J. Tyszkiewicz, E. Czapiewski Historia powszechna. XX wiek

Po raz pierwszy przywódcy trzech mocarstw mieli okazję zobaczyć się razem […]. Spotkanie Wielkiej Trójki, pod kryptonimem „Eureka”, od 28 listopada do 1 grudnia 1943 r., było poświęcone przede wszystkim wypracowaniu wspólnej strategii działań wojennych wobec Niemiec. Stalin mistrzowsko wygrywał różnice zdań między Rooseveltem i Churchillem. Radziecki dyktator nalegał na otwarcie drugiego frontu przez aliantów zachodnich we Francji, co miało zmniejszyć ciężar ponoszony przez Armię Czerwoną w walce z III Rzeszą. Prezydent USA i jego doradcy, traktując zawsze kampanię we Włoszech zupełnie drugoplanowo, ochoczo na to przystali. Roosevelt odrzucił także wysuniętą przez Churchilla propozycję lądowania w Grecji. Prawdopodobnie było to na rękę radzieckiemu dyktatorowi, który w ten sposób zyskiwał pewność co do swobody ruchu w Europie Środkowej i na Bałkanach. Dla prezydenta amerykańskiego najistotniejsza pozostawała deklaracja Stalina o przyłączeniu się do wojny z Japonią po pokonaniu III Rzeszy.

A Źródło: J. Tyszkiewicz, E. Czapiewski, Historia powszechna. XX wiek, Warszawa 2012, s. 378.

W. Roszkowski Historia Polski 1914−2015

Na posiedzeniu 28 XI Stalin opowiedział się za przyznaniem Polsce granicy na Odrze, co zostało w zasadzie zaaprobowane przez rozmówców zachodnich. 1 XII do kwestii polskiej powrócił Roosevelt, wyrażając nadzieję na przywrócenie stosunków polsko‑radzieckich. Stalin odparł, że zerwanie stosunków było rezultatem „przyłączenia się rządu RP do Hitlera w jego oszczerstwach przeciw Związkowi Radzieckiemu”. Churchill zaproponował formułę w sprawie polskiej w brzmieniu: „Ognisko państwa i narodu polskiego powinno znajdować się między linią Curzona a linią rzeki Odry, z włączeniem w skład Polski Prus Wschodnich i prowincji opolskiej. Jednakże ostateczne wytyczenie granic wymaga dokładnych studiów i w niektórych punktach ewentualnego przesiedlenia ludności”. Stalin wyraził zgodę na tę formułę, podobnie jak Roosevelt, który prosił jedynie o nieogłaszanie postanowień ze względu na wybory 1944 r. i głosy Polonii amerykańskiej.

B Źródło: W. Roszkowski, Historia Polski 1914−2015, Warszawa 2017, s. 141.

Postanowienia Karty Atlantyckiej

1. Sygnatariusze nie dążą do zysków terytorialnych lub jakichkolwiek innych;

2. Sygnatariusze nie życzą sobie zmian terytorialnych, które nie zgadzałyby się z wolno wypowiedzianymi życzeniami narodów, których te zmiany dotyczą;

3. Sygnatariusze uznają prawo wszystkich narodów do wyboru formy własnego rządu; pragną przywrócenia niepodległości i niezależnych rządów w tych wszystkich państwach, które zostały pozbawione swej niepodległości;

4. Sygnatariusze będą się starali o to, aby wszystkie państwa, wielkie i małe, zwycięskie czy zwyciężone, miały dostęp na równych zasadach do światowego handlu i surowców, niezbędnych dla ich rozwoju ekonomicznego;

5. Sygnatariusze dążą do ustalenia jak najdalej idącej współpracy pomiędzy wszystkimi narodami na polu gospodarczym, by zapewnić wszystkim polepszenie warunków pracy, rozwój ekonomiczny oraz dobre warunki społeczne;

6. Sygnatariusze chcieliby, po ostatecznym pokonaniu tyranii hitlerowskiej, widzieć taki pokój, który by zapewnił wszystkim narodom warunki bezpiecznego życia wewnątrz swoich granic i dawał pewność, że wszyscy mieszkańcy wszystkich krajów będą mogli prowadzić życie wolne od lęku i nędzy;

7. Na zasadzie takiego pokoju, morza i oceany będą otwarte dla wszystkich;

8. Sygnatariusze wierzą, że wszystkie narody świata, zarówno ze względów praktycznych, jak i zasad moralnych, będą się musiały zgodzić na wyrzeczenie się metody przemocy.

C Źródło: Postanowienia Karty Atlantyckiej. Cytat za: https://pl.wikipedia.org/wiki/Karta_Atlantycka.