Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Galeria zdjęć interaktywnych

1
R7SU2C9pfvm3r
Ilustracja interaktywna przedstawia leżącego na skałach, pod drzewem mężczyznę. Mężczyzna jest nagi, zwisa głową w dół. Duży, drapieżny ptak stoi lewą łapą na jego głowie. Dziobem wydziobuje z rany pod prawą piersią wnętrzności mężczyzny. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Bogowie są w górze, ludzie są w dole. Prometeusz został ukrzyżowany w górach Kaukazu, na samotnym i pustym szczycie, jednym z dachów ziemi. Przykuty został do skały, potem strącony na dno Tartaru. Tartar grecki, jak wszystkie piekła, jest pod ziemią. Upadek Prometeusza był fizyczny i spektakularny, w huku grzmotów i ogniu błyskawic Ziemia się zatrzęsła, choć teatralnym znakiem rozpętanych żywiołów było, być może, w teatrze greckim tylko padnięcie chórzystów plackiem na ziemię i perkusja muzyczna.

Jan Kott, Góra i dół albo o wieloznacznościach Prometeusza [w:] tegoż: Zjadanie bogów, Kraków 1986, s.
Peter Paul Rubens, Prometeusz skowany, 1618
Źródło: dostępny w internecie: Wikimedia Commons, domena publiczna.
RUz40A8jRjINd
Ilustracja interaktywna przedstawia scenę rodzajową. W lesie, na polanie pomiędzy drzewami, znajduje się grupa ludzi i satyrów. Ludzie siedzą, stoją, jedzą i piją. Satyrowie noszą dzbany z winem i misy z jedzeniem. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. W tragedii Prometeusza u Ajschylosa uczestniczy cały kosmos: bogowie, ludzie i siły elementarne. Ten kosmos ma strukturę wertykalną: górę - siedlisko bogów władzy, dół - miejsce wygnania i kary. W środku jest płaski okrąg ziemi i płaski talerz orchestry, na którym toczy się akcja. Pionowa struktura świata z górą i dołem o określonej symbolice i przeznaczeniu jest jedną z najtrwalszych i najstarszych arché wyobraźni i porządkowania świata.

Jan Kott, Góra i dół albo o wieloznacznościach Prometeusza [w:] tegoż: Zjadanie bogów, Kraków 1986, s.
Giovanni Bellini, Uczta bogów, 1529.
W mitologii greckiej siedzibą bogów był Olimp, symbol wysokich, boskich sfer
Źródło: domena publiczna.
RLSJnE96vT63H
Ilustracja interaktywna przedstawia nierzeczywisty krajobraz. Na ciemnym niebie znajdują się zarysy planet mniejszych i większych, lecących skał, wschodzącego słońca, księżyca w pełni i piorunów, a także unoszące się kratery wulkanów. Poniżej ukazana jest zatoka morska. Są niewielkie fale. Na brzegu zatoki piaszczysta plaża i palmy. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Oś wertykalna jest topokosmosem, symboliczną strukturą przestrzeni. Wyznacza miejsce kary i nagrody. I na tej osi odbywa się mediacja między górą i dołem. I walka dołu z górą. Przeciwieństwa góry i dołu przeszły z kosmologii i metafizyki do języka socjologii i polityki („wyższe sfery" i „warstwy niższe", „góry partyjne" i „podziemie" gospodarcze i polityczne), do estetyki, psychologii i psychoanalizy (nad-ja" i podświadomość"). Upadek ma dwa znaczenia, dosłowne i symboliczne […].

Jan Kott, Góra i dół albo o wieloznacznościach Prometeusza [w:] tegoż: Zjadanie bogów, Kraków 1986, s.
Jacek Yerka, Na brzegu Kosmosu, 2004
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
R161h4GNltKvh
Ilustracja interaktywna przedstawia ogromną salę z półkolistym sklepieniem. Umieszczony jest w niej potężny posąg Zeusa. Bóg siedzi na fotelu, ma nagi tors, a nogi zasłonięte zwojem materiału. Na jego głowie znajduje się wieniec z laurowca. W prawej dłoni trzyma postać kobiecą ze skrzydłami. W lewej dłoni długą, złotą laskę. Wokół posągu przechadzają się ludzie. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Prometeusz zostaje ukrzyżowany przez wysłanników bogów, przychodzących z góry, za nadmierną miłość do ludzi, którzy są w dole. Zeus jest niewidoczny, ale do niego skierowane są skargi i groźby Prometeusza. Do niego i do ludzi, którzy są widzami tragedii o Prometeuszu. Bóg i ludzie są stronami dramatycznego przewodu. Prometeusz jest w tym dramacie oskarżonym, ale oskarżony zmienia się w oskarżyciela, odwrotnie niż w Edypie Sofoklesa, gdzie oskarżyciel staje się oskarżonym.

Jan Kott, Góra i dół albo o wieloznacznościach Prometeusza [w:] tegoż: Zjadanie bogów, Kraków 1986, s.
Wyobrażenie posągu Zeusa w Olimpii
Źródło: dostępny w internecie: Wikimedia Commons, domena publiczna.
R1SNIx2Kqfvnx
Ilustracja interaktywna przedstawia ruiny antycznego teatru. Widownia wykuta jest w kamiennych skałach zbocza góry. Na dole znajduje się okrągła scena i ruiny pozostałych teatralnych budynków. Wzgórze otoczone jest lasami, w oddali znajdują się inne wzgórza. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Na górze rozgrywa się dramat polityczny i zmieniają się tyrani. Na dole ludzie wyszli ze swojej pierwotnej zwierzęcej kondycji. Zmieniają się ludzie i bogowie; cały kosmos porusza się w czasie, ale dalej zachowuje swoją pionową strukturę z Olimpem, Tartarem i płaskim okręgiem Ziemi jak teatralna orchestra pośrodku. Topokosmos porusza się w czasie, ale czas ten biegnie z różną szybkością, jest jak gdyby innym czasem dla bogów i dla ludzi. Bogowie są nieśmiertelni, ludzie są śmiertelni, ci, którzy umierają tylko raz. […]

Jan Kott, Góra i dół albo o wieloznacznościach Prometeusza [w:] tegoż: Zjadanie bogów, Kraków 1986, s.
Ruiny antycznego teatru
1
Polecenie 1

Scharakteryzuj świat bogów i świat ludzi, zaznaczając cechy obu na mapie myśli. Weź pod uwagę wertykalną strukturę kosmosu.

RabqlymB2AD37
R1ai4yRUXMi1J
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Wyjaśnij, jakie konsekwencje dla świata ludzi ma istnienie świata bogów.

RgPhWR9wsFNxE
(Uzupełnij).
Polecenie 3

Zapoznaj się z fragmentem dialogu Ismeny i Antygony pochodzącym z tragedii Sofoklesa. Zastanów się, czy bohaterki mogły wybrać swoją drogę życiową. Podaj jeden argument potwierdzający tezę i jeden jej zaprzeczający.

Sofokles Antygona

Antygona
O tak! Czyż nie wiesz, że z poległych braci
Kreon jednemu wręcz odmówił grobu?
Że Eteokla, jak czynić przystoi,
Pogrzebał w ziemi wśród umarłych rzeszy,
A zaś obwieścił, aby Polinika
Nieszczęsne zwłoki bez czci pozostały,
By nikt ich płakać, nikt grześć się nie ważył;
Mają więc leżeć bez łez i bez grobu,
Na pastwę ptakom żarłocznym i strawę.
Słychać, że Kreon czcigodny dla ciebie,
Co mówię, dla mnie też wydał ten ukaz
I że tu przyjdzie, by tym go ogłosić,
Co go nie znają, nie na wiatr zaiste
Rzecz tę stanowiąc, lecz grożąc zarazem
Kamienowaniem ukazu przestępcom.
Tak się ma sprawa; teraz wraz ukażesz,
Czyś godną rodu, czy wyrodną córą.

Ismena
Gdy taka dola, to cóż, o nieszczęsna,
Prując czy snując bym mogła tu przydać?

Antygona
Patrz, byś wspomogła i poparła siostrę.

Ismena
W jakimże dziele? Dokąd myśl twa mierzy?

Antygona
Ze mną masz zwłoki opatrzyć braterskie.

Ismena
Więc ty zamierzasz grzebać wbrew ukazom?

Antygona
Tak! Brata mego, a dodam... i twego;
Bo wiarołomstwem nie myślę się kalać.

5 Źródło: Sofokles, Antygona, tłum. K. Morawski, Gdańsk 2000, s. 4–5.
R1eDbYGZJZOWw
(Uzupełnij).

Słownik

arché
arché

(gr.) w filozofii greckiej: źródło bytu, powstania i poznania

Przeczytaj
Sprawdź się