Faktura polifoniczna

1. Cele lekcji

a. Wiadomości
Zapoznanie uczniów z istotą faktury polifonicznej. Wyjaśnienie pojęcia polifonii, omówienie jej rozwoju w ujęciu historycznym. Wskazanie rodzajów polifonii wyróżnianych ze względu na stosunek linii melodycznych względem siebie. Na wybranych przykładach muzycznych wyjaśnienie polifonicznej techniki cantus firmus.

b. Umiejętności
Uczeń potrafi:

1. Wyjaśnić pojęcie polifonii.

2. Omówić, na czym polega istota faktury polifonicznej.

3. Omówić rozwój polifonii w ujęciu historycznym.

4. Wskazać rodzaje polifonii wyróżniane ze względu na stosunek linii melodycznych względem siebie.

5. Wyjaśnić, na czym polega technika cantus firmus.

6. Na podstawie pracy z partyturą wskazać na wybranych przykładach muzycznych poszczególne techniki polifoniczne.

2. Metoda pracy

Metoda opisu z elementami poganki. Aktywna praca uczniów - analiza dzieła muzycznego pod względem zawartości faktury polifonicznej.

3. Środki dydaktyczne

1. Podręcznik: Wójcik D., ABC form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999

2. Stanowisko do odtwarzania muzyki.

3. Nagrania utworów:
   a) Jan Sebastian Bach - Przygrywka chorałowa, „Allein gott in der hoh sei”
   b) Fryderyk Chopin - „Etiuda c - moll op.10, nr 12”
   c) Jan Sebastian Bach - Chorał „Nun freut euch”

4. Partytury wyżej wymienionych utworów.

5. Karta pracy ucznia

4. Przebieg lekcji

a. Faza przygotowawcza

1. Powitanie, czynności organizacyjno - porządkowe.

2. Sprawdzenie zadania domowego.

3. Powtórzenie piosenki poznanej na ostatniej lekcji.

4. Podanie tematu lekcji.

(10 min)

b. Faza realizacyjna

1. Metodą opisu, zapoznanie uczniów z pojęciem faktury polifonicznej. Wyjaśnienie pojęcia faktury polifonicznej oraz wskazanie jej w dziele muzycznym.

   • Notatka:

Faktura polifoniczna - polega na równoczesnym prowadzeniu dwóch lub kilku samodzielnych linii melodycznych opartych na prawach harmonicznych, cechujących system tonalny w danej epoce historycznej.

2. Przedstawienie i omówienie trzech rodzajów polifonii, wyróżnianych ze względu na historyczny rozwój tej formy muzycznej, tzn. polifonia: modalna, regulowana prawami harmoniki funkcyjnej oraz sonorystyczna.

   • Notatka:

*Rodzaje polifonii wyróżniane ze względu na jej rozwój historyczny:

a) Modalna - oparta na systemie modalnym - do XVI w.
b) Regulowana prawami harmoniki funkcyjnej - od XVII w. do początku XX w.
c) Sonorystyczna - wykorzystuje czysto brzmieniowe właściwości współrzbrzmień i akordów, które wytwarzają między sobą.*

3. Metodą opisu, wyróżnienie kolejnych rodzajów faktury polifonicznej sklasyfikowanych ze względu na stosunek linii melodycznych względem siebie.

   • Notatka:

Wyróżniamy także polifonię:

• kontrastową - brak pokrewieństwa melodycznego między głosami.

• imitacyjną:
  a) ścisła - poszczególne głosy powtarzają się nawzajem z pewnym opóźnieniem.
  b) swobodna - głosy mogą, ale nie muszą, nawiązywać do siebie nawzajem poprzez korespondencję motywiczną, rytmy uzupełniające, powtarzanie schematów rytmicznych.

4. Wysłuchanie dzieła Jana Sebastiana Bacha - Przygrywka chorałowa „Allein gott in der hoh sei”. Praca z partyturą. Wspólna analiza muzyczna dzieła. Omówienie utworu pod względem zastosowanej faktury polifonicznej.

5. Wyjaśnienie pojęcia i techniki cantus firmus. Omówienie cantus firmus w ujęciu historycznym oraz wskazanie jej zastosowania w utworach muzycznych okresu średniowiecza i Renesansu.

   • Notatka:

Cantus firmus - stała melodia. Wykorzystanie stałego materiału jako podstawy, do której komponuje się pozostałe linie melodyczne. Głosy nakładają się zarówno na siebie, jak i na cantus firmus. Mogą z nim korespondować pod względem melodycznym lub tworzyć stosunek imitacyjny. Technika ta jest typowa dla okresu średniowiecza i Renesansu.

6. Wysłuchanie utworu Jana Sebastiana Bacha - Chorał „Nun freut euch”. Praca z partyturą. Analiza muzyczna wysłuchanego utworu.

(25 min)

c. Faza podsumowująca
Wysłuchanie utworu Fryderyka Chopina „Etiuda c - moll op.10, nr 12” oraz analiza muzyczna dzieła pod względem zastosowanej faktury polifonicznej. Praca w grupach.

(5 min)

5. Bibliografia

• Wójcik D., ABC form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999

6. Załączniki

a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem - Faktura polifoniczna.

b. Zadanie domowe