Obejrzyj film edukacyjny, a następnie wyjaśnij, dlaczego wszystkie teksty opowiadające o zachowaniu Maryi pod krzyżem klasyfikujemy jako apokryficzne.
Zapoznaj się z filmem edukacyjnym, a następnie wyjaśnij, dlaczego wszystkie teksty opowiadające o zachowaniu Maryi pod krzyżem klasyfikujemy jako apokryficzne.
RvvKlMvz8tVZb
(Uzupełnij).
R1Uri47Srue1B
Film stanowi analizę Lamentu Świętokrzyskiego
Film stanowi analizę Lamentu Świętokrzyskiego
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Film stanowi analizę Lamentu Świętokrzyskiego
Polecenie 2
Wyjaśnij, jakie znaczenie dla zgromadzonych oraz dla kultury ma „przekazanie” pod opiekę przez umierającego na krzyżu Jezusa Maryi swojemu uczniowi i odwrotnie.
RCHTc7WtQ1r0k
(Uzupełnij).
Polecenie 3
Przeanalizuj, czy Lament świętokrzyski spełnia cechy planktu średniowiecznego. W tabeli wypisz cechy i opisz ich realizacje w utworze.
RWzTvNDyQh5tm
Nagranie dźwiękowe Lament świętokrzyski.
Nagranie dźwiękowe Lament świętokrzyski.
Lament świętokrzyski
Posłuchajcie, bracia miła,
kcęć wam skorżyć krwawą głowę;
usłyszycie moj zamętek,
jen mi się zstał w Wielki Piątek.
Pożałuj mię, stary, młody,
boć mi przyszły krwawe gody;
jednegociem Syna miała
i tegociem ożalała.
Zamęt ciężki dostał się mie, ubogiej żenie,
widzęć rozkrwawione me miłe narodzenie;
ciężka moja chwila, krwawa godzina,
widzęć niewiernego Żydowina,
iż on bije, męczy mego miłego Syna.
Synku miły i wybrany,
rozdziel z matką swoją rany;
a wszakom cię, Synku miły, w swem sercu nosiła,
a takież tobie wiernie służyła.
Przemow k matce, bych się ucieszyła,
bo już jidziesz ode mnie, moja nadzieja miła.
Synku, bych cię nisko miała,
niecoć bych ci wspomagała;
twoja głowka krzywo wisa, tęć bych ja podparła;
krew po tobie płynie, tęć bych ja utarła;
Picia wołasz, piciać bych ci dała,
ale nie lza dosiąc twego świętego ciała.
O anjele Gabryjele,
gdzie jest ono twe wesele,
cożeś mi go obiecował tako barzo wiele,
a rzekęcy: „Panno, pełna jeś miłości!”
a ja pełna smutku i żałości.
sprochniało we mnie ciało i moje wszytki kości.
Proścież Boga, wy miłe i żądne maciory,
by wam nad dziatkami nie były takie to pozory,
jele ja nieboga ninie dziś zeźrzała
nad swym, nad miłym Synem krasnym,
iż on cirpi męki nie będąc w żadnej winie.
Nie mam ani będę mieć jinego,
jedno ciebie, Synu, na krzyżu rozbitego.
Lament świętokrzyski
Posłuchajcie, bracia miła, kcęć wam skorżyć krwawą głowę; usłyszycie moj zamętek, jen mi się [z]stał w Wielki Piątek.
Pożałuj mię, stary, młody, boć mi przyszły krwawe gody; jednegociem Syna miała i tegociem ożalała.
Zamęt ciężki dostał się mie, ubogiej żenie, widzęć rozkrwawione me miłe narodzenie; ciężka moja chwila, krwawa godzin[a], widzęć niewiernego Żydowina, iż on bije, męczy mego miłego Syna.
Synku miły i wybrany, rozdziel z matką swoją rany; a wszakom cię, Synku miły, w swem sercu nosiła, a takież tobie wiernie służyła. Przemow k matce, bych się ucieszyła, bo już jidziesz ode mnie, moja nadzieja miła.
Synku, bych cię nisko miała, niecoć bych ci wspomagała; twoja głowka krzywo wisa, tęć bych ja podparła; krew po tobie płynie, tęć bych ja utarła; Picia wołasz, piciać bych ci dała, ale nie lza dosiąc twego święteg[o] ciała.
O anjele Gabryjele, gdzie jest ono twe wesele, cożeś mi go obiecował tako barzo wiele, a rzekęcy: „Panno, pełna jeś miłości!” a ja pełna smutku i żałości. Sprochniało we mnie ciało i moje wszytki kości.
Proścież Boga, wy miłe i żądne maciory, by wam nad dziatkami nie były takie to pozory, jele ja nieboga ninie dziś zeźrzała nad swym, nad miłym Synem krasnym, iż on cirpi męki nie będąc w żadnej winie.
Nie mam ani będę mieć jinego, jedno ciebie, Synu, na krzyżu rozbitego.
M183 Źródło: Lament świętokrzyski, [w:] Chrestomatia staropolska: teksty do roku 1543, oprac. Wiesław Wydra, Wojciech Ryszard Rzepka, Wrocław 1995.
R1B5M2CnGuD89
Cecha planktu średniowiecznego (Uzupełnij). Realizacja cechy w utworze (Uzupełnij).
Polecenie 4
Wymień i opisz, w jakich trzech strumieniach czasu funkcjonuje Lament świętokrzyski.
R2tzpPnXUVpwm
(Uzupełnij).
Polecenie 5
Wyjaśnij, jak należy interpretować przesłanie Lamentu świętokrzyskiego.
RXdNUcg8aPsn9
(Uzupełnij).
1
Ćwiczenie 1
Obejrzyj obraz Matthiasa Grünewalda Ukrzyżowanie – jedną z najbardziej znanych malarskich realizacji motywu Stabat Mater. Wyjaśnij, dlaczego mógłby on stanowić ilustrację Lamentu świętokrzyskiego.
Zapoznaj się z opisem obrazu Matthiasa GrünewaldaUkrzyżowanie. Jest to jedna z najbardziej znanych malarskich realizacji motywu Stabat Mater. Wyjaśnij, dlaczego mógłby on stanowić ilustrację Lamentu świętokrzyskiego.
RNjFiMbIR2VBq
Obraz przedstawia scenę ukrzyżowania Syna Bożego. Pośrodku znajduje się przybity do krzyża Jezus. Postać Syna Bożego jest niemal naga, przepasana jedynie na biodrach niewielkim kawałkiem materiału. Po Jego prawicy u stóp krzyża stoi młody mężczyzna w długiej szacie. To Jan Ewangelista. Podtrzymuje on w pasie omdlewającą Marię. Matka Boża jest w długiej, jasnej szacie, na głowie ma założony długi welon. Bliżej krzyża klęczy Maria Magdalena. To młoda, długowłosa kobieta w długiej sukni. Po lewicy Jezusa stoi owinięty zwojem materiału Jan Chrzciciel, u jego stóp stoi Baranek Boży. Mężczyzna trzyma w lewej ręce otwartą księgę. Wskazującym palcem prawej ręki pokazuje na Jezusa.
Źródło: Matthias Grünewald, Ukrzyżowanie (fragm.. ołtarza z Isenheim),, między 1512 a 1516 r., domena publiczna.
RtRlsKpRBTHcO
(Uzupełnij).
Zwróć uwagę na postaci znajdujące się na przedstawieniu oraz na emocje wyrażane na ich twarzach oraz w gestach.
Malarskie przedstawienie sceny Ukrzyżowania oraz towarzyszącego mu motywu Stabat Mater jest bardziej rozbudowane od sytuacji opisanej w strofach Lamentu – Matce Boskiej towarzyszy wspierający ją Jan Ewangelista, pod krzyżem klęczy Maria Magdalena, po prawej stronie obrazu widzimy postać Jana Chrzciciela. Jednak można odczuć istotne podobieństwo oddania emocji towarzyszących Matce Boskiej. Podobnie jak w Lamencie na obrazie Grünewalda kobieta omdlewa z rozpaczy i bólu, podtrzymywana przez Jana. Ręce składa w geście modlitwy, zamyka oczy. Jej blada twarz może wydawać się spokojna, choć czujemy, że całe cierpienie jest skrywane w sercu matki, która właśnie straciła jedyne dziecko.
1
Ćwiczenie 2
Zapoznaj się ze wspomnianym w wykładzie prof. Jacka Głażewskiego wierszem Józefa Wittlina Stabat Mater. Opisz wymieniane w utworze obrazy matki oraz określ, w jaki sposób nawiązują one do motywu Stabat Mater.
Józef WittlinStabat Mater
Stała matka boleściwa – na rynku, Przy swym martwym powieszonym synku.
Stała w świata przeraźliwej pustce Polska matka w służącowskiej chustce.
Nie płakała i nic nie mówiła, Zimne oczy w zimne zwłoki wbiła.
Wisiał martwy, z wszystkiego wyzuty, Niemcy przedtem zabrali mu buty.
Będą w butach jej syna chodzili Po tej ziemi, którą pohańbili.
Po tej ziemi, która umęczona Stoi – patrzy – i milczy – jak ona.
Stabat Mater, Mater Dolorosa, Gdy jej synów odcina z powroza. Kładła w groby, głuche jak jej noce, Martwe swego żywota owoce. Stabat Mater, Mater Nostra, Polonia Z cierni miała koronę na skroniach.
RtRlsKpRBTHcO
(Uzupełnij).
1 Źródło: Józef Wittlin, Stabat Mater, [w:] Ryszard Matuszewski, Poezja polska 1939–1996. Antologia, Warszawa 1998, s. 59.
Wiersz Józefa Wittlina powstał w czasie II wojny światowej. Weź pod uwagę, że jeden z opisywanych wizerunków matki jest wizją o charakterze metaforycznym.
Józef Wittlin opisuje dwa obrazy matki: realnej kobiety oraz metaforycznego obrazu Polski. W pierwszym z nich pokazuje matkę bolejącą nad zwłokami powieszonego syna, co jest bezpośrednim odniesieniem do motywu Stabat Mater. Kobieta jest bez sił, nie jest w stanie okazywać na zewnątrz targających nią emocji. Stoi niema, nie płacze. Największym problemem staje się fakt, że jej syn został pozbawiony butów, w których chodził po ziemi, „która stoi umęczona / Stoi – patrzy – i milczy – jak ona”. Do ziemi tej poeta nawiązuje w drugiej części wiersza, w której pojawia się obraz umęczonej Polski określanej jako „Stabat Mater, Mater Nostra” – Matki, której niejednokrotnie już przyszło żegnać jej synów. Personifikowany obraz Polski to kobieta z koroną cierniową na głowie. Poeta nawiązuje tym obrazem do romantycznych (mesjanistycznych) wizji Polski jako cierpiącej Matki Boskiej (ale też Jezusa w cierniowej koronie) i odkupicielki narodów.
