Vladimir Nabokov Wykłady o Don Kichocie

O modzie na romans rycerski w Hiszpanii pisano jako o swojego rodzaju pladze społecznej, którą należało tępić i którą [...] Cervantes również tępił [...]. Ja odnoszę wrażenie, że jest w tym mówieniu bardzo gruba przesada i że Cervantes absolutnie niczego nie zniszczył, wszak po dziś dzień damy są ratowanie z opresji, a potwory uśmiercane - w naszej papce literackiej i w naszych filmach.
Jeśli jednak potraktujemy dosłownie termin „księgi rycerskie”, to stwierdzimy, jak sądzę, że do roku 1605, w którym ukazuje się Don Kichote, romans rycerski prawie zniknął, a jego schyłek można było obserwować przez poprzednie dwadzieścia‑trzydzieści lat. Cervantes w gruncie rzeczy, myśli o księgach, które czytywał w młodości [...]. Innymi słowy, komponowanie tysiącstronicowej powieści tylko po to, aby dorzucić swoje trzy grosze do sprawy, która ani była tego warta, ani pilna (gdyż doskonale zajął się nią sam czas), byłoby ze strony Cervantesa czynem równie szalonym, jak przygoda Don Kichota wiatrakami. [...]
Krytyczny stosunek Cervantesa do powieści fantastycznej opiera się - jeśli wierzyć w szczerość jego własnych słów - na braku w nich tego, co uważał on za prawdę - a za prawdę uważał, przynajmniej z pozoru, niewiele więcej niż zbiór danych dostępnych zdrowemu rozsądkowi, co, oczywiście, byłoby bardzo prymitywną odmianą prawdy. Ustami swoich licznych przedstawicieli na kartach powieści ubolewa Cervantes nad nieobecnością prawdy historycznej w romansach, a to dlatego, jak głosi, że oszukują one [...] proste duszyczki, które wierzą w prawdziwość opowieści.
Sam jednak wprowadza w tej sprawie kompletny zamęt [...], dopuszczając się w swoim dziele [...] nadużyć wobec dobrego smaku i prawdy - które jako Cervantes-krytyk wyśmiewa, rozprawiając o księgach rycerskich.

wykład Źródło: Vladimir Nabokov, Wykłady o Don Kichocie, tłum. Jolanta Kozak, Warszawa 2001.