Forma sonatowa
Forma sonatowa
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Zapoznanie uczniów z pojęciem formy sonatowej. Przedstawienie formy sonatowej w ujęciu historycznym oraz omówienie podstawowych elementów jej budowy. W wybranych przykładach muzycznych dokonanie analizy dzieła pod względem formalnym. Wyróżnienie w utworze trzech podstawowych ogniw: ekspozycji, przetworzenia, repryzy oraz omówienie elementów tworzących te ogniwa.
b. Umiejętności
Uczeń potrafi:
Wyjaśnić etymologię nazwy oraz omówić formę sonatową w ujęciu historycznym.
Podać trzy podstawowe ogniwa występujące w formie sonatowej.
Omówić rozwój formy sonatowej.
Omówić najważniejsze elementy wchodzące w skład trzech podstawowych ogniw sonaty.
Wskazać kompozytorów tworzących utwory w formie sonatowej.
Przeprowadzić analizę muzyczną utworów wysłuchanych na lekcji.
2. Metoda pracy
Metoda opisu z elementami poganki. Aktywna praca uczniów - analiza dzieła muzycznego. Percepcja muzyczna.
3. Środki dydaktyczne
Podręcznik - Wójcik D., ABC form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999
Stanowisko do odtwarzania muzyki.
Nagrania utworów:
a) Ludwik van Beethoven - „Sonata C - dur, op. 53”
b) Wolfgang Amadeusz Mozart - „Sonata F - dur KV 332”Partytury wyżej wymienionych kompozycji.
Karta pracy ucznia
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza
Powitanie, czynności organizacyjno - porządkowe.
Sprawdzenie zadania domowego.
Powtórzenie piosenki poznanej na ostatniej lekcji.
Podanie tematu lekcji.
(10 min)
b. Faza realizacyjna
Metodą opisu, wyjaśnienie uczniom pojęcia formy sonatowej oraz omówienie jej pochodzenia.
Notatka:
Forma sonatowa - (popularnie nazywana - allegro sonatowe, od nazwy pierwszej części cyklu sonatowego, w której zwykle występuje). Jedna z podstawowych form muzycznych wywodząca się z epoki Klasycyzmu, typowa reprezentantka tego okresu. Zawiera się m. in. w symfoniach, sonatach, koncertach. Istotą formy sonatowej jest dualizm tematyczny. Krystalizacja formy sonatowej dokonała się w kilku szkołach, w II połowie XVIII wieku: kompozytorzy włoscy wykształcili allegro sonatowe oparte na tematach kantylenowych; w szkole mannheimskiej wprowadzono kontrasty dynamiczne. Ostatecznie forma sonatowa została ukształtowana w Klasycyzmie.
Omówienie budowy formy sonatowej. Wskazanie poszczególnych ogniw formy sonatowej oraz dokładne omówienie podstawowych elementów tworzących te ogniwa.
Notatka:
Forma sonatowa składa się z trzech zasadniczych odcinków:
Ekspozycja - prezentacja dwóch kontrastujących tematów, zazwyczaj połączonych łącznikiem. Pierwszy temat jest żywy, dynamiczny, w tempie allegro; odpowiedzią jest drugi - stonowany i bardziej melodyjny, skomponowany w tonacji pokrewnej. Ekspozycję kończy epilog. Przeważnie ekspozycja (zwłaszcza w większych dziełach) jest powtórzona.
Przetworzenie - następuje w nim przeróbka tematów pod względem: melodycznym i rytmicznym, harmonicznym i fakturalnym; spotykana jest forma polifoniczna, oparta na prostej imitacji, kanonie lub fudze. Istotą przetworzenia jest uzyskanie kulminacji napięcia. Przetworzenie najlepiej ukazuje kunszt kompozytora. Mistrzem pracy motywicznej był Ludwik van Beethoven. Począwszy od czasów Beethovena nastąpiło rozluźnienie architektoniki formy sonatowej, co dało podwaliny pod formy typowe dla następnej epoki, jak np. poemat symfoniczny.
Repryza, zwana też reekspozycją - następuje w niej powtórna prezentacja tematów, połączona z wyciszeniem napięcia. Zakończona jest zwykle codą. W koncertach, przed repryzą lub między repryzą a codą, często występuje kadencja wirtuozowska solisty.
Analiza muzyczna, a także wysłuchanie „Sonaty F - dur KV 332” Wolfganga Amadeusza Mozarta.
(25 min)
c. Faza podsumowująca
Wysłuchanie „Sonaty C - dur, op.53” Ludwika van Beethovena i analiza muzyczna dzieła.
Zapisanie notatki do zeszytu.
(10 min)
5. Bibliografia
a. Wójcik D., ABC form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999
6. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji - Forma sonatowa.
b. Zadanie domowe