Pierwszy polski list miłosny

Gdy chciałem na służbę od ciebie jechać precz, przyjąłem do domu twego, ciebie żegnając. Dziwne rzeczy, w miłości będąc, poczęły się między nami, toć jest, abyś mnie nie zapomniała, barzo ciem twej miłości począł prosić, a twa miłość na mą prośbę ślubiła to uczynić. A tako z tobą się rozstając, serce me jęło barzo płakać, a ja takoż ślubując twej miłości nie zapominać, ale wszędzie cześć i lubość czynić. Wiedz, moja najmilejsza panno, iże, aczkoliciem ja od ciebie daleko, a wszakoż nie była ani będzie nad cię inna miła, jedno ty sama, panno milejsza ma! Niedawno mię rzecz była potkała, abych barzo krasną pannę miłował, ale, gdym na cię wspomionął, tegom uczynić nie chciał. A o ty wszyćki rzeczy - proszę twej miłości, aby były tajemny między mną a między tobą, a proszę twej miłości, abyś się mej matuchnie pokłoniła.

1 Źródło: Pierwszy polski list miłosny, dostępny w internecie: edusens.pl.

List dziewczyny do chłopca według rękopisu z 1426 – 1429 r.

Pokłonienie, mój nad wszystkich najmilszy, tobie dawam, iż cię w swym sercu ustawicznie miewam. Dlatego tobie, mój najmilszy, oświadczam, iż cię w wszelką godzinę mile wspominam.
Ale rzecz między nami jest niemała: (…) Mój najmilszy, racz wiedzieć, iż miłość to w sobie ma, iż rzadko albo nigdy w weselu bywa, tylko zawsze w smutku i w tęskności i też w niewymownej serca boleści (…).
Nuż, mój najmilszy, nad wszystkich innych w naukach nauczony, w przyrodzeniu cudny, mocny, mądry i też wymowny, najwyborniejszy!
Bo ty swą nauką Arystotelesa z filozofów i też z mędrców wybranego przewyższasz. Ty Absalona i Parysa cudnością, Samsona mocnością, Salomona mądrością, Tullijusa i też Marona wymownością, Owidego chytrą miłością, Hektora przemożnością i przeważnością i wszystkich innych (…) [przewyższasz]. (…)
Ach, śliczne i wspaniałe liczka urodzenie! Ach, mój kwiatku najrozkoszniejszy! Ach, krasne fiołki na twoim liczku białym kwitnące, a róża czerwona w pośrodku lilii białej!
Racz mnie dzisiaj wspomóc, gdyż to jest w twej mocy, bo się tobie cała darowałam. (…) Wszakoż mój najmilszy (…) wszystko bym tobie popełnić mile chciała. (…)
Przeto racz u mnie ustawicznie trwać, a żadnej innej miłości nie miewać. Bo ten, kto wiele miłych miewa, ten częstokroć grozę i wielkie na duszy i ciele boleści miewa.
Ty kto niniejszy list baczysz, jeśli mu da, powie kto jest ja.

2 Źródło: List dziewczyny do chłopca według rękopisu z 1426 – 1429 r. Cytat za: K. Janicki, Pierwszy list miłosny w dziejach Polski napisany przez kobietę. Chcielibyście usłyszeć takie komplementy?, dostępny w internecie: wielkahistoria.pl.

P. Mazur Zarys historii szkoły

Przyjmuje się, że pierwsza szkoła katedralna została założona w Poznaniu ok. 1000 r. Najstarsza wzmianka o szkole katedralnej w Gnieźnie pochodzi z 1243 r. Pierwszym uchwytnym źródłowo scholastykiem w Polsce był Mateusz, późniejszy biskup krakowski (1143 r.). Impulsem do wielkiego rozwoju szkolnictwa były uchwały soborów laterańskich (III w 1179 r. i IV w 1215 r.). Zobowiązywały one kapituły katedralne do zapewnienia podstaw materialnych dla szkół i nauczycieli oraz powołania specjalnego urzędnika – scholastyka, który decydował m.in. o przyznaniu licencji uprawniającej do nauczania.

3 Źródło: P. Mazur, Zarys historii szkoły, Kielce-Myślenice 2012, s. 33–34.

P. Mazur Zarys historii szkoły

Bardzo ważną sprawą, poruszoną na soborze, była pomoc w zdobyciu wykształcenia przez dzieci z uboższych rodzin, które z przyczyn finansowych nie mogły pozwolić sobie na studia. Pierwotnie jedynym wymogiem rozpoczęcia studiów była przynależność do Kościoła, a kształcenie na wydziale sztuk zaczynała się, o ile to było konieczne nawet od nauki alfabetu. W tym celu zobowiązano kapituły, aby wyznaczyły specjalne beneficjum dla magistra, który nauczałby za darmo kleryków i innych niezamożnych uczniów. Sobór laterański IV uchwalił, że szkoły powinny być zakładane przy każdym kościele, który posiada wystarczające na to środki. Szkoły katedralne miały przygotowywać przyszłych duchownych, pozostali uczniowie mieli kształcić się w szkołach parafialnych.

3 Źródło: P. Mazur, Zarys historii szkoły, Kielce-Myślenice 2012, s. 33–34.

Założenie miejskiej szkoły parafialnej we Wrocławiu według pisma legata papieskiego z roku 1267

Brat Gwido [...] prezbiter kardynał i legat Stolicy Apostolskiej [...] radnym i wszystkim obywatelom Wrocławia, pozdrowienia w Panu. [...]. Postanawiamy, że wewnątrz murów miasta Wrocławia przy Kościele św. Marii Magdaleny powstaną szkoły, w których mali chłopcy będą pobierali naukę i uczyli się alfabetu z modlitwą pańską i pozdrowieniem anielskim, oraz symbolem wiary, psałterza i siedmiu psalmów, oraz [...] śpiewu [...]. W szkole niech także słuchają Donata, Katona i Teodola, oraz reguł dla chłopców. [...] Działo się to we Wrocławiu dnia 12 lutego, drugiego roku pontyfikatu Klemensa IV.

4 Źródło: Założenie miejskiej szkoły parafialnej we Wrocławiu według pisma legata papieskiego z roku 1267, [w:] Teksty źródłowe do historii, red. K. Maleczyński, J. Reiter, Wrocław 1951, s. 25–26.

Ustawodawstwo szkolne wczesnośredniowiecznych soborów powszechnych i wybranych synodów. Zarys problemu. Ars Educandi. Źródła

Przegląd podjętych na soborze aktów prawnych (…) Jacy powinni być kandydaci wybierani do rządzenia w Kościele”. Czytamy w nim, że kandydaci ci powinni być poddani egzaminowi, obejmującemu również sprawdzenie wykształcenia. Normą stało się wymaganie od kandydatów na urząd biskupi zdobycia tytułu uniwersyteckiego (…)

5 Źródło: Ustawodawstwo szkolne wczesnośredniowiecznych soborów powszechnych i wybranych synodów. Zarys problemu. Ars Educandi. Źródła, [w:] K. Ratajczak, Studia z dziejów wychowania i kształcenia od średniowiecza do XIX wieku, t. 1, red. J. Gwioździk, Mysłowice 2009, s. 18.