4) wymienia i charakteryzuje twórczość kompozytorów (Claudio Monteverdi, Johann Sebastian Bach, Georg Friedrich Haendel, Antonio Vivaldi, Arcangelo Corelli, klawesyniści francuscy: Jean Philippe Rameau, François Couperin).
II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:
1. zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych;
3. zna konteksty kulturowe i naukowe powstawania muzyki.
III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:
1. wypowiada się w formie ustnej (np. dyskusja, prezentacja, debata) i/lub pisemnej (np. esej, referat) o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię;
2. przybliża twórczość i działalność przedstawicieli różnych obszarów kultury muzycznej, np. dyrygent, leader zespołu, koncertmistrz, reżyser spektaklu muzyczno‑teatralnego, kompozytor, wykonawca, wirtuoz, primadonna, primabalerina, performer, klezmer, muzykant, pieśniarz;
3. interpretuje i odczytuje w kontekście dokonań epoki wybrane dzieła muzyczne.
Nauczysz się
charakteryzować twórczość klawesynistów francuskich;
przedstawiać budowę klawesynu;
przyporządkowywać dzieła do ich twórców;
używać poprawnego słownictwa muzycznego.
Budowa i rola klawesynu
Klawesyn jest klawiszowym instrumentem szarpanym, który jest nierozłącznie związany z muzyką barokową. Dzięki szerokiej skali wykorzystywany był do utworów solowych oraz w postaci basso continuoBasso continuobasso continuo jako dopełnienie orkiestryOrkiestraorkiestry. Technika gry przypominała technikę organową, poprzez zaimplementowanie manuałówManuałmanuałów i registrówRegisterregistrów, służących między innymi do transpozycjiTranspozycjatranspozycji dźwięków o oktawęOktawaoktawę w dół lub górę. Na przełomie XVII i XVIII wieku klawesyn zyskał największą popularność i osiągnięto szczyt możliwości i techniki muzyki klawesynowej. W tym okresie do rozwoju tej muzyki przede wszystkim przyczynili się klawesyniści francuscy.
RjW3UY3BUFOad1
Rola twórców francuskich w rozwoju muzyki klawesynowej
Jacques Champion de Chambonnières (1601‑1672) był klawesynistą dworu paryskiego. Urodził się jako jedynak w muzycznej rodzinie Championów: dziadek Thomas uznawany był za mistrza kontrapunktuKontrapunktkontrapunktu, a ojciec Jacques (kompozytorKompozytorkompozytor) prawdopodobnie dawał synowi pierwsze lekcje gry na klawesynie. Talent Chambonnièresa dostrzeżono na dworze paryskim. W latach 30. XVII wieku był już popularny, najpierw jako instrumentalista, później jako tancerz i kompozytor. Zasłynął głównie dzięki suitomSuitasuitom i chaconnomChaconnechaconnom. Określany jest mianem przedstawiciela francuskiej szkoły klawesynowej.
R1amMuAeDSc7l
Chambonnières sponsorował młodym talentom z prowincji pobyt w Paryżu i naukę gry na klawesynie. Wykształcił wielu uzdolnionych muzyków, wśród nich znaleźli się: Charles i François (wuj Françoisa Couperina Le Granda) i Louis (ok. 1626‑1661), który zasłynął jako nadworny muzyk Ludwika XIV i organista w St‑Gervais. Z ponad 200 jego kompozycji, żadna nie została opublikowana za jego życia, zachowały się one jednak w Manuskrypcie Bauyn. W jego dorobku znalazły się głównie suity, lecz reprezentacyjnymi dziełami były chaconny i passacagliaPassacagliapassacaglia. Muzyka Louisa była bardziej różnorodna i złożona pod względem kompozycji niż u swojego nauczyciela, Chambonnièresa.
R3GglrunAcQZG
O edukacji muzycznej Jeana‑Henriego d'Angleberta (1629‑1691) niewiele wiadomo. Prawdopodobnie był uczniem Chambonnièresa, dla którego skomponował tombeauTombeautombeau (utwór upamiętniający osobę zmarłą), co świadczy o jego bliskich kontaktach z królewskim klawesynistą. Karierę rozpoczął w styczniu 1660 roku jako organista w kościele Rue St. Honoré. W sierpniu zastąpił Henriego Dumonta, stając się klawesynistą Philippe`a I, księcia Orleanu i młodszego brata króla. W 1662 przejął obowiązki królewskiego klawesynisty. Jego największym dziełem są cztery suity, wydane w 1689 r. w Paryżu w zbiorze Pièces de clavecin. Zawierał on tablicę ze skróconym zapisem ozdobników barokowych i sposobem ich wykonywania. Notacja d'Angleberta przyjęła się w środowisku kompozytorskim i była powszechnie stosowana w całej Europie.
RyrF2yVVpaJv81
RAHgyspLsywxi
Znaczenie twórczości Couperina
François Couperin, zwany Le Grand urodził się 10 listopada 1668 roku w Paryżu jako syn Charlesa Couperina, jednocześnie jego pierwszego nauczyciela gry na klawesynie. Zmarł, gdy François miał 10 lat, a jego posadę organisty w kościele Saint‑Gervais przejął Michel Richard Delalande. Couperin odzyskał posadę ojca już w wieku 18 lat, a naukę gry kontynuował u Jacquesa‑Denisa Thomelina, który zaopiekował się młodym Françoisem i traktował go jak własnego syna. W 1690 wydał Pieces d'orgue, zbiór mszyMszamszy organowych, pochwalony przez Delalande, który pomógł mu w skomponowaniu i publikacji dzieła. Przez kolejne trzy lata Couperin zastępował swojego byłego nauczyciela na dworze królewskim, zyskując kontakty z najwybitniejszymi twórcami epoki. W 1713 roku otrzymał królewski przywilej, który pozwolił mu na publikację dzieł, a w 1717 roku uznany był za jednego z najważniejszych kompozytorów dworu królewskiego. W latach 20. XVIII wieku mocno podupadał na zdrowiu. Dzieła klawesynowe Couperina miały wpływ na twórczość późniejszych twórców, m.in. Murice`a Ravela, Johannesa Brahmsa, Richarda Straussa. Jego kompozycje podziwiał nawet sam Johann Sebastian Bach. François Couperin uważany jest za jednego z najważniejszych kompozytorów francuskich baroku. Jego najsłynniejsza książka, L'art de toucher le clavecin (Sztuka gry na klawesynie, opublikowana w 1716 roku), zawiera sugestie dotyczące palcowania, ornamentyki i innych cech techniki klawesynowej. Pisał utwory przeznaczone na orkiestrę kameralną, utwory organowe, a także wydał cztery tomy, zawierające ponad 230 utworów na klawesyn.
R16en9jnCexzv
Zadania
R1McVwm2ie0JT
R9BdeZDzWpeZ1
RXmukBBDNcrVF
RRapqYMTyxOx5
Ćwiczenie 1
R1c41RfoOUTTL
Ćwiczenie 2
RY53pzZBKDtpW
Ćwiczenie 3
RO93D8czJYp6Y
Ćwiczenie 4
R1QGa899POd0L
Ćwiczenie 5
R4nOafOS1Z0Cc
Ćwiczenie 6
Do terminów dobierz właściwe definicje. Basso continuo Możliwe odpowiedzi: 1. Taniec pochodzenia prawdopodobnie meksykańskiego lub indiańskiego. 2. Utwór, zwykle instrumentalny, o charakterze poważnym i uroczystym, napisany dla uczczenia pamięci zmarłego. 3. Typ instrumentalnego towarzyszenia, stanowiącego harmoniczną podstawę utworu. 4. Przyrząd w instrumencie muzycznym służący do włączania, wyłączania i łączenia głosów Chaconne Możliwe odpowiedzi: 1. Taniec pochodzenia prawdopodobnie meksykańskiego lub indiańskiego. 2. Utwór, zwykle instrumentalny, o charakterze poważnym i uroczystym, napisany dla uczczenia pamięci zmarłego. 3. Typ instrumentalnego towarzyszenia, stanowiącego harmoniczną podstawę utworu. 4. Przyrząd w instrumencie muzycznym służący do włączania, wyłączania i łączenia głosów Tombeau Możliwe odpowiedzi: 1. Taniec pochodzenia prawdopodobnie meksykańskiego lub indiańskiego. 2. Utwór, zwykle instrumentalny, o charakterze poważnym i uroczystym, napisany dla uczczenia pamięci zmarłego. 3. Typ instrumentalnego towarzyszenia, stanowiącego harmoniczną podstawę utworu. 4. Przyrząd w instrumencie muzycznym służący do włączania, wyłączania i łączenia głosów Register Możliwe odpowiedzi: 1. Taniec pochodzenia prawdopodobnie meksykańskiego lub indiańskiego. 2. Utwór, zwykle instrumentalny, o charakterze poważnym i uroczystym, napisany dla uczczenia pamięci zmarłego. 3. Typ instrumentalnego towarzyszenia, stanowiącego harmoniczną podstawę utworu. 4. Przyrząd w instrumencie muzycznym służący do włączania, wyłączania i łączenia głosów.
Do terminów dobierz właściwe definicje. Basso continuo Możliwe odpowiedzi: 1. Taniec pochodzenia prawdopodobnie meksykańskiego lub indiańskiego. 2. Utwór, zwykle instrumentalny, o charakterze poważnym i uroczystym, napisany dla uczczenia pamięci zmarłego. 3. Typ instrumentalnego towarzyszenia, stanowiącego harmoniczną podstawę utworu. 4. Przyrząd w instrumencie muzycznym służący do włączania, wyłączania i łączenia głosów Chaconne Możliwe odpowiedzi: 1. Taniec pochodzenia prawdopodobnie meksykańskiego lub indiańskiego. 2. Utwór, zwykle instrumentalny, o charakterze poważnym i uroczystym, napisany dla uczczenia pamięci zmarłego. 3. Typ instrumentalnego towarzyszenia, stanowiącego harmoniczną podstawę utworu. 4. Przyrząd w instrumencie muzycznym służący do włączania, wyłączania i łączenia głosów Tombeau Możliwe odpowiedzi: 1. Taniec pochodzenia prawdopodobnie meksykańskiego lub indiańskiego. 2. Utwór, zwykle instrumentalny, o charakterze poważnym i uroczystym, napisany dla uczczenia pamięci zmarłego. 3. Typ instrumentalnego towarzyszenia, stanowiącego harmoniczną podstawę utworu. 4. Przyrząd w instrumencie muzycznym służący do włączania, wyłączania i łączenia głosów Register Możliwe odpowiedzi: 1. Taniec pochodzenia prawdopodobnie meksykańskiego lub indiańskiego. 2. Utwór, zwykle instrumentalny, o charakterze poważnym i uroczystym, napisany dla uczczenia pamięci zmarłego. 3. Typ instrumentalnego towarzyszenia, stanowiącego harmoniczną podstawę utworu. 4. Przyrząd w instrumencie muzycznym służący do włączania, wyłączania i łączenia głosów.
Do terminów dobierz właściwe definicje.
Taniec pochodzenia prawdopodobnie meksykańskiego lub indiańskiego., Typ instrumentalnego towarzyszenia, stanowiącego harmoniczną podstawę utworu., Przyrząd w instrumencie muzycznym służący do włączania, wyłączania i łączenia głosów, Utwór, zwykle instrumentalny, o charakterze poważnym i uroczystym, napisany dla uczczenia pamięci zmarłego.
Basso continuo
Chaconne
Tombeau
Register
Ryb6qgEwFL2yE
Ćwiczenie 7
Słownik pojęć
Basso continuo
Basso continuo
typ instrumentalnego towarzyszenia, stanowiącego harmoniczną podstawę utworu, stosowany we wszystkich gatunkach muzyki 1600–ok. 1750.
Chaconne
Chaconne
taniec pochodzenia prawdopodobnie meksykańskiego lub indiańskiego.
Kompozytor
Kompozytor
twórca utworów muzycznych.
Kontrapunkt
Kontrapunkt
technika kompozytorska polegająca na snuciu 2 lub więcej niezależnych od siebie, ale w trakcie wykonania współbrzmiących ze sobą linii melodycznych, tworzonych według określonych zasad tonalnych, harmonicznych i rytmicznych.
Manuał
Manuał
klawiatura dla rąk w instrumencie muzycznym. Niektóre instrumenty mają kilka manuałów, np. w klawesynie zwykle 2 manuały, w organach — 2–5.
Msza
Msza
cykliczna kompozycja wokalna lub wokalno‑instrumentalna, przeznaczona do wykonania w kościele podczas obrzędu mszy świętej.
Oktawa
Oktawa
podstawowy interwał, odległość 8 stopni skali diatonicznej.
Orkiestra
Orkiestra
typ muzycznego zespołu instrumentalnego.
Passacaglia
Passacaglia
w XVII w. w Hiszpanii pieśń o charakterze tanecznym, w metrum trójdzielnym, śpiewana z towarzyszeniem gitary.
Register
Register
w instrumencie muzycznym — przyrząd do włączania, wyłączania i łączenia głosów.
Suita
Suita
cykliczna forma instrumentalna, tzn. zbudowana z kilku lub kilkunastu części, głównych. o charakterze tanecznym, utrzymanych na ogół w tej samej lub pokrewnej tonacji.
Tombeau
Tombeau
utwór, zwykle instrumentalny, o charakterze poważnym i uroczystym, napisany dla uczczenia pamięci zmarłego.
Transpozycja
Transpozycja
wykonanie utworu muzycznego lub jego części (albo jego zapisanie) w innej tonacji niż tonacja oryginalna.
Słownik pojęć opracowano na podstawie:
encyklopedia.pwn.pl
Galeria dzieł sztuki
RxYAwmtUwwoSH
Biblioteka muzyczna
R1amMuAeDSc7l
R3GglrunAcQZG
RAHgyspLsywxi
R16en9jnCexzv
Bibliografia
Chomiński J., Wilkowska‑Chomińska K., Historia muzyki, cz. 1, PWM 1989.
Szlagowska D., Muzyka Baroku, Akademia Muz. w Gdańsku, 1998.