Susan Sontag Przeciw interpretacji

W naszych czasach interpretacja jest czymś jeszcze bardziej złożonym. Za gorliwością, z jaką się dziś przystępuje do interpretacyjnego przedsięwzięcia, często stoi nie nabożny stosunek do problematycznego tekstu (który może maskować agresję), ale nieskrywana brutalność i pogarda wobec tego, co jawnie widoczne. Dawniej interpretację prowadzono w sposób stanowczy, lecz pełen szacunku. W jej wyniku, opierając się na dosłownym znaczeniu, wznoszono nowe. Współcześnie interpretacja jest jak niszczące wykopaliska. Drąży „pod” tekstem, by odnaleźć prawdziwy pod‑tekst. Najgłośniejsze i najbardziej wpływowe współczesne doktryny – freudyzm i marksizm – budują systemy hermeneutyczne będące agresywnymi i świętokradczymi teoriami interpretacji. Wszystkie obserwowalne zjawiska ujmuje się w nawias jako, by przywołać słowa Freuda, treść jawną. Sonduje się ją i odsuwa na bok, by odnaleźć pod spodem treść utajoną. Impuls do rozpoczęcia interpretacji stanowią dla Marksa wydarzenia społeczne, takie jak rewolucje i wojny, a dla Freuda – zdarzenia z życia jednostki (na przykład neurozy czy pomyłki językowe) oraz teksty (takie jak sen lub dzieło sztuki). Według tych myślicieli, rzeczy te tylko wydają się czytelne, ale w rzeczywistości bez interpretacji nie mają żadnego sensu. Zrozumieć znaczy zinterpretować. A zinterpretować znaczy ponownie przedstawić dane zjawisko, znaleźć jego ekwiwalent.

Interpretacja nie jest zatem (jak przyjmuje większość ludzi) wartością absolutną, działaniem umysłu usytuowanego w jakimś bezczasowym przestworze możliwości. Ona sama musi podlegać ocenie w ramach historycznego rozumienia ludzkiej świadomości. W niektórych kontekstach kulturowych interpretacja jest działaniem wyzwalającym, sposobem na zrewidowanie, przewartościowanie martwej przeszłości i ucieczkę od niej. W innych jest reakcyjna, bezczelna, tchórzliwa i dławiąca.

Son Źródło: Susan Sontag, Przeciw interpretacji, [w:] Susan Sontag, Przeciw interpretacji i inne eseje, tłum. D. Żukowski, Kraków 2018, s. 16–17.