Ważne daty

Sylwetka kompozytorki

R15Xqxaohs3UY

Ilustracja interaktywna przedstawia: Grażyna Bacewicz, 1968, (fot. Irena Jarosińska). Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Grażyna Bacewicz to jedna z najwybitniejszych polskich kompozytorek w historii muzyki, obok takich twórczyń jak m.in. Maria Szymanowska (1789‑1831), Bernadetta Matuszczak (*1937) czy Marta Ptaszyńska (*1943).

Ilustracja interaktywna przedstawia: Grażyna Bacewicz, 1968, (fot. Irena Jarosińska). Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Grażyna Bacewicz to jedna z najwybitniejszych polskich kompozytorek w historii muzyki, obok takich twórczyń jak m.in. Maria Szymanowska (1789‑1831), Bernadetta Matuszczak (*1937) czy Marta Ptaszyńska (*1943).

1

1. Grażyna Bacewicz to jedna z najwybitniejszych polskich kompozytorek w historii muzyki, obok takich twórczyń jak m.in. Maria Szymanowska (1789‑1831), Bernadetta Matuszczak (*1937) czy Marta Ptaszyńska (*1943).

RUBqSlgCRqSjD

Ilustracja interaktywna przedstawia: Maria Szymanowska, 1830, reprodukcja za: Olszanka/EastNews. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Grażyna Bacewicz była wszechstronnie utalentowaną artystką, o której Witold Lutosławski mówił w następujący sposób: "widać w niej było urodzonego, rasowego muzyka, łączącego – podobnie do wielkich mistrzów baroku – talenty twórcy i odtwórcy w jedną harmonijną całość*.

Ilustracja interaktywna przedstawia: Maria Szymanowska, 1830, reprodukcja za: Olszanka/EastNews. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Grażyna Bacewicz była wszechstronnie utalentowaną artystką, o której Witold Lutosławski mówił w następujący sposób: "widać w niej było urodzonego, rasowego muzyka, łączącego – podobnie do wielkich mistrzów baroku – talenty twórcy i odtwórcy w jedną harmonijną całość*.

1

1. Grażyna Bacewicz była wszechstronnie utalentowaną artystką, o której Witold Lutosławski mówił w następujący sposób: _NBSP*_widać w niej było urodzonego, rasowego muzyka, łączącego – podobnie do wielkich mistrzów baroku – talenty twórcy i odtwórcy w jedną harmonijną całość*.

Rs9UcOnf5pwE6

Ilustracja interaktywna przedstawia: Bernadetta Matuszczak, ok. 1960. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Poza dziedziną kompozycji artystka zajmowała się także koncertowaniem jako skrzypaczka (najczęściej ze swym bratem, pianistą Kiejstutem Bacewiczem), nauczaniem na uczelniach artystycznych w Łodzi i Warszawie oraz pracą organizacyjną na rzecz kultury polskiej m.in. jako wiceprezes Związku Kompozytorów Polskich. Jej kolejny talent wiązał się z tym, że była pisarką – pośmiertnie został wydany tomik opowiadań Grażyny Bacewicz pt. Znak szczególny.

Ilustracja interaktywna przedstawia: Bernadetta Matuszczak, ok. 1960. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Poza dziedziną kompozycji artystka zajmowała się także koncertowaniem jako skrzypaczka (najczęściej ze swym bratem, pianistą Kiejstutem Bacewiczem), nauczaniem na uczelniach artystycznych w Łodzi i Warszawie oraz pracą organizacyjną na rzecz kultury polskiej m.in. jako wiceprezes Związku Kompozytorów Polskich. Jej kolejny talent wiązał się z tym, że była pisarką – pośmiertnie został wydany tomik opowiadań Grażyny Bacewicz pt. Znak szczególny.

1

1. Poza dziedziną kompozycji artystka zajmowała się także koncertowaniem jako skrzypaczka (najczęściej ze swym bratem, pianistą Kiejstutem Bacewiczem), nauczaniem na uczelniach artystycznych w Łodzi i Warszawie oraz pracą organizacyjną na rzecz kultury polskiej m.in. jako wiceprezes Związku Kompozytorów Polskich. Jej kolejny talent wiązał się z tym, że była pisarką – pośmiertnie został wydany tomik opowiadań Grażyny Bacewicz pt. Znak szczególny.

Rn8AOEqVgPj2Q1

Fotografia przedstawia Martę Ptaszyńską. Starsza kobieta, szeroko uśmiechająca się do obiektywu. Ręce ma złożone na wysokości piersi. Na palcu ma pierścionek z bordowym oczkiem. Na lewej ręce miała zegarek. Kobieta ubrana była w jasną koszulę i marynarkę. W tle stoi fortepian z książką nut.

Grażyna Bacewicz urodziła się w 1909 roku w Łodzi, a zmarła w 1969 roku w Warszawie. Zainteresowania muzyczne rozwijała od pierwszych lat życia, ucząc się początkowo u swojego ojca, Wincentego Bacewicza. Następnie kontynuowała edukację muzyczną w Konserwatorium Muzycznym Heleny Kijeńskiej‑Dobkiewiczowej w Łodzi w klasie skrzypiec, fortepianu i teorii muzyki. W latach 1924‑32 była studentką Państwowego Konserwatorium Muzycznego w Warszawie, gdzie studiowała kompozycję w klasie Kazimierza Sikorskiego, grę na skrzypcach u Józefa Jarzębskiego oraz grę na fortepianie pod kierunkiem Józefa Turczyńskiego (ukończyła klasę kompozycji i skrzypiec). Warto wspomnieć, że Grażyna Bacewicz uczyła się kompozycji także w Paryżu pod kierunkiem Nadii Boulanger, znanej francuskiej kompozytorki i znakomitego pedagoga. Wielu znakomitych polskich twórców zgłębiało tajniki kompozycji u Nadii Boulanger m.in. Zygmunt Mycielski, Tadeusz Szeligowski, Wojciech Kilar, Zygmunt Krauze czy Marta Ptaszyńska.

RRf95ttZyX0MP

Ilustracja interaktywna przedstawia: Grażyna Bacewicz ze skrzypcami. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Grażyna Bacewicz rozwijała także swój warsztat wykonawczy, pobierając lekcje gry na skrzypcach u André Toureta oraz Carla Flescha w Paryżu. Przez wiele lat koncertowała jako solistka‑skrzypaczka m.in. w Hiszpanii, Belgii, Rumunii, Czechosłowacji, ZSRR, we Francji, na Litwie i na Węgrzech. Wzięła również udział w I Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im. Henryka Wieniawskiego w Warszawie (1935), gdzie otrzymała wyróżnienie. Doskonaliła swój kunszt artystyczny również jako pierwsza skrzypaczka Orkiestry Polskiego Radia, zorganizowanej przez Grzegorza Fitelberga.

Ilustracja interaktywna przedstawia: Grażyna Bacewicz ze skrzypcami. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Grażyna Bacewicz rozwijała także swój warsztat wykonawczy, pobierając lekcje gry na skrzypcach u André Toureta oraz Carla Flescha w Paryżu. Przez wiele lat koncertowała jako solistka‑skrzypaczka m.in. w Hiszpanii, Belgii, Rumunii, Czechosłowacji, ZSRR, we Francji, na Litwie i na Węgrzech. Wzięła również udział w I Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im. Henryka Wieniawskiego w Warszawie (1935), gdzie otrzymała wyróżnienie. Doskonaliła swój kunszt artystyczny również jako pierwsza skrzypaczka Orkiestry Polskiego Radia, zorganizowanej przez Grzegorza Fitelberga.

1

1. Grażyna Bacewicz rozwijała także swój warsztat wykonawczy, pobierając lekcje gry na skrzypcach u André Toureta oraz Carla Flescha w Paryżu. Przez wiele lat koncertowała jako solistka‑skrzypaczka m.in. w Hiszpanii, Belgii, Rumunii, Czechosłowacji, ZSRR, we Francji, na Litwie i na Węgrzech. Wzięła również udział w I Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im. Henryka Wieniawskiego w Warszawie (1935), gdzie otrzymała wyróżnienie. Doskonaliła swój kunszt artystyczny również jako pierwsza skrzypaczka Orkiestry Polskiego Radia, zorganizowanej przez Grzegorza Fitelberga.

Ważnym filarem jej działalności artystycznej było także nauczanie w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Łodzi (klasa skrzypiec, przedmioty teoretyczne) oraz Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie (klasa kompozycji). O jej wszechstronności świadczy fakt, iż znajdowała czas na działalność organizacyjną m.in. jako wiceprezes Związku Kompozytorów Polskich, pracę w jury konkursów kompozytorskich i skrzypcowych w kraju i za granicą oraz nad twórczością literacką jako autorka kilku nowel i powieści.

RpWp0G34z554Y

Ilustracja interaktywna przedstawia: Grażyna Bacewicz, tomik opowiadań „Znak szczególny”, „Czytelnik”, Warszawa. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Grażyna Bacewicz była wielokrotnie nagradzana zarówno w kraju, jak i za granicą za swoje kompozycje, otrzymując nagrody m.in. Towarzystwa Wydawniczego Muzyki Polskiej (1936), na Konkursie Kompozytorskim im. Fryderyka Chopina (1949), Międzynarodowej Trybuny Kompozytorów UNESCO w Paryżu (1960), Rządu Belgijskiego (1965), a także złoty medal na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim w Brukseli (1965).

Ilustracja interaktywna przedstawia: Grażyna Bacewicz, tomik opowiadań „Znak szczególny”, „Czytelnik”, Warszawa. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Grażyna Bacewicz była wielokrotnie nagradzana zarówno w kraju, jak i za granicą za swoje kompozycje, otrzymując nagrody m.in. Towarzystwa Wydawniczego Muzyki Polskiej (1936), na Konkursie Kompozytorskim im. Fryderyka Chopina (1949), Międzynarodowej Trybuny Kompozytorów UNESCO w Paryżu (1960), Rządu Belgijskiego (1965), a także złoty medal na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim w Brukseli (1965).

1

1. Grażyna Bacewicz była wielokrotnie nagradzana zarówno w kraju, jak i za granicą za swoje kompozycje, otrzymując nagrody m.in. Towarzystwa Wydawniczego Muzyki Polskiej (1936), na Konkursie Kompozytorskim im. Fryderyka Chopina (1949), Międzynarodowej Trybuny Kompozytorów UNESCO w Paryżu (1960), Rządu Belgijskiego (1965), a także złoty medal na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim w Brukseli (1965).

Dorobek kompozytorski

Jej dorobek kompozytorski jest niezwykle bogaty, ponieważ tworzyła zarówno utwory przeznaczone na instrument solo (m.in. dwie sonaty na skrzypce solo czy liczne kompozycje fortepianowe), szereg utworów kameralnych (m.in. siedem kwartetów smyczkowych, dwa kwintety fortepianowe), ale także wielkie formy instrumentalne oraz wokalno‑instrumentalne: cztery symfonie, koncerty (m.in. siedem koncertów skrzypcowych, dwa koncerty wiolonczelowe, koncert altówkowy), muzykę teatralną i filmową, kantaty, balety (Z chłopa król, Esik w Ostendzie, Pożądanie) i opery radiowe (Przygoda króla Artura). W sposób szczególny kompozytorka była zainteresowana grupą instrumentów smyczkowych, ale także brzmieniem fortepianu. Jednym z interesujących utworów fortepianowych kompozytorki jest II Sonata fortepianowa, skomponowana w 1953 roku i prawykonana przez samą artystkę w tym samym roku. Utwór ten uznawany jest za jeden z najbardziej reprezentacyjnych dla formy sonaty fortepianowej w muzyce polskiej XX wieku.

Warto przyjrzeć się ewolucji stylu wybitnej polskiej kompozytorki. W pierwszym okresie swojej twórczości fascynowała się muzyką Karola Szymanowskiego. Wynikiem tej fascynacji było powstanie takich utworów, jak m.in. Witraż na skrzypce i fortepian (1932) oraz innych wczesnych utworów skrzypcowych. Następnie kompozytorkę pochłonęła stylistyka neoklasyczna – Bacewicz tworząc swoje utwory wielokrotnie nawiązywała do form i gatunków muzycznych wykształconych w okresie klasycyzmu, ale także baroku. We wspomnianym nurcie utrzymane są takie kompozycje, jak: Kwintet na instrumenty dęte (1932) czy Suita dziecięca na fortepian (1933).

Drugi okres twórczości, przypadający na lata około 1944‑1958 wiązał się z formowaniem i utrwalaniem własnego języka muzycznego kompozytorki. Na szczególną uwagę w tym okresie twórczym zasługują tendencje stylizacyjne m.in. w pierwszych symfoniach czy Koncercie na orkiestrę smyczkową (1948). Kompozytorka niejednokrotnie inspirowała się polską muzyką ludową, często wykorzystując twórcze stylizacje oberka m.in. w III Koncercie skrzypcowym (1948) czy Koncercie fortepianowym (1949).

Jednym z najbardziej znanych utworów Grażyny Bacewicz jest Koncert na orkiestrę smyczkową (1948), nazywany niejednokrotnie jej IX Symfonią. Stefan Kisielewski w następujący sposób wypowiadał się na temat tej znakomitej kompozycji po jej prawykonaniu: Z czystym sumieniem powiedzieć można, że honor kompozytorów polskich uratowała tym razem ‘baba’ – Grażyna Bacewicz. Jej Koncert na orkiestrę smyczkową napisany z rozpędem i energią, pełen płynnej inwencji i świetnych pomysłów instrumentacyjnych, obudził nas w końcu z letargu. Utwór nawiązuje do jakiegoś Bacha czy Haendla – taki współczesny Koncert Brandenburski. Poczuliśmy tu wreszcie ‘krwisty kawał’ zdrowej i smacznej muzyki, napisanej z potencją twórczą – iście męską. Koncert jest przykładem twórczego czerpania z tradycji muzycznej poprzez współdziałanie neoklasycznejNeoklasycyzmneoklasycznej formy i neobarokowej treści.

RyCPNjKVBpQ0e1

Fotografia przedstawia stronę tytułową partytury Grażyny Bacewicz „Koncert na orkiestrę smyczkową” wydanej przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne. Na okładce znajduje się pięciolinia z nutami.

Zapowiedzią trzeciego okresu twórczości były takie kompozycje Grażyny Bacewicz, jak: Muzyka na smyczki, trąbki i perkusję (1958), Pensieri notturni na orkiestrę kameralną (1961), Koncert na wielką orkiestrę symfoniczną (1962) czy II Koncert wiolonczelowy (1963). W kolejnych latach swojej działalności twórczej kompozytorka coraz większą uwagę poświęcała kolorystyce dźwiękowej, zwracając się w stronę sonoryzmuSonoryzmsonoryzmu, w związku z czym często stosowała nietypową instrumentację, skomplikowane zabiegi rytmiczne i różne interesujące rodzaje artykulacji (np. poprzez wykorzystanie możliwości perkusyjnych instrumentów smyczkowych). Warto wspomnieć o finale II Sonaty na skrzypce solo (1958), w całości ukształtowanym za pomocą artykulacji glissando spiccato. Kompozytorka w dojrzałej twórczości eksperymentowała na gruncie harmoniki na równi traktując wszystkie typy interwałów i akordów w przebiegu pionowym, a w przebiegu poziomym często stosując pochody diatoniczne, chromatyczne, a nawet nawiązania do dodekafoniiDodekafoniadodekafonii, jak np. w ostatnich kwartetach smyczkowych.

Mimo ewolucji stylu Grażyny Bacewicz możemy wyróżnić szereg cech wspólnych dla wszystkich etapów twórczości Grażyny Bacewicz. Jedną z takich cech jest jednorodność preferowanych gatunków oraz jasność w kształtowaniu formy muzycznej. W twórczości kompozytorki dominują wzorce sonatowe: symfonie, koncerty, tria, kwintety, kwartety, sonaty instrumentalne itp. Możemy wyróżnić także szereg kompozycji o charakterze ludowo‑tanecznym. Warto jednak podkreślić, iż wiele utworów, szczególnie tych powstałych w późniejszym okresie, charakteryzuje się oryginalnym kształtowaniem formy muzycznej, np. Pensieri notturni (1961) oraz Contradizione na orkiestrę kameralną (1966).

Kompozytorka w sposób twórczy odwoływała się do poprzednich epok. Często inspirowała się cechami muzyki barokowej m.in. operując całymi grupami instrumentów poprzez powierzanie tego samego materiału różnym grupom jednocześnie lub na przemian; stosując bogaty arsenał środków polifonicznych czy poprzez wykorzystanie powtarzalności i sekwencyjności. Ważną rolę odgrywały także cechy charakterystyczne dla muzyki klasycznej, takie jak: dualizm tematów, praca motywiczno‑przetworzeniowa czy dzielenie orkiestry na odrębne plany: tematyczny, harmoniczny i wypełniający (często figuracyjny). W twórczości Grażyny Bacewicz zauważalne są również odwołania do typowych cech romantyzmu, jak np. rozbudowanie wszystkich współczynników formy, tworzenie wielkich napięć czy ekspresyjność utworów. Jak wspominała sama kompozytorka: W mojej muzyce dużo się dzieje, jest ona drapieżna, a jednocześnie liryczna. Utworem o silnej ekspresji, łączącym wyżej wymienione cechy jest niewątpliwie I Kwintet fortepianowy (1952).

Podsumowanie wiadomości

Podsumowując należy podkreślić wszechstronny talent wybitnej polskiej kompozytorki, o której Zygmunt Mycielski wypowiadał się w następujący sposóbm02d4639b85d3fd4f_0000000000006Zygmunt Mycielski wypowiadał się w następujący sposób: Ciekawa jest twórczość Grażyny Bacewiczówny. Jej zdumiewającą cechą jest gatunek uporu, który w naturalny sposób walczy o swoje miejsce bez względu na to, co się dokoła dzieje lub bez względu na to, że nic się dookoła nie dzieje. Bacewiczówna jest kompozytorką czystej krwi nie tylko dlatego, że pozostaje wierna sobie, że nie ogląda się na to co nowe, a co stare, co modne a co nie. Proporcje instynktu, spekulacij i potrzeby twórczej wydają się być u niej w dużej, naturalnej zgodzie.

R1YBSSszB9gHa1

Fotografia przedstawia Akademię Muzyczną im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi – Pałac Karola Poznańskiego – główny budynek uczelni. Na fotografii widać narożny budynek, z dużymi półokrągłymi oknami. Budynek jest ogrodzony czarnym ogrodzeniem. Przed budynkiem znajduje się ulica i przejście dla pieszych.

Spacer 3D wokół głównego budynku Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi – Pałacu Karola Poznańskiego

Zadania

Słownik pojęć

Źródło:

Encyklopedia muzyczna PWM, pod red. E. Dziębowskiej, PWM, Kraków 1998

Biblioteka muzyczna

Bibliografia

Encyklopedia muzyczna PWM, pod red. E. Dziębowskiej, PWM, Kraków 1998

http://meakultura.pl/edukatornia/kobieca‑strona‑muzyki‑czesc‑vii‑xx‑wiek‑102

https://pwm.com.pl/pl/aktualnosci/szczegoly/2960714,.html