Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
1
Polecenie 1
1

Przeanalizuj grafikę interaktywną zawierającą informacje o formach wytworzonych na skutek niszczącej działalności wiatru.

Przeanalizuj opisy grafiki interaktywnej zawierającej informacje o formach wytworzonych na skutek niszczącej działalności wiatru.

RoyH7e7n3pp7q1
Ilustracja interaktywna. Zdjęcie główne przedstawia Monument Valley w Stanach Zjednoczonych. W dolinie znajdują się formy skalne w postaci iglic, stoliw, płaskowyży, gór stołowych, stromych izolowanych form. Przez środek doliny płynie wąska rzeka. Opisano: 1. Zdjęcie przedstawia teren z niewysokimi pagórkami. Na środku zdjęcia teren jest nieco obniżony. Rynny i wanny deflacyjne. Rynny deflacyjne są obniżeniami powstałymi w procesie wywiewania luźnego materiału zwietrzałego, ich długość sięga do 1 kilometra, a głębokość do 15 metrów. Wanny deflacyjne różnią się od rynien znacznie większą długością, która potrafi przekroczyć nawet 100 kilometrów., 2. Zdjęcie przedstawia zagłębienie w piaszczystym terenie. Przypomina wyschnięte oczko wodne. Niecki i misy deflacyjne. Niecki (większe) i misy deflacyjne (mniejsze) to zagłębienia o długości do kilkunastu kilometrów i głębokości do kilkudziesięciu metrów, zdarza się, Formy deflacyjne, których dno przebiega poniżej poziomu wód gruntowych nazywane są depresjami deflacyjnymi. Obecność wody widocznej we wspomnianych zagłębieniach okresowo, bądź stale wskazuje na występowanie jezior deflacyjnych. Jeżeli struktury tego typu występują w obrębie bezodpływowych kotlin śródgórskich określa się je bolsonami., 3. Na zdjęciu znajdują się grudki rdzawej ziemi i kamieni. Bruk deflacyjny. Bruk deflacyjny to grubofrakcyjny materiał skalny (żwiry, kamienie i głazy) stanowiący pokrywę pozostałą na powierzchni po deflacji drobnych ziaren., 4. Zdjęcie przedstawia niewielkie wzniesienie na piasku, porośnięte suchymi, niskimi krzewami. Ostańce deflacyjne. Ostańce deflacyjne charakteryzują się pagórkowatą budową o dość stromych zboczach, które porasta roślinność konsolidująca sypki materiał podłoża. Nieumocnione utwory strefy stokowej są wywiewane, odsłaniając często korzenie krzewów i drzew lub podcinające brzegi połaci darniowych., 5. Graniaki. Graniaki są niewielkimi okruchami skalnymi z wyszlifowanymi powierzchniami oddzielonymi ostrymi krawędziami., 6. Zdjęcie przedstawia formację skalną - monolit stojący na płaskim terenie. Monolit jest pomarańczowy. Ma płaski wierzchołek, zaokrąglone zbocza. Wygłady eolityczne. Wygłady eoliczne to skały cechujące się wygładzonymi krawędziami będącymi efektem ścierania i polerowania przez transportowane cząsteczki eoliczne zawieszone w powietrzu. Jednym z najbardziej znanych przykładów tej formy jest australijski twardzielec Uluru, którego wysokość względna wynosi około 348 metrów, a obwód niemal 9,5 kilometra., 7. Na zdjęciu na powierzchni skały znajdują się bruzdy. Jardangi. Jardangi mają postać wydłużonych, ostrych grzbietów oddzielonych od siebie bruzdami korazyjnymi wyżłobionymi w skałach o niskim stopniu scementowania. Występują na obszarach o stałych kierunkach wiatru, takich jak pustynia Daszt-e Lutw Iranie. Ich wielkość ogranicza się zazwyczaj do około 100 metrów długości i kilkunastu metrów wysokości, choć formy te mogą rozciągać się nawet na 1000 metrów i wypiętrzać na 200 metrów., 8. Zdjęcie przedstawia pionową, samotnie stojąca skałę. Jej dół jest węższy, a góra szersza. Przypomina kształtem grzyb. Grzyby. Najistotniejszym procesem mającym wpływ na rozwój form skalnych przypominających swym kształtem grzyby jest korazja, podczas której materiał rzeźbiący przemieszcza się zazwyczaj na wysokości do 2 metrów (saltacja), co tłumaczy znaczne wytarcie filaru wspomnianej konstrukcji w stosunku do jej górnej części.
Źródło: Englishsquare Sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/
Tło, Licencja Pixabay, https://pixabay.com/pl/service/terms/#license, [online], dostępny w internecie: https://pixabay.com/pl/photos/valley-monument-utah-krajobraz-1081996/
1. Domena publiczna, [online], dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:NachalParan1.jpg
2. Autorstwo Ikiwaner - Praca własna, GFDL 1.2, http://www.gnu.org/licenses/old-licenses/fdl-1.2.html, [online], dostępny w internecie: https://en.wikipedia.org/wiki/File:Sossusvlei.jpg
3. Autorstwo Mark Marathon- Praca własna, CC BY-SA 4.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0, [online], dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Desert_pavement_2.jpg
4. Autorstwo Chris M Morris - https://www.flickr.com/photos/79666107@N00/6995480591/, CC-BY-2.0, https://creativecommons.org/licenses/by/2.0, [online], dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nebkha_or_nabkha_with_prosopis_glandulosa.jpg
6. Licencja Pixabay, https://pixabay.com/pl/service/terms/#license, [online], dostępny w internecie: https://pixabay.com/photos/ayers-rock-uluru-australia-landmark-1538576/
7. Domena publiczna, [online], dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Dasht-e_Lut_Iran_2006-02-28_ISS012-E-18779.jpg
8. Domena publiczna, [online], dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Weisse_W%C3%BCste.jpg, dostępny w internecie: www.pixabay.com.pl.
1
Polecenie 2

Przeanalizuj formy będące produktem budującej działalności wiatru.

R1JdKqaYqjwia1
Mikro-formy Ripplemarki określane też jako zmarszczki piaskowe, wyglądem przypominają falującą powierzchnię wody, charakteryzują się równoległymi wzniesieniami i zagłębieniami oraz prostopadłym przebiegiem względem kierunku wiatru. Powstają na stokach dowietrznych wydm i są formami krótkotrwałymi, które ulegają transformacji warunkowanej torem ruchu powietrza., Mezo-formy Wydmy to jedna z najbardziej znanych form akumulacji eolicznej. Cechują się charakterystycznym łukowatym wygięciem oraz dwoma lub większą ilością stoków. Wspomniane formy podzielić można ze względu na:
1. Kształt
- Barchany są wydmami ruchomymi, których ramiona poruszają się szybciej niż środek kumulujący większą część materiału (przez co jest trudniejszy do przesunięcia). Ich stok dowietrzny mieści się w granicach 5°–12°, a zawietrzny sięga max. 34°.
- Wydmy paraboliczne przypominają większą, odwróconą wersję barchanów, gdyż ramiona wyciągnięte są w kierunku wiejącego wiatru, a część centralna przemieszcza się w kierunku ruchu powietrza. Dzieje się tak dlatego, że środek wydmy tworzy materiał luźny i suchy w przeciwieństwie do ramion zakotwiczonych przez roślinność. Zbocze dowietrzne jest pochylone od 2°–12°, natomiast zawietrzne ok. 30°. Najciekawsze okazy wydm tego typu na terenie naszego kraju znajdują się w Puszczy Kampinoskiej, Bydgoskiej i Noteckiej.
- Wydmy podłużne są formą powstałą na skutek zespolenia barchanów, poprzez nakładanie jednego na drugi. Efektem łączenia jest wał, którego długość może sięgać setek kilometrów, a wysokość do 100 m.
- Wydmy poprzeczne tworzą długie, lekko kręte wały, mogące występować w formie izolowanej. Generowane są dzięki bocznemu przyrostowi sąsiednich pojedynczych barchanów, mają wydłużone grzbiety prostopadle do poruszającego się powietrza. Transport eoliczny zachodzący przy przemieszczaniu się materiału budującego formę odbywa się w kierunku prostopadłym do grzbietów, czyli inaczej niż w przypadku wydm podłużnych, w których kierunek przesuwania jest równoległy.
- Wydmy gwiaździste to jedne z najbardziej zjawiskowych form tego typu ze względu na kształt i ilość stoków. Tworzą się z połączenia kilku wydm (najczęściej barchanu i wydmy parabolicznej) na obszarach cechujących się zmiennością kierunku wiatrów.
- Pole wydmowe jest nagromadzeniem zazwyczaj małych wydm na określonym terenie. W Polsce tego typu skupisko występuje w centralnej części Mierzei Łebskiej.
- Wał wydmowy to struktura piaskowa usypywana przez wiatr na obszarach odsłoniętych i nadmorskich. Może osiągać rozciągłość kilkudziesięciu kilometrów i rozrastać się z prędkością do kilku metrów rocznie. 2. Dynamikę
- wydmy wędrujące – przemieszczające się dzięki sile wiatru transportującego lekki materiał ze stoku nawietrznego na stok zawietrzny,
- wydmy ustalane – w trakcie zatrzymywania i porastania roślinnością,
- wydmy ustalone – wykazująca brak ruchu i porośnięta roślinnością.
3. Położenie
- wydma nadmorska,
- wydma śródlądowa,
- wydma pustynna., Makro-formy Największą strukturą piaskową zbliżoną do wydm są draasy, osiągają do 600-800 km długości, ok. 3 km szerokości i do 450 m wysokości. Za sprawą uformowania w kształcie wału o tak wielkich rozmiarach draasy poruszają się w ślimaczym tempie. Ich konstrukcja wymaga grubej pokrywy materiału sypkiego, dlatego formy te nie występują na wszystkich pustyniach. Regionami w których można je spotkać jest Afryka Północna, Australia lub pustynie Półwyspu Arabskiego.
Pod względem zajmowanego obszaru odznaczają się również pokrywy lessowe uformowane z pyłu pustynnego lub pochodzącego z przedpola lodowców. Dla przykładu – na terenie Polski obecność lessów odnotowana została u stóp Karpat, na co wpływ miała obecność Lądolodu Skandynawskiego. Współcześnie tworzące się warstwy lessów można spotkać w Chinach, generowane są dzięki materiałowi deflacyjnemu pustyń Azji Środkowej.]
Źródło: Ripplemarki, Autorstwo Kempf EK - Praca własna, CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0, [online], dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:1969_Afghanistan_(Sistan)_wind_ripples.tiff
Barchan, CC BY-SA 3.0, http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/, [online], dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Barchan.jpg
Wydmy parabaoliczne, Autorstwo Po ke jung - Praca własna, CC BY-3.0, https://creativecommons.org/licenses/by/3.0, [online], dostępny w internecie: https://en.wikipedia.org/wiki/File:Parabolic_dune.jpg
Wydmy podłużne, Autorstwo Kacper Dębski - Praca własna, CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0, [online], dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wydma_pod%C5%82u%C5%BCna.JPG
Wydmy poprzeczne, Domena publiczna, [online], dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rub%27_al_Khali_(Arabian_Empty_Quarter)_sand_dunes_imaged_by_Terra_(EOS_AM-1).jpg
Wydmy gwiaździste, Autorstwo Dave Curtis, CC BY-NC-ND 2.0 https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/2.0/, [online], dostępny w internecie: https://www.flickr.com/photos/davec71/42940367/sizes/o/
Pole wydmowe, Autorstwo Luca Galuzzi, CC BY-SA 2.5, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.5, [online], dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Libya_5230_Wan_Caza_Dunes_Luca_Galuzzi_2007.jpg
Wał wydmowy, Autorstwo untipografico z Madrytu, Hiszpania - Flickr, CC Autorstwo 2.0, https://creativecommons.org/licenses/by/2.0, [online], dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Gran_Duna_Playa_de_Tarifa.jpg
Wyżyna Lessowa, Autorstwo Till Niermann, CC BY-SA 3.0, http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/, [online], dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Loess_landscape_china.jpg.