List otwarty wynalazcy Cromptona

Dżentelmeni!

W Anglii wszyscy wiedzą, że maszyna przędzalniana, zwana dawniej hall‑oth‑wood, jest moim wynalazkiem; (…). Według skromnych obliczeń wynalazek mój dał pracę na długie lata tysiącom producentów maszyn i tysiącom przędzarzy i być może 50 000 tkaczy, czyli ogólnie, biorąc pod uwagę ilość przetworzonego surowca, nie mniej niż 300 000mężczyzn, kobiet i dzieci; zastosowanie mojej maszyny pociągnęło za sobą ogromny wzrost zasiewów i importu bawełny, co przyniosło wielkie zyski właścicielom ziemskim, kupcom i plantatorom.

C Źródło: List otwarty wynalazcy Cromptona, [w:] Historia powszechna. Czasy nowożytne 1640-1870. Wybór tekstów źródłowych, część II, red. B. Krauze, Warszawa 1951, s. 51–52.

Petycja złożona w parlamencie przez czesaczy wełny przeciwko użyciu maszyn Cartwrighta 1794

(…) Składający petycje byli zawsze uważani za pożytecznych członków społeczeństwa, którzy pracą zdobywali środki do życia, bez zwracania się o pomoc ze strony parafii (…) Ale wynalazek i zastosowanie maszyny do czesania wełny, co w najbardziej niepokojący sposób pociąga za sobą redukcję rąk roboczych, napełnia ich poważną i uzasadnioną obawą, że oni i ich rodziny mogą się stać poważnym ciężarem dla państwa. Stwierdzają oni, że jedna maszyna, nadzorowana przez jedną dorosłą osobę, a obsługiwana przez czworo albo pięcioro dzieci, wykonuje pracę trzydziestu robotników pracujących ręcznie według starej metody (…)

Wprowadzenie wspomnianej maszyny do czesania wełny spowoduje prawie niezwłoczne następstwa, a mianowicie pozbawi całą masę robotników środków egzystencji. Wszystkie sprawy zostaną przefrymarczone przez kilku potężnych i bogatych przedsiębiorców i po krótkiej walce dodatkowy dochód, uzyskany przez zgnębienie ręcznej pracy, przejdzie do kieszeni zagranicznych konsumentów. Maszyny, na których użytkowanie skarżą się autorzy petycji, mnożą się gwałtownie w całym królestwie i już dają się odczuwać okrutne skutki: wielka liczba spośród autorów petycji jest bez pracy i bez chleba. Z tego powodu ze smutkiem i największą obawą patrzą oni na zbliżanie się okresu nędzy, kiedy 50 000 ludzi z rodzinami, pozbawionych wszelkiego źródła zarobku, ofiar lukratywnych dla kilku ludzi spekulacji handlowych, kiedy 50 000 ludzi, pozbawionych środków egzystencji, zostanie zredukowanych i zmuszonych zwrócić się do towarzystw charytatywnych parafii (…)

D Źródło: Petycja złożona w parlamencie przez czesaczy wełny przeciwko użyciu maszyn Cartwrighta 1794, [w:] Historia powszechna. Czasy nowożytne 1640-1870. Wybór tekstów źródłowych, część II, red. B. Krauze, Warszawa 1951, s. 52–53.