Zdjęcie przedstawia wysoki budynek ze strzelistą wieżyczką. Na jego dole znajduje się rozłożysta podstawa z szeregami kolumn i wysokimi oknami. Budynek otacza plac i rosnące w jego pobliżu drzewa. Opis punktu znajdującego się na zdjęciu: 1. Pałac Kultury i Nauki Budynek ten stanowi najpełniejszą realizację doktryny socrealizmu w Polsce.
Pałac został wybudowany w latach 1952–1955 pośrodku zrujnowanej Warszawy. Realizacja ta nie miała zatem ekonomicznego uzasadnienia, a jedynie symboliczne – był to „dar narodu radzieckiego dla narodu polskiego”. Pomysłodawcą wzniesienia budynku był Józef Stalin, a projektantem Lew Rudniew. Przy budowie zatrudniono 3500 robotników radzieckich oraz 4000 robotników polskich. Budowniczowie mieszkali na wybudowanym specjalnie dla nich osiedlu „Przyjaźń”.
Pierwowzorami pałacu są moskiewskie wieżowce znane jako Siedem Sióstr, paradoksalnie wzorowane na amerykańskich wieżowcach w stylu art déco. Obiekt łączy w sobie cechy wielu stylów, w tym elementów charakterystycznych dla klasycyzmu i renesansu. Z elementów typowych dla polskiej architektury wprowadzono przeskalowaną attykę, ponieważ budowniczowie założyli, że projekt powinien nawiązywać do miejscowej tradycji.
PKiN jest obecnie najwyższym zabytkiem w Polsce. Posiada 46 kondygnacji, w tym 2 podziemne.

Zdjęcie przedstawia fragment kamiennej rzeźby. To ukazana od bioder w górę postać dojrzałego mężczyzny w koszuli i spodniach. Mężczyzna trzyma pod lewą pachą książkę z napisem Marx, Engels, Lenin. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Rzeźba na fasadzie Pałacu Kultury i Nauki Przedstawia robotnika z dziełami Marksa, Engelsa i Lenina. Wcześniej widniało także nazwisko Stalina, ale zostało usunięte po 1956 roku podczas odwilży gomułkowskiej.

Ilustracja interaktywna przedstawia pomnik. Na dwóch ogromnych betonowych liściach znajdują się trzy postacie. Żołnierz w mundurze, dwóch mężczyzn – jeden w stroju chłopskim, drugi w robotniczym. Za ich plecami znajduje się flaga. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Marian Konieczny, Pomnik Czynu Rewolucyjnego w Rzeszowie, 1974. Zdjęcie przedstawia fragment pomnika. Znajdują się tu trzy postacie. Żołnierz w mundurze, dwóch mężczyzn – jeden w stroju chłopskim, drugi w robotniczym. Za ich plecami znajduje się flaga. Pomnik Czynu Rewolucyjnego odnosi się do walk toczonych na Rzeszowszczyźnie. Przedstawia postać chłopa, robotnika i żołnierza na tle flagi rewolucji, umieszczonych w otoczeniu monumentalnych żelbetowych liści lauru. Natomiast po drugiej stronie pomnika widnieje postać Nike. Według autora dzieło nawiązuje do wystąpień chłopskich sprzed II wojny światowej, które symbolizują walkę o niepodległość (obronę przed okupantem). Jednakże w 2007 roku Instytut Pamięci Narodowej postulował usunięcie pomnika na mocy ustawy dekomunizacyjnej, lecz napotkał sprzeciw prezydenta miasta. Obecnie monument stanowi relikt artystycznej sztuki pomnikowej socrealizmu.

Ilustracja interaktywna przedstawia pochód złożony z kobiet w białych bluzkach i ciemnych spódnicach. Kobiety idą szeroką ulicą. Machają do stojących na chodnikach ludzi. W tle kilkupiętrowe budynki mieszkalne. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa (MDM) Według postulatów Planu Sześcioletniego do centrum Warszawy miały zostać wprowadzone duże ilości robotników. Wobec tego zrealizowano (choć nie w całości) największe założenie reprezentacyjno-mieszkaniowe okresu socrealizmu – Marszałkowską Dzielnicę Mieszkaniową. Projekt ten miał być preludium do nadania ostatecznego kształtu otoczenia Pałacu Kultury, tzw. Placu Centralnego, finalnie nigdy niezrealizowanego. Poszukując inspiracji, architekci komunistycznego osiedla przetwarzali wzorce architektury burżuazyjnej królewskiej i papieskiej. W wyniku połączenia monumentalizmu i przepychu wielkomiejskiej kamienicy z komfortem modernistycznego bloku, powstało socrealistyczne osiedle mieszkaniowe. Na fasadach budynków rozmieszczono wiele rzeźb i płaskorzeźb przedstawiających przedstawicieli przodującej klasy robotniczej, a całość zwieńczono attykami i potężnymi gzymsami.

1. Nowa Huta {image#} _{Indeks dolny Osiedle Centrum C 7, Nowa Huta
Zygmunt Put Zetpe0202, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons}

W 2004 roku układ urbanistyczny Nowej Huty (dzielnicy Krakowa) został wpisany do rejestru zabytków jako przykład urbanistyki socrealizmu w Polsce. Wpis chroni rozplanowanie ulic, placów, zieleńców, bryły i gabaryty budowli oraz ich usytuowanie, wystrój wnętrz architektoniczno-krajobrazowych oraz zieleń komponowaną. Za ośrodek kompozycji uznaje się Plac Centralny z promieniście wychodzącymi arteriami, do których przylegają osiedla. W kontekście socrealizmu najważniejsze elementy Nowej Huty stanowią: zwartość, hierarchiczność, rozmach i efektowność, wywodzące się ze starszych epok (głównie renesansu). Charakter wyznaczają detale i dekoracje architektoniczne (attyki, przewiązki, kolumny, wymyślne gzymsy, bramy, stalowe balkony, ozdobne portale nad wejściami do klatek schodowych ) oraz zasady kompozycji brył i budynków.
Wygląd i rozplanowanie zabudowy było narzędziem propagandy socjalistycznej i miał kształtować poglądy obywateli. Oprócz wyrazu estetycznego budowli, chodziło także o przekazywanie następujących treści: kolektywizm, trwałość państwa, humanizm, wolność, możliwość rozwoju. Zwarta zabudowa, ukryte bramy i wąskie przejścia miały ułatwić milicji przejmowanie kontroli nad ulicami w razie rozruchów.

Obraz przedstawia pięciu mężczyzn w robotniczych strojach, stojących obok siebie. Jeden z mężczyzn trzyma w dłoniach czerwona flagę. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Wojciech Weiss, Manifest, 1949 W 2007 roku malarz Franciszek Starowieyski następująco skomentował obraz Manifest:

Kantor inaczej przedstawiał socrealizm niż oficjalna wersja, co było rzeczą nie do pojęcia dla tych prostaków. A to miało być realistyczne w formie i socjalistyczne w treści. Wojciech Weiss, który całe życie malował kwiaty, zrobił wtedy obraz „Manifest”, za który dostał główną nagrodę na pierwszej ogólnopolskiej wystawie plastyki, na którym kilku robotników stoi z flagami. Wybrał modeli z akademii, leniuchy, którym się nie chciało pracować, to za modela szli i takich parę mord stoi tam z flagami czerwonymi.
_{Indeks dolny Źródło: Z malarzem Franciszkiem Starowieyskim rozmawia Dariusz Zaborek, „Gazeta Wyborcza”, 15.01.2007}

Obraz przedstawia rozległy prac, na którym budowane są budynki mieszkalne. Są tu pracujący robotnicy, a także tacy, którzy odpoczywają, siedząc na ziemi. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Andrzej Wróblewski, Fajrant w Nowej Hucie, 1953 Obraz przedstawia robotników pracujących przy budowie nowego socrealistycznego miasta Nowa Huta, związanego z powstającym równolegle kombinatem metalurgicznym. Historii tej budowy towarzyszy silna atmosfera ideologiczna i propagandowa. Nowa Huta narodziła się z sowieckiej myśl o stworzeniu nowego miasta, które będzie doskonałe piękne i nowoczesne w kontraście do wiekowego centrum Krakowa.
Kompozycja jest wspomnieniem z pobytu malarza w Nowej Hucie w czerwcu 1953 r. Na pierwszy rzut oka obraz ściśle odpowiada wymogom sztuki socrealistycznej, lecz został zmiękczony nieformalnym, beztroskim nastrojem i prywatną tematyką – na pierwszym planie Wróblewski umieścił portret swojej żony oraz szwagra.
Konieczność podporządkowania się socrealistycznej doktrynie coraz bardziej uwierała artystów. W środowiskach artystycznych zaczął pojawiać się sprzeciw wobec schematyczności sztuki oraz zwiastuny nadchodzącej odwilży – stąd więcej osobistych tematów w obrazach i szkicach.

Ilustracja interaktywna przedstawia plakat propagandowy. Na plakacie ukazany jest polski żołnierz, który trzyma przed sobą wyciągnięty karabin. U jego stóp znajduje się nienaturalnie mały mężczyzna, który pluje na żołnierza. Na szyi ma zawieszony napis AK. Pod plakatem widnieje napis: Olbrzym i zapluty karzeł reakcji. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Włodzimierz Zakrzewski, Olbrzym i zapluty karzeł reakcji, 1945 Plakat stanowił element kampanii propagandowej skierowanej przez władze komunistyczne przeciwko Polskiemu Państwu Podziemnemu. Stał się symbolem agresywnej propagandy komunistycznej. Celem jego rozpowszechniania było splugawienie pamięci o Armii Krajowej i przekonanie społeczeństwa, że Polska została wyzwolona spod okupacji niemieckiej przez żołnierzy „ludowego” Wojska Polskiego, walczący u boku Armii Czerwonej. Tymczasem plakat wywołał reakcję odwrotną do zamierzonej i zamiast zniechęcenia do AK, wzbudził w społeczeństwie oburzenie na zakłamanie komunistycznej władzy.

Obraz przedstawia trzech murarzy przy pracy. Mężczyźni stoją obok siebie, układają cegły. Stojący po lewej stronie mężczyzna wyciąga rękę w kierunku kolegów stojących po jego lewej stronie. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Aleksander Kobzdej, Podaj cegłę, 1950

Obraz jest wyraźnym apelem do widza. Dłoń murarza zwracającego się do zajętych pracą towarzyszy, zajmująca optyczny środek obrazu, skierowana jest w rzeczywistości – podobnie jak tytuł – do oglądającego płótno. Wszystkie przedstawione na płótnie postacie zajęte są pracą, pomoc może nadejść tylko spoza ram malowidła. Albo inna interpretacja: widz zniecierpliwiony ociąganiem się towarzyszy pracy, dostrzega napięcie całej akcji, jest w nią wciągnięty emocjonalnie. Tytuł w tym wypadku to reakcja widza na sytuację przedstawioną w obrazie. Hasło „podaj cegłę” unieruchamia obraz w danym momencie akcji, zatrzymuje go w najważniejszej, najbardziej mobilizującej chwili. Murarskiej historyjki na obrazie Kobzdeja nie wolno rozwijać dalej. Martwa tępota narastającego od dołu obrazu muru, szczelnie wypełniającego dolne partie płótna, ukaże nam wówczas inny, niezamierzony prawdopodobnie przez autora efekt. Możliwość takiego odczytania była jednak nie do przyjęcia przez ówczesnych interpretatorów. Interpretacja taka nie mieściła się w regułach socrealizmu.
Wojciech Włodarczyk, Socrealizm. Sztuka Polska w latach 1950–1954, Paryż 1986, s. 108.

Obraz przedstawia trzy kobiety. Dwie z nich siedzą , trzecia stoi wsparta o mur. Przed kobietami leżą deski i cegły, stoi wiadro i duży czerpak. Opis punktu znajdującego sią na ilustracji: 1. Aleksander Kobzdej, Ceglarki, 1950 Obraz przedstawia tytułowe ceglarki w trakcie przerwy w pracy. Stonowane barwy tworzą atmosferę nastrój refleksji i wyciszenia, a odbiorca dzieła może poczuć się niczym intruz, który wtargnął w intymny świat pracownic. Zgodnie z socrealistycznymi regułami kompozycji, na obrazie został uchwycony „moment”, jednak nie ma tutaj żadnego napięcia ani przesłanek do dalszego rozwoju akcji, mobilizacji do pracy. Widać zmęczenie i rozprężenie ceglarek, co stoi w opozycji do programowanej przez władze tematyki, treść wymyka się propagandzie. Na obrazie został podtrzymany płciowy stereotyp, według którego kobiety nie są powołane do ciężkiej pracy. Kobiety pozostają kobietami, nie są zrównane z mężczyznami jak na niektórych propagandowych plakatach przedstawiających m.in traktorzystki.