Gdy kompas nie działa
Przed setkami lat ludzie nie mieli kompasów. Jak zatem odnajdywali kierunki świata? Jest na to parę sposobów, wystarczy tylko uważnie obserwować otoczenie. Zabawmy się w dawnych podróżników i nauczmy odnajdywać strony świata bez kompasu.
jakie są główne kierunki świata,
w jaki sposób za pomocą kompasu można wyznaczyć kierunki świata,
w jakich warunkach kompas jest bezużyteczny.
Wyznaczysz główne i pośrednie kierunki świata bez użycia kompasu.
Ustalisz kierunki świata na podstawie obserwacji przyrody.
1. Jak Słońce „wędruje” po niebie?
Wschód Słońca ma miejsce nad wschodnim widnokręgiem. Następnie podąża łukiem i koło godziny 12:00 osiąga najwyższy punkt nad widnokręgiem. Mówimy wtedy o górowaniu Słońca. Potem Słońce zmierza łukiem ku zachodowi i zachodzi za zachodnim widnokręgiem - jest to zachód Słońca.
Położenie Słońca na niebie zmienia się nie tylko w ciągu dnia, ale jego „trasa” różni się w zależności od pory roku.
Wysokość Słońca nad widnokręgiem ma również wpływ na długość cienia, który rzucają różne obiekty.
2. Jak wskazać strony świata za pomocą cienia?
W Polsce, w samo południe, Słońce znajduje się po południowej stronie nieba. W tym czasie cień rzucany przez naszą sylwetkę lub inne przedmioty jest najkrótszy i wskazuje kierunek północny. Stojąc twarzą w stronę cienia, łatwo wyznaczyć pozostałe kierunki. Metoda ta jest skuteczna tylko o określonej godzinie – o 12:00 w południe.
3. Jak odnaleźć północ w nocy?
W rozpoznaniu stron świata nocą pomoże nam Gwiazda PolarnaGwiazda Polarna należąca do gwiazdozbioru Małej Niedźwiedzicy. Gwiazdozbiór ten, z racji swego kształtu, zwany jest także Małym Wozem, a Gwiazda Polarna znajduje się na końcu jego „dyszla”. Nie zmienia ona niemal położenia na niebie – jest umiejscowiona prawie idealnie na północy, na przedłużeniu osi Ziemi. W jej odnalezieniu na niebie pomoże nam charakterystyczny i wyraźny gwiazdozbiór Wielkiego Wozu.
4. Czy zegarek pozwoli wskazać południe?
Kierunek południowy można wyznaczyć z dość dużą dokładnością przy użyciu zegarka wskazówkowego. Jak tego dokonać? Najpierw ustaw się w taki sposób, aby mała wskazówka (godzinowa) wskazywała na Słońce. Nie trzeba nawet zdejmować zegarka – wystarczy trzymać rękę tak, by jego tarcza była umieszczona poziomo. Linia dzieląca na połowę kąt między małą wskazówką a godziną 12:00 na tarczy zegarka wskazywać będzie kierunek południowy. Do południa bierzemy pod uwagę kąt między małą wskazówką a lewą stroną godziny 12:00, natomiast po południu kąt między małą wskazówką a prawą stroną godziny 12:00.
5. Jak przyroda pomaga wyznaczyć kierunki świata?
Kierunki geograficzne możemy także próbować wyznaczyć, obserwując przyrodę wokół nas. Jest to jednak metoda mało dokładna. Pamiętajmy, że w ten sposób wyznaczymy strony świata jedynie w przybliżeniu.
Podsumowanie
Kierunki świata można określić w ciągu dnia za pomocą cienia lub zegarka wskazówkowego.
Nocą można wyznaczyć kierunek północny po odszukaniu Gwiazdy Polarnej.
Kierunki świata można wyznaczyć z małą dokładnością poprzez obserwację przyrody.
Praca domowa
Przygotuj plan lub mapę swojego miasta, kompas i taśmę mierniczą. Znajdź na mapie swój dom oraz szkołę do której chodzisz i wyznacz trasę między tymi punktami. Za pomocą kompasu sprawdź, w jakim kierunku znajduje się szkoła w stosunku do twojego domu. Za pomocą miarki oblicz rzeczywistą odległość, jaką musisz pokonać z domu do szkoły.
Na podstawie dostępnych źródeł i informacji określ, czy metody wskazywania stron świata przez obserwację przyrody są dokładne. Uzasadnij swoje stanowisko.
Słownik
gwiazda z gwiazdozbioru Małego Wozu, znajdująca się blisko przedłużenia osi Ziemi i niemal niezmieniająca swego położenia na niebie; dzięki niej odnajdujemy nocą kierunek północny