Europa i świat w II połowie XIX wieku (lekcja powtórzeniowa)
Wyjaśnij, do jakich wydarzeń, osób i zjawisk odnoszą się poniższe umowne pojęcia:
polski Piemont,
risorgimento,
wyspa‑klucz,
depesza emska,
wojna burska,
powstanie styczniowe,
powstanie bokserów,
trójlojalizm,
Stańczycy.
Jak nazywają się podane zjawiska?
| Opis | Nazwa |
|---|---|
| Dla Europejczyka taka umowa oznaczała przejęcie na własność kraju, a dla Afrykanina był to jedynie układ o przyjaźni, ponieważ nikt nie mógł w jego pojęciu pozbawić go ziemi przodków. Sztandar otrzymany w zamian za podpis na umowie uważał za podarek, a zawieszał go na znak gościnności. | |
| Decydujący głos w sprawach wojny i pokoju w Europie XIX wieku miało pięć państw: Austro-Węgry, Rosja, Niemcy, Wielka Brytania i Francja. |
Wyjaśnij pojęcia:
proletariusz,
partia polityczna.
Napisz, jakie było znaczenie podanych wydarzeń i jakie były ich skutki.
Traktat w Kaganawie 1854
Traktat paryski 1856
Bitwa pod Magentą 1859
Bitwa pod Sadową 1866
Bitwa pod Sedanem 1870
Kongres berliński 1878
Otwarcie Kanału Sueskiego 1869
Przymierze Niemiec i Austro‑Węgier 1879
Powstanie Mahdiego 1885
Bitwa pod Aduą 1896
Tabela wynalazków
Wynalazek | Data powstania | Miejsce powstania |
aparat do dagerotypii; telegraf elektryczny | 1837 | Europa |
chłodziarka domowa | 1913 | USA |
dynamit | 1866 | Europa |
elektrownia miejska | 1882 | USA |
gramofon | 1887 | USA |
karabin maszynowy | 1884 | USA |
kinematograf | 1894 | Europa |
lampa naftowa | 1853 | Europa |
maszyna do szycia | 1845 | USA |
metro (pierwsza linia) | 1863 | Europa |
narkoza eterowa | 1846 | Europa |
odkurzacz | 1869 | USA |
promienie X; sterowiec szkieletowy | 1895 | Europa |
radio | 1896 | Europa |
rewolwer | 1835 | USA |
ręczna kamera filmowa | 1910 | Europa |
samochód | 1886 | Europa |
samolot dwupłatowiec | 1903 | Europa |
silnik elektryczny | 1840 | Europa |
silnik spalinowy | 1860 | Europa |
stetoskop | 1816 | Europa |
telefon | 1876 | USA |
tramwaj elektryczny | 1881 | Europa |
zdjęcie fotograficzne | 1826 | Europa |
żarówka | 1879 | USA |
Cywilizacje europejska i amerykańska mogły się poszczycić wieloma mniej lub bardziej pożytecznymi odkryciami i wynalazkami. Które z nich powstały przed 1850, 1890 i 1914 rokiem?
stetoskop, silnik spalinowy, kinematograf, telefon, metro (pierwsza linia), samolot dwupłatowiec, chłodziarka domowa, odkurzacz, zdjęcie fotograficzne, promienie X , lampa naftowa, gramofon, radio, karabin maszynowy, telegraf elektryczny, maszyna do szycia, żarówka, narkoza eterowa, samochód, sterowiec szkieletowy, tramwaj elektryczny, aparat do dagerotypii, silnik elektryczny, ręczna kamera filmowa, elektrownia miejska, rewolwer
| Przed 1850 | |
|---|---|
| Między 1851 a 1890 | |
| Między 1891 a 1914 |
Które wynalazki powstały w Ameryce?
- zdjęcie fotograficzne
- rewolwer
- aparat do dagerotypii
- telegraf elektryczny
- silnik elektryczny
- maszyna do szycia
- odkurzacz
- telefon
- żarówka
- tramwaj elektryczny
- elektrownia miejska
- karabin maszynowy
- samochód
- gramofon
- samolot dwupłatowiec
- ręczna kamera filmowa
- chłodziarka domowa
Które wynalazki nie weszły do masowej produkcji przed 1914 rokiem?
- radio
- samolot
- ręczna kamera filmowa
- chłodziarka domowa
Rozwój linii kolejowych na świecie w II połowie XIX wieku i na początku XX wieku (w km).
Kraj | 1870 r. | 1914 r. |
Austro‑Węgry | 6112 | 22 981 |
Belgia | 2897 | 4676 |
Dania | 770 | 3951 |
Finlandia | 483 | 3683 |
Francja | 15 544 | 37 400 |
Hiszpania | 5295 | 15 256 |
Holandia | 1419 | 3339 |
Niemcy | 18 876 | 61 749 |
Norwegia | 359 | 3165 |
Rosja | 10 731 | 62 300 |
Stany Zjednoczone | 84 675 | 410 475 |
Szwecja | 1727 | 14 360 |
Wielka Brytania | 21 558 | 32 623 |
Włochy | 6429 | 19 125 |
Zapoznaj się z tabelą. Wymień państwa, które w latach 1870 i 1914 posiadały sieć kolejową o długości do:
5000 km,
10 000 km,
50 000 km,
500 000 km.
Przyjrzyj się powyższym mapom i odpowiedz na pytania.
Którym narodom udało się stworzyć niepodległe państwa lub zjednoczyć do 1900 roku?
Którym trzem państwom nie udało się do czasu I wojny światowej zrealizować swoich ambicji posiadania niepodległego państwa?
Wojna secesyjna była konfliktem nie tylko militarnym, lecz przede wszystkim zderzeniem dwóch wizji politycznych, a także skrajnie odmiennych modeli gospodarki: przemysłowego wschodu Stanów Zjednoczonych i ich zacofanego rolniczego zachodu, żyjącego z eksportu pszenicy. Jej uprawa (podobnie jak uprawy tytoniu, kukurydzy i trzciny cukrowej) bazowała na niewolniczej pracy Murzynów. Specjalnie w tym celu sprowadzano ich z Afryki (pomimo obowiązującego od 1808 roku oficjalnego zakazu, skutecznie omijanego przez kontrabandę). Zwycięstwo Lincolna w wyborach prezydenckich w 1860 roku przeraziło plantatorów. Widziano w nim ideowego zwolennika niewolnictwa.
Przeczytaj powyższy fragment. Skoryguj cztery błędy, jakie zakradły się do niego.
| Jest | Powinno być |
|---|---|
| przemysłowej północy | |
| pszenicy | |
Zaznacz, która z wypowiedzi jest prawdziwa (P), a która fałszywa (F). Po wykryciu tych fałszywych skoryguj je.
| Wypowiedź | P | F |
| Wkroczenie mas do polityki w II połowie XIX wieku stworzyło nigdy wcześniej nieistniejącą możliwość wywierania wpływu na instytucje państwa w kierunku pożądanym dla „niższych” warstw.Mogły one teraz wyrażać swoje roszczenia nie w rewoltach czy zamieszkach, lecz poprzez stały i legalny nacisk na władzę. | □ | □ |
| Od 1830 roku Królestwo Polskie figurowało w dokumentach urzędowych Rosji jako Kraj Nadwiślański. | □ | □ |
| Pierwszym krokiem Prus do realizacji koncepcji Małych Niemiec był konflikt z Rosją w 1864 roku. Jego powodem stało się wcielenie przez nią prowincji Szlezwiku i Holsztynu z tytułu związków dynastycznych. | □ | □ |
| W latach 1860–1920 w Stanach Zjednoczonych osiadło ponad 27 milionów Europejczyków. Głównym portem imigracyjnym był Nowy Jork. Na wyspie Ellis Island badano przybyszów i podejmowano decyzje o wpuszczeniu ich na teren Stanów Zjednoczonych lub odesłaniu do krajów ich pochodzenia. | □ | □ |
| Terenem najbardziej zaciętej rywalizacji kolonialnej w XIX wieku była Afryka i Ameryka Południowa. | □ | □ |
| W 1859 roku Karol Darwin ogłosił swą teorię ewolucji, publikując pracę O powstawaniu gatunków. Rozpoczęły się spory, które nasiliły się jeszcze bardziej po ukazaniu się kolejnej przełomowej pracy Darwina O pochodzeniu człowieka i o doborze płciowym (1871), w której wywodził jego pochodzenie od małp człekokształtnych. | □ | □ |
| Nacjonalizm stanowił, jak sądzono, antidotum na socjalizm, kształtowanie się ponadnarodowego ruchu robotniczego, dlatego zyskał poparcie zaniepokojonych tym zjawiskiem konserwatystów. Był też w stanie pociągnąć za sobą masy, gdyż promował pozytywny, a nawet bezkrytyczny stosunek do własnej wspólnoty narodowej. | □ | □ |
| Zjednoczenie Niemiec nie miało większego wpływu na system europejski. Podobnie w pierwszej połowie XIX wieku decydujący głos w sprawach wojny i pokoju miała pentarchia (Austro-Węgry, Rosja, Niemcy, Wielka Brytania i Francja). Głos każdego państwa liczył się tak samo. | □ | □ |
| W 1899 roku zakończyła się era oświetlenia naftowego i gazowego. Rozpoczęto wówczas masowa produkcję żarówek. | □ | □ |
| W ogłoszonej w 1891 roku przełomowej encyklice Rerum Novarum papież Leon XIII krytykował komunizm i liberalizm. Nakazywał wiernym propagować wśród robotników naukę społeczną Kościoła i hasła solidaryzmu społecznego. | □ | □ |
Kim była Florence Nightingale? Jakie były konsekwencje jej podróży na Krym? Poszukaj informacji na ten temat.
W połowie XIX wieku, za sprawą Georgesa Haussmanna stolica Francji przeszła gruntowną metamorfozę. Wyburzono resztki średniowiecznych zabudowań, wytyczono wielkie miejskie arterie na planie gwiazdy, a cechą charakterystyczną stylu tego architekta były okazałe kamienice – jak te przy ulicy Rivoli. Poniżej możesz zobaczyć, jak współcześnie wygląda ta ulica (ilustracja 1.), gdyż przetrwała w niemal niezmienionym stanie po dziś dzień.
Sprawdź, jak ulica Rivoli wyglądała wiosną 1871 roku (ilustracja 2.). Jakie wydarzenia przedstawiono na poniższej rycinie? Dlaczego do nich doszło? Jak się nazywa konstrukcja leżąca w poprzek ulicy?
Oceń skutki tego wydarzenia (ilustracja 3.). Jak można zatytułować te zdjęcia? Symbolami jakich konfliktów epoki XIX wieku mogłyby stać się te fotografie?
Dopisz do nazw organizacji nazwiska reprezentujących je polskich działaczy politycznych.
PPS
PSL
PPSD
LP
LN
Monarcha widoczny na powyższym rysunku to Mikołaj II, ostatni car Rosji. Polityk przemawiający do niego to Theodore Roosevelt. Ułóż dialog między nimi.
Do jakich wydarzeń nawiązuje rysunek satyryczny? Opisz ich genezę oraz społeczne i polityczne konsekwencje.
Zaznacz, jakie represje spadły na społeczeństwo polskie po powstaniu listopadowym (L) i powstaniu styczniowym (S).
| Wydarzenie | L | S |
| Budowa Cytadeli Warszawskiej | □ | □ |
| Całkowita rusyfikacja administracji | □ | □ |
| Całkowita rusyfikacja szkolnictwa | □ | □ |
| Konfiskata majątków powstańców | □ | □ |
| Kontrybucja | □ | □ |
| Likwidacja armii | □ | □ |
| Likwidacja Banku Polskiego | □ | □ |
| Likwidacja Kościoła unickiego w Królestwie | □ | □ |
| Likwidacja Kościoła unickiego na Kresach | □ | □ |
| Likwidacja Liceum Krzemienieckiego | □ | □ |
| Likwidacja Rady Stanu | □ | □ |
| Likwidacja Sądu Najwyższego | □ | □ |
| Likwidacja Sejmu | □ | □ |
| Likwidacja Towarzystwa Przyjaciół Nauk | □ | □ |
| Likwidacja Uniwersytetu Warszawskiego | □ | □ |
| Likwidacja Uniwersytetu Wileńskiego | □ | □ |
| Masowe zesłania na Syberię | □ | □ |
| Rosyjski kodeks karny | □ | □ |
| Rosyjski system monetarny | □ | □ |
| Wcielenie Królestwa do Rosji | □ | □ |
| Województwa przemianowane na gubernie | □ | □ |
| Wprowadzenie wysokich ceł | □ | □ |
| Zniesienie konstytucji | □ | □ |
Dopasuj do wylosowanych konfiguracji dyplomatycznych odpowiednie nazwy spośród niżej podanych.
Rosja, Włochy, Wielka Brytania, Francja, Austro-Węgry, Austro-Węgry, Austro-Węgry, Wielka Brytania, Niemcy, Niemcy, Włochy, Rosja
| Kolumna I | Kolumna II | Kolumna III | Nazwa |
|---|---|---|---|
| Rosja | Austro-Węgry | Niemcy | |
| Włochy | Austro-Węgry | Niemcy | |
| Wielka Brytania | Austro-Węgry | Włochy | |
| Francja | Wielka Brytania | Rosja |
Oceń prawdopodobieństwo innych konfiguracji współpracy dyplomatycznej państw (koalicje „bezimienne”).
Która z konfiguracji nie była jeszcze możliwa w okresie rządów Bismarcka, a która stanowiła przedmiot jego szczególnych obaw?