachu. 4. Krzyżulec to element drewniany idący w poprzek krokwi, na ilustracji zaznaczony kolorem niebieskim. Tekst Poziomy element konstrukcyjny w tradycyjnej więźbie dachowej łączący ze sobą przeciwległe krokwie w celu wzmocnienia struktury i zapewnienia stabilności całej konstrukcji dachu. Jest to istotny element, który przeciwdziała rozsunięciu się krokwi i utrzymuje ich równomierne ułożenie. 5. Słup to element wspierający krokiew, ściśle przylegający do niej. Tekst Element konstrukcyjny umieszczony na krokwiach, mający za zadanie wspierać je i przekazywać obciążenia dachowe na fundamenty lub inne konstrukcje nośne. Słupy odgrywają istotną rolę w zapewnieniu stabilności oraz równomiernego rozłożenia sił na całej konstrukcji dachowej. 6. Murłata to element idący wzdłuż całej więźby, zaznaczony na ilustracji kolorem niebieskim. Tekst Belka dachowa ułożona równolegle do ścian budynku. Jej głównym zadaniem jest łączenie konstrukcji dachu z murami budynku oraz efektywne przenoszenie obciążeń z więźby dachowej na te ściany. 7. Przypustnica to element wspierający krokiew, odchodzący od belki stropowej. Tekst Dodatkowy element umieszczany na końcu krokwi w okapie dachu, służący do modyfikacji nachylenia połaci dachowej oraz wydłużenia okapu – często spełniający obie te funkcje jednocześnie. Umożliwia również przesunięcie położenia krokwi dalej od końca belki spodniej, a także chroni połączenie między krokwiami a belką spodnią przed niepożądanymi ruchami. Charakterystyczne trójkątne wycięcia w krokwiach, nazywane konikami, są typowym elementem przypustnicy. 8. Belka stropowa to element znajdujący się na dole konstrukcji, z którym łączą się krokwie oraz przypustnice. Tekst Element, który tworzy strop i łączy pary przeciwległych płatwi oraz krokwi. 9. Podpory to belki drewniane łączące murłaty z dodatkowymi płatwiami, na ilustracji zaznaczone kolorem niebieskim. Tekst Elementy konstrukcyjne umieszczane wzdłuż więźby dachowej, wzmacniające strukturę dachu oraz pozwalające równomiernie rozkładać obciążenia na ściany lub inne elementy nośne. 10. Płatew to element przechodzący wzdłuż całej konstrukcji, dokładnie w połowie długości krokwi. Tekst Belka usytuowana równolegle do kalenicy, czyli linii szczytowej dachu utworzonej na przecięciu połaci dachowych, na których opierają się krokwie.
Więźba jętkowa
Źródło: Mätes II, licencja: CC BY-SA 3.0.

Przykładowe rysunki techniczne elementów więźb dachowych

RdmXUT97AJkVU
Mocowanie belek na więźbie dachowej
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
R1Hf71O6ixPhM
Mocowanie więźby stalowej
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
R3to3vwgefSEC
Mocowanie belek i dachówek
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
R1O4tNVbvwd8B
Połączenie krokwi w kalenicy - na płatwi
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Powiązane ćwiczenia