Gdy kompas nie działa
Przed setkami lat ludzie nie mieli kompasów. Jak zatem odnajdywali kierunki świata? Jest na to parę sposobów, wystarczy tylko uważnie obserwować otoczenie. Zabawmy się w dawnych podróżników i nauczmy odnajdywać strony świata bez kompasu.
jakie są główne kierunki świata,
w jaki sposób za pomocą kompasu można wyznaczyć kierunki świata,
w jakich warunkach kompas jest bezużyteczny.
Wyznaczysz główne i pośrednie kierunki świata bez użycia kompasu.
Ustalisz kierunki świata na podstawie obserwacji przyrody.
1. Jak Słońce „wędruje” po niebie?
Wschód Słońca ma miejsce nad wschodnim widnokręgiem. Następnie podąża łukiem i koło godziny 12:00 osiąga najwyższy punkt nad widnokręgiem. Mówimy wtedy o górowaniu Słońca. Potem Słońce zmierza łukiem ku zachodowi i zachodzi za zachodnim widnokręgiem - jest to zachód Słońca.
Położenie Słońca na niebie zmienia się nie tylko w ciągu dnia, ale jego „trasa” różni się w zależności od pory roku.
Wysokość Słońca nad widnokręgiem ma również wpływ na długość cienia, który rzucają różne obiekty.
2. Jak wskazać strony świata za pomocą cienia?
W Polsce, w samo południe, Słońce znajduje się po południowej stronie nieba. W tym czasie cień rzucany przez naszą sylwetkę lub inne przedmioty jest najkrótszy i wskazuje kierunek północny. Stojąc twarzą w stronę cienia, łatwo wyznaczyć pozostałe kierunki. Metoda ta jest skuteczna tylko o określonej godzinie – o 12:00 w południe.
3. Jak odnaleźć północ w nocy?
W rozpoznaniu stron świata nocą pomoże nam Gwiazda PolarnaGwiazda Polarna należąca do gwiazdozbioru Małej Niedźwiedzicy. Gwiazdozbiór ten, z racji swego kształtu, zwany jest także Małym Wozem, a Gwiazda Polarna znajduje się na końcu jego „dyszla”. Nie zmienia ona niemal położenia na niebie – jest umiejscowiona prawie idealnie na północy, na przedłużeniu osi Ziemi. W jej odnalezieniu na niebie pomoże nam charakterystyczny i wyraźny gwiazdozbiór Wielkiego Wozu.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1PoLlpDiAu2H
Animacja przedstawia wyznaczanie kierunków za pomocą Gwiazdy Polarnej. Widać nocne niebo, na którym zaznaczają się kontury gwiazdozbioru Wielkiego i Małego Wozu. Wielki Wóz znajduje się poniżej Małego Wozu. W końcowej części Małego Wozu znajduje się Gwiazda Polarna. Widać wyznaczoną prostą linię prowadzącą od Gwiazdy Polarnej do horyzontu. Tam znajduje się północ.
4. Czy zegarek pozwoli wskazać południe?
Kierunek południowy można wyznaczyć z dość dużą dokładnością przy użyciu zegarka wskazówkowego. Jak tego dokonać? Najpierw ustaw się w taki sposób, aby mała wskazówka (godzinowa) wskazywała na Słońce. Nie trzeba nawet zdejmować zegarka – wystarczy trzymać rękę tak, by jego tarcza była umieszczona poziomo. Linia dzieląca na połowę kąt między małą wskazówką a godziną 12:00 na tarczy zegarka wskazywać będzie kierunek południowy. Do południa bierzemy pod uwagę kąt między małą wskazówką a lewą stroną godziny 12:00, natomiast po południu kąt między małą wskazówką a prawą stroną godziny 12:00.
5. Jak przyroda pomaga wyznaczyć kierunki świata?
Kierunki geograficzne możemy także próbować wyznaczyć, obserwując przyrodę wokół nas. Jest to jednak metoda mało dokładna. Pamiętajmy, że w ten sposób wyznaczymy strony świata jedynie w przybliżeniu.
Podsumowanie
Kierunki świata można określić w ciągu dnia za pomocą cienia lub zegarka wskazówkowego.
Nocą można wyznaczyć kierunek północny po odszukaniu Gwiazdy Polarnej.
Kierunki świata można wyznaczyć z małą dokładnością poprzez obserwację przyrody.
Praca domowa
Przygotuj plan lub mapę swojego miasta, kompas i taśmę mierniczą. Znajdź na mapie swój dom oraz szkołę do której chodzisz i wyznacz trasę między tymi punktami. Za pomocą kompasu sprawdź, w jakim kierunku znajduje się szkoła w stosunku do twojego domu. Za pomocą miarki oblicz rzeczywistą odległość, jaką musisz pokonać z domu do szkoły.
Na podstawie dostępnych źródeł i informacji określ, czy metody wskazywania stron świata przez obserwację przyrody są dokładne. Uzasadnij swoje stanowisko.
Słownik
gwiazda z gwiazdozbioru Małego Wozu, znajdująca się blisko przedłużenia osi Ziemi i niemal niezmieniająca swego położenia na niebie; dzięki niej odnajdujemy nocą kierunek północny
Zadania
Lidka, Marta i Marek rozmawiają o tym, jak wyznaczać kierunki geograficzne, gdy nie działa kompas. Wskaż osobę, której opinia jest prawdziwa.
- Lidka: Kierunki geograficzne można wyznaczyć, obserwując Księżyc.
- Marta: Kierunki geograficzne można wyznaczyć w samo południe z wykorzystaniem cienia.
- Marek: Kierunki geograficzne wyznaczymy bardzo dokładnie, obserwując, jak zbudowane jest mrowisko.