Żywoty sławnych mężów

Postępowanie […] było takie: Każdy otrzymywał skorupkę i pisał na niej nazwisko człowieka […]. Tabliczkę zanosił na umówione miejsce na agorze […]. Tam najpierw archonci przeliczali całą ilość skorupek. Bo jeżeli głosujących było mniej niż sześć tysięcy, wynik […] był nieważny.

Plutarch Źródło: Żywoty sławnych mężów, Wrocław 1977, s. 19.

Teksty źródłowe do nauki historii w szkole

Cóż z tego, że są prawa wyryte na dwunastu tablicach […] skoro niemal w obliczu tychże praw popełnia się przestępstwa, skoro wykracza się przeciw ustawom. Niewinność nie szuka już ochrony tam, gdzie według zwyczaju znajdować powinna oparcie. Rozpala się do szaleństwa zajadłość wzajemnych waśni, [...] wzburzone forum rozbrzmiewa krzykami nienawiści. […] I któż zaprawdę przed tym wszystkim obroni? […]

Teksty Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, Warszawa 1961, s. 43–44.

Być może zabrzmi to dziwnie, ale mądry człowiek wie, że chociaż przeciwności losu bywają druzgocące, to jeśli przyjmiemy odpowiednie nastawienie, mogą nas wzmocnić, dzięki czemu łatwiej nam będzie znosić nieszczęścia w przyszłości. [...] Człowiek odporny psychicznie nie wejdzie w rolę ofiary. Wzbudzałby wtedy litość, a on nie uważa się za godnego politowania. Jest silny i kompetentny. Wprawdzie nie ma wpływu na to, czy spotka go jakaś niesprawiedliwość, ale może zdecydować, jak na nią zareaguje. Albo pozwoli, żeby zepsuła mu dzień, a w dłuższej perspektywie zniszczyła mu życie, albo odważnie stawi jej czoła, z optymizmem szukając sposobów na ominięcie przeszkód, jakie inni niesłusznie umieścili na jego drodze.

c1 Cytat za: William B. Irvine, [...] Jak dzięki filozofii odnaleźć w sobie siłę, spokój i odporność psychiczną, Kraków 2020, s. 78.

(...) tylko to jest piękne i sprawiedliwe z natury, co ja ci teraz otwarcie mówię, że człowiek, który ma żyć jak należy, powinien żądzom swoim puścić wodze, i nie powściągać ich. A kiedy będą jak największe, wystarczą wtedy wiosła odwagi i rozsądku, żeby mieć pełno, po brzegi, wszystkiego ku czemu się żądza kiedykolwiek ruszy.

c2 Cytat za: Platon, Gorgiasz, cyt. za: wolnelektury.pl/katalog/lektura/platon-gorgiasz.html, dostęp: [25.04.2022].

Na pytanie jednak, czym jest szczęście, odpowiedzi są rozbieżne i niewykształcony ogół określa je inaczej aniżeli mędrcy. Jedni bowiem mają tu na myśli coś z rzeczy jawnych i widocznych, jak przyjemność, bogactwo i zaszczyty; inni coś innego, a często nawet jeden i ten sam człowiek rzeczy różne (będąc chorym widzi szczęście w zdrowiu, będąc ubogim - w bogactwie) [...]. Niektórzy wreszcie wystąpili z poglądem, że oprócz owych wspomnianych dóbr istnieje inne jeszcze, dobro samo w sobie, które sprawia, że tamte wszystkie są dobrami.

c3 Cytat za: Arystoteles, Etyka nikomachejska, [w:] M. Łojek, Teksty filozoficzne dla uczniów szkół średnich, Warszawa 1987, s. 37.

Ja, was, obywatele, kocham całym sercem, ale nie posłucham boga raczej aniżeli was, i póki mi tchu, póki sił, bezwarunkowo nie przestanę filozofować, i pokazywać drogę każdemu, kogo tylko spotkam, mówiąc, jak to zwykle, że ty mężu zacny, obywatelem będąc Aten, miasta tak wielkiego i tak sławnego z mądrości i siły, nie wstydzisz się dbać i troszczyć o pieniądze, abyś ich miał jak najwięcej, a o sławę, o cześć, o rozum i prawdę, i o duszę, żeby były jak najlepsze, ty nie dbasz i nie troszczysz się o to?

c4 Cytat za: Platon, Uczta. Eutyfron. Obrona Sokratesa. Kriton. Fedon, Warszawa 1982, s. 54.

Błahość przepychu, dramaty na scenie, trzody owiec i bydła, walki szermiercze, kość psom rzucona, okruszyna ciśnięta w cysterny ryb pełne, mrówczy trud i praca, biegi przerażonych myszy, skaczące na sznurkach marionetki. Wśród tego więc trzeba stać pełnym życzliwości, a bez pogardy. A mieć to przekonanie, że każdy taką przedstawia wartość, jaką mają przedmioty jego starań. [...] Dwa zaś pewniki niech będą wśród podręcznych, na których się oprzesz: jeden, że wypadki zewnętrzne duszy nie dotykają, lecz stoją spokojnie poza nią, a wszelki niepokój jest jedynie skutkiem wewnętrznego sądu, i drugi, że wszystko, co widzisz, wnet ulega zmianie i wnet zniknie. I zawsze miej w pamięci, ilu już zmian sam byłeś świadkiem. Świat – to zmiana, życie – to wyobrażenie.

c5 Cytat za: Marek Aureliusz, Rozmyślania, cyt. za: pl.wikiquote.org/wiki/Rozmyślania_(Marek_Aureliusz), dostęp [25.04.2022].

Wierne odtworzenie przemówień, wygłoszonych przez poszczególnych mówców było rzeczą trudną zarówno dla mnie, który ich słuchałem, jak i dla tych, którzy mi je przekazywali, toteż ułożyłam je tak, jakby - według mnie - najodpowiedniej do okoliczności mógł przemawiać dany mówca, trzymałem się jednak jak najbliżej zasadniczej myśli mów rzeczywiście wypowiedzianych. Jeśli zaś idzie o wypadki wojenne, nie uważałem za słuszne spisywać tego, czego się dowiedziałem od pierwszego lepszego świadka, lub tego, co mi się zdawało, ale tylko to, czego sam byłem świadkiem, albo to, co słysząc od innych, z największą możliwie ścisłością i w każdym szczególe zbadałem; trudno zaś było dojść prawdy, ponieważ nie zawsze świadkowie byli zgodni w przedstawianiu tych samych wypadków, lecz podawali je zawsze zależnie od sympatii dla jednej lub drugiej strony walczącej i zależnie od swej pamięci.

c6 Cytat za: Tukidydes, Wojna peloponeska, cyt. za: L. Owczarek, Grecja. Wybór tekstów źródłowych do ćwiczeń z historii starożytnej, Kielce 1988, s. 270.