Funkcjonowanie żeńskiego układu rozrodczego
Wiele zjawisk i procesów zachodzących w przyrodzie wykazuje cykliczność – następowanie po sobie pór roku, rozród zwierząt, kwitnienie kwiatów. Podobnie funkcjonuje organizm kobiety, w którym zachodzą cykliczne zmiany związane z funkcją rozrodczą.
Budowę żeńskiego układu rozrodczego.
Rolę progesteronu oraz estrogenów w organizmie człowieka.
Rolę przysadki mózgowej w regulacji wydzielania hormonów.
Zinterpretujesz w oparciu o schemat przebieg cyklu menstruacyjnego.
Odczytasz ze schematu wpływ hormonów na przebieg cyklu menstruacyjnego.
Omówisz rozwój pęcherzyka jajnikowego.
Omówisz rolę ciałka żółtego.
1. Żeńskie hormony płciowe
W organizmie kobiety, w obrębie jajnika i błony śluzowej macicy, zachodzi szereg regularnie powtarzających się zmian. Podlegają one bardzo precyzyjnie działającej regulacji przez hormony żeńskiego układu rozrodczego – estrogeny i progesteron. Estrogeny w okresie dojrzewania odpowiadają za wzrost i zmianę sylwetki, rozwój drugorzędowych cech płciowych, pojawienie się owłosienia łonowego oraz rozwój piersi. Estrogeny i progesteron wspólnie oddziałują na macicę, przygotowując ją na przyjęcie zarodka. Po około 50. roku życia funkcja jajników wygasa, nie ma komórek jajowych gotowych do zapłodnienia i kończą się zdolności rozrodcze kobiety.
Kontrolę nad całym cyklem menstruacyjnym kobiety pełni przysadka mózgowa. Wydziela ona hormony, które pobudzają aktywność jajników wytwarzających estrogeny i progesteron, a te z kolei wpływają na zmiany w macicy i comiesięczne krwawienie.
Przedstaw nadrzędną rolę przysadki mózgowej w regulacji wydzielania żeńskich hormonów płciowych.
Przychodząca na świat dziewczynka ma w jajnikach ok. 2 miliony przyszłych komórek rozrodczych. Większa ich część obumiera i w okresie dojrzewania jest ich już tylko 4 tysiące. Z tego tylko ok. 450 będzie stanowić dojrzewające cyklicznie komórki jajowe – najczęściej po jednej każdego miesiąca.
2. Przebieg cyklu płciowego
Zmiany w funkcjonowaniu jajnika i błony śluzowej macicy podlegają hormonalnej regulacji i składają się na cykl miesiączkowycykl miesiączkowy, zwany też menstruacyjnym. Powtarza się on średnio co 28 dni i składa z 3 faz. Pierwszy dzień cyklu to początek krwawienia (menstruacji), które trwa od jednego do pięciu dni. Niski poziom estrogenu i progesteronu sprawia, że błona śluzowa macicy złuszcza się wraz z niewielką ilością krwi. Złuszczanie i usuwanie śluzówki wspomagają skurcze mięśni macicy, co może być odczuwane jako ból w podbrzuszu. W tym samym czasie po zakończonym okresie krwawienia w fazie przedowulacyjnej dochodzi do pobudzenia dojrzewania pęcherzyka jajnikowegopęcherzyka jajnikowego. Pęcherzyk wydziela estrogeny, w ten sposób macica przygotowuje się na przyjęcie zapłodnionej komórki jajowej. W jajniku odbywa się wzrost pęcherzyka jajnikowego i dojrzewanie komórki jajowej. Jest to okres względnej niepłodnościwzględnej niepłodności, który trwa do uwolnienia komórki rozrodczej. Proces uwalniania dojrzałej komórki jajowej z pęcherzyka jajnikowego nosi nazwę owulacjiowulacji (jajeczkowania).
Pęknięty pęcherzyk jajnikowy przekształca się w ciałko żółteciałko żółte. Rozpoczyna się najdłuższa faza cyklu – poowulacyjna, która trwa ok. 14 dni i stanowi okres niepłodności kobiety. W tym czasie ciałko żółte wydziela progesteron, który hamuje dojrzewanie kolejnych pęcherzyków. Wysokie stężenie estrogenów i progesteronu powoduje dalszy intensywny rozwój błony śluzowej macicy. Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, ciałko żółte zanika, spada poziom estrogenów i progesteronu. Ich niskie stężenie we krwi powoduje, że błona śluzowa macicy zaczyna się złuszczać i rozpoczyna się krwawienie miesiączkowe.
Podsumowanie
W okresie dojrzewania płciowego u dziewcząt następuje rozwój cech płciowych i pojawia się cykl miesiączkowy.
Cykl miesiączkowy obejmuje zmiany w poziomie hormonów oraz budowie i fizjologii jajnika oraz błony śluzowej macicy.
Estrogeny i progesteron oddziaływują na macicę, przygotowując ją na przyjęcie zarodka.
Cykl płciowy kontrolowany jest przez żeńskie hormony płciowe.
Pierwszy dzień krwawienia miesiączkowego wyznacza pierwszy dzień cyklu.
W każdym cyklu dojrzewa z reguły jeden pęcherzyk jajnikowy zawierający komórkę jajową.
Uwolnienie komórki jajowej z pęcherzyka jajnikowego nosi nazwę owulacji.
Po owulacji pęcherzyk jajnikowy przekształca się w ciałko żółte, wytwarzające progesteron.
Praca domowa
Przeanalizuj na wykresie zmiany poziomu hormonów w cyklu płciowym kobiety. Określ termin owulacji. Ustal, czy w tym cyklu doszło do zapłodnienia komórki jajowej. Uzasadnij swoją odpowiedź, podając jeden argument.
Wyjaśnij, na czym polega cykliczność zmian w układzie rozrodczym kobiety.
Słownik
przekształcony po owulacji pęcherzyk jajnikowy, który wydziela hormon progesteron
powtarzające się w organizmie kobiety cykliczne zmiany poziomu hormonów oraz stanu jajnika i błony śluzowej macicy
okres, który trwa od początku menstruacji do kilku dni po niej, kiedy jajeczkowanie nie powinno mieć miejsca; jednak z powodu zaburzeń cyklu płciowego może dojść do uwolnienia gotowej do zapłodnienia komórki jajowej
wytwarzany w jajniku pęcherzyk zawierający komórkę jajową
inaczej jajeczkowanie; uwolnienie dojrzałej komórki jajowej z pęcherzyka jajnikowego
Zadania
Połącz w pary nazwy hormonów mających wpływ na zdolność do rozrodu z nazwami odpowiednich struktur.
testosteron, FSH, progesteron
przysadka mózgowa | |
jądra | |
ciałko żółte |
Oceń prawdziwość zdań i zaznacz odpowiedź Prawda lub Fałsz. Zajście w ciążę
Prawda | Fałsz | |
w wyniku pierwszego stosunku jest niemożliwe. | □ | □ |
jest możliwe w okresie płodnym, gdy w drogach rodnych kobiety pojawią się plemniki. | □ | □ |
jest możliwe tylko w dniu owulacji. | □ | □ |
może mieć miejsce tylko 14 dnia po rozpoczęciu ostatniej miesiączki. | □ | □ |