Czy wiesz, w jaki sposób twoje codzienne czynności wpływają na stan środowiska naturalnego? Wykonaj poniższe ćwiczenie.

Globalna wioska w obliczu zagrożeń

Rh31je56vVPHy1

wykres Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Czym są problemy globalne?

Zainteresowanie problemami globalnymi pojawiło się w XIX wieku. Było ono związane z rewolucją przemysłową, powstaniem rynku światowego, wzrostem świadomości społeczeństw oraz utworzeniem pierwszych organizacji międzynarodowych. W wyniku rewolucji naukowo‑technicznej pogłębiły się różnice poziomu życia obywateli poszczególnych państw, pojawiły się kryzysy światowe i katastrofy ekologiczne, a następnie groźba atomowego kataklizmu.

Nie ma jednej, powszechnie przyjętej definicji problemów globalnych. Możemy uznać, że z problemem globalnym mamy do czynienia wtedy, gdy w istotny sposób dotyczy on wszystkich lub prawie wszystkich państw i ich mieszkańców. Problemy globalne są złożone i nie da się ich rozwiązać w krótkim czasie.

Problemy globalne mogą prowadzić do zahamowania rozwoju gospodarczego, wzrostu śmiertelności lub nawet upadku cywilizacji. Obecnie wiele problemów globalnych występuje jednocześnie, często są one z sobą powiązane i zależą od wielu czynników.

Charakterystyka wybranych problemów globalnych

Migracje

Migracje to przemieszczanie się ludności. Jeśli następuje w obrębie tego samego kraju, mamy do czynienia z migracjami wewnętrznymi, a jeśli z jednego kraju do drugiego, są to migracje międzynarodowe. Migracje są uwarunkowane czynnikami politycznymi, ekonomicznymi, społecznymi i środowiskowymi. Mogą mieć charakter tymczasowy lub stały, dobrowolny lub przymusowy.

Przyczyny migracji:

• konflikty zbrojne;

• prześladowana polityczne;

• naruszenia praw człowieka;

• klęski żywiołowe;

• niepokoje polityczne, wojny domowe;

• różnice w poziomie rozwoju gospodarczego w poszczególnych krajach;

• katastrofy ekologiczne.

Podstawowe pojęcia dotyczące ruchów migracyjnych

Międzynarodowa Organizacja do Spraw Migracji szacuje, że procesy migracyjne obejmują dziś ponad 240 mln ludzi. Oznacza to, że migranci stanowią ponad 3% mieszkańców Ziemi. Jedna trzecia migrantów zarobkowych z całego świata przebywa w krajach europejskich.

Migracje mogą przynosić krajom wiele korzyści, ale też powodować niepożądane zjawiska. Niektóre z państw swą potęgę gospodarczą zbudowały dzięki napływowi cudzoziemców (Australia, Kanada, Stany Zjednoczone).

Uchodźcy

Szczególnym typem migracji są ruchy uchodźcze. Uchodźca, w znaczeniu potocznym i najszerszym, to osoba zmuszona przez okoliczności od niej niezależne do opuszczenia swojego miejsca zamieszkania. Do uchodźców zaliczymy więc osoby, które zmuszone były opuścić kraj dotychczasowego pobytu z powodów zarówno konfliktów zbrojnych oraz prześladowań, jak i klęsk żywiołowych. Termin uchodźca został także zdefiniowany w prawie międzynarodowym. Najważniejszym dokumentem prawa międzynarodowego, odnoszącym się do uchodźców, jest Konwencja genewska o statusie uchodźców (1951 r.).

Zgodnie z konwencją osoba ubiegająca się o status uchodźcy:

• musi być prześladowana lub żywić uzasadnioną obawę przed prześladowaniem,

• musi przebywać poza granicami państwa, którego jest obywatelem, lub poza terytorium państwa swego stałego zamieszkania,

• nie może korzystać z ochrony państwa, którego jest obywatelem, lub państwa, na którego terytorium zamieszkuje na stałe.

Główną instytucją zajmującą się ochroną uchodźców jest Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców.

Osoba, która zostanie uznana w Polsce za uchodźcę,

• nie może zostać wydalona z Polski,

• może pracować w Polsce na takich samych zasadach jak jej obywatel;

• może prowadzić w Polsce działalność gospodarczą;

• otrzymuje prawo do

  • świadczeń pomocy społecznej (zasiłków),

  • nauki,

  • ubezpieczenia zdrowotnego.

Terroryzm

Nie ma powszechnie uznanej definicji terroryzmu. Możemy przyjąć, że jest to motywowane politycznie stosowanie siły lub jej groźby przez jednostkę bądź grupę osób w celu wywarcia wpływu na władzę i opinię publiczną. Terroryzm jest więc formą przemocy politycznej.

Charakterystyczne cechy terroryzmu

• stosowanie siły jako metody działania,

• wytworzenie w społeczeństwie poczucia zagrożenia,

• podważanie autorytetu władzy,

• dążenie do uzyskania rozgłosu.

Terroryzm stanowi obecnie najbardziej rozpowszechnioną formę przemocy politycznej. Pojedynczy akt terrorystyczny może zdestabilizować struktury państwa, a nawet zachwiać stabilnością całego regionu. Współczesny terroryzm nasycony jest treściami religijnymi. Najwięcej ugrupowań powołuje się na islam.
Przełomowym momentem dla współczesnego terroryzmu były ataki dokonane 11 września 2001 r. w Stanach Zjednoczonych przez ugrupowanie o nazwie Al‑Kaida. Ataki terrorystyczne przeprowadzone zostały za pomocą uprowadzonych samolotów pasażerskich. Obiektami ataku były dwie wieże World Trade Center (WTC) i budynek Pentagonu. Ataki te stały się przyczyną rozpoczęcia przez Stany Zjednoczone globalnej wojny z terroryzmem. Pod tym pojęciem rozumiemy działania podejmowane przez Stany Zjednoczone oraz inne państwa w celu zlikwidowania grup terrorystycznych (przede wszystkim Al‑Kaidy) oraz uniemożliwienia wspierania terroryzmu. W ramach wojny z terroryzmem przeprowadzono interwencję w Afganistanie (2001) oraz w Iraku (2003). W operację w Afganistanie zaangażowanych było ponad 40 państw, w tym siły Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (ang. North Atlantic Treaty Organization, NATO).
W wyniku interwencji reżim talibów został obalony, a Osama bin Laden zabity.
W marcu 2003 r. rozpoczęła się operacja w Iraku. Wobec reżimu Saddama Husajna, ówczesnego przywódcy Iraku, wysuwano błędne – jak się później okazało – zarzuty posiadania broni masowego rażenia oraz wspierania terroryzmu. W wyniku operacji trwającej do początku maja 2003 r. rządy Saddama Husajna zostały obalone, a on pojmany i skazany na karę śmierci.
W działaniach przeprowadzonych na terenie Afganistanu i Iraku uczestniczyli żołnierze polscy. Mimo licznych poczynań podejmowanych przez społeczność międzynarodową nie udało się zlikwidować Al‑Kaidy i ugrupowań z nią powiązanych. W 2014 r. terrorystyczna organizacja działająca pod nazwą Państwo Islamskie (poprzednio znana jako Islamskie Państwo w Iraku - Islamic State of Iraq and Sham, ISIS) samozwańczo ogłosiła powstanie na terenie Syrii i Iraku kalifatutPvuCTYvl4_000tp003kalifatu.

Zamachy z 11 września 2001 r. przyczyniły się do rozpoczęcia bardzo intensywnej współpracy państw w celu zwalczania terroryzmu. W ramach organizacji międzynarodowych państwa przyjmują liczne konwencje i programy mające na celu zapobieganie zjawisku. Aktywnie współpracują również służby wewnętrzne poszczególnych państw.

Problem wyżywienia

RzIzwWHFbuxr7

na zdjęciu mała, smutna dziewczynka siedząca na drewnianym stołku, dziecko cierpi z głodu

Problem głodu na świecie jest szczególnie jaskrawym przykładem dysproporcji rozwojowych. Światowy Program Żywnościowy (World Food Programme, WFP) szacuje, że na świecie jest około 870 mln głodnych ludzi. Oznacza to, że głodnych ludzi na świecie jest więcej niż mieszkańców Stanów Zjednoczonych, Kanady i Unii Europejskiej łącznie.

Głód dotyka ludzi w każdym wieku, ale przede wszystkim kobiet i dzieci oraz osób w podeszłym wieku. Najwięcej głodujących jest w krajach rozwijających się. Ponad połowa wszystkich głodujących mieszka w regionie Azji i Pacyfiku, a jedna czwarta w Afryce Subsaharyjskiej. Jak szacuje WFP, co ósmy mieszkaniec Ziemi głoduje, nie mając dostatecznej ilości pożywienia, a co sześć sekund umiera jedno dziecko z powodu głodu.
Przyczyn głodu należy poszukiwać w: przeludnieniu i wysokim przyroście naturalnym w niektórych regionach świata, konfliktach, katastrofach naturalnych, zmianach klimatycznych, globalnych kryzysach finansowych i żywnościowych czy złym zarządzaniu zasobami państwa. Klęski głodu są najczęściej wypadkową kilku spośród tych czynników.

W praktyce w skali globalnej problemem nie jest wyprodukowanie takiej ilości żywności, aby wystarczyło jej dla wszystkich. Problem stanowi niewłaściwa jej dystrybucja. Obecnie ok. 20 państw świata posiada nadwyżkę żywności, podczas gdy kilkadziesiąt państw ma jej zbyt mało. Dlatego likwidacja głodu na świecie jest jednym z najważniejszych Milenijnych Celów Rozwoju.

Degradacja środowiska przyrodniczego

RlpmppgUQdEVW

Zanieczyszczony brzeg jeziora Źródło: pixabay, Zanieczyszczony brzeg jeziora, licencja: CC 0.

Zainteresowanie problemem degradacji środowiska przyrodniczego wzrosło w społeczności międzynarodowej w drugiej połowie XX wieku. Zauważono wtedy, że został zachwiany stan równowagi między zdolnością Ziemi do odtwarzania odnawialnych zasobów a możliwościami korzystania z nich przez człowieka. Obecnie możemy wyróżnić kilka zasadniczych problemów o zasięgu globalnym związanych z degradacją środowiska:

Wszyscy zauważamy i odczuwamy skutki degradacji środowiska przyrodniczego. Średnie miasto europejskie produkuje mniej więcej pół miliona ton trujących substancji dziennie, wzrasta natężenie hałasu w aglomeracjach miejskich, a elementami krajobrazu są w wielu miejscach kominy, szyby kopalniane czy wysypiska śmieci. Mimo podejmowania licznych działań i podpisywania aktów prawnych społeczności międzynarodowej nie udało się doprowadzić do zahamowania procesów degradacji środowiska przyrodniczego.

Podsumowanie

Rozwiązanie problemów globalnych stanowi jedno z największych wyzwań dla społeczności międzynarodowej. Głód, brak dostępu do wody pitnej, masowe migracje, terroryzm, HIV (ang. human immunodeficiency virus - ludzki wirus niedoboru odporności) i AIDS (ang. acquired immunodeficiency syndrome lub acquired immune deficiency syndrome - zespół nabytego niedoboru odporności) to tylko niektóre z nich. Do dnia dzisiejszego nie uporały się z nimi ani państwa, ani organizacje międzynarodowe. Złożoność oraz skala tych problemów uniemożliwiają ich rozwiązywanie w krótkim czasie i przez jedno państwo. Walka z problemami globalnymi musi więc być podjęta przez całą społeczność międzynarodową.

Przydatne linki

www.refugee.pl
www.unhcr‑centraleurope.org
www.unhcr.org
www.pah.org.pl