Grafika interaktywna

Polecenie 1

Omów i porównaj relacje człowiek‑środowisko na różnych etapach rozwoju społeczno‑gospodarczego.

Rn83QwgPW1ZLC

R1Qq5h6vrtd9m

{placeholder#Wejdź##ETAP PRZEDINDUSTRIALNY} {image#obrazek1}{alt=Grafika przedstawia za pomocą podzielonej na trzy równe części strzałki zmiany relacji człowiek-środowisko na różnych etapach rozwoju społeczno-gospodarczego. Strzałka jest skierowana w prawo. Od lewej strony jest podział na: etap przedindustrialny - przed 1770 rokiem, następnie od 1770 roku do 1980 roku jest etap industrialny, a od 1980 roku etap postindustrialny}{position#prawo} Cechy etapu przedindustrialnego: – silna zależność człowieka od środowiska naturalnego, – ludność zaspokajała podstawowe potrzeby (zdobywanie pożywienia i wody oraz zapewnianie schronienia), – bardzo niski poziom technologiczny (w początkowym etapie brak technologii), – brak świadomości wywierania presji na środowisko naturalne oraz potrzeby jego ochrony. ### {placeholder#Wejdź##zbieractwo, myślistwo i rybołówstwo} {image#obrazek2}{alt=Na ilustracji są trzy kwadraty różniące się kolorami. Na pierwszym jest napis "zbieractwo, myślistwo i rybołówstwo". Na ten kwadrat wskazuje dłoń. Na drugim kwadracie jest napis "pasterstwo", na trzecim "rolnictwo".}{position#lewo} Najdłuższym, a jednocześnie najmniej zbadanym, okresem w dziejach ludzkości był etap gospodarki przedrolniczej. Trwał on od momentu pojawienia się pierwszych przedstawicieli gatunku ludzkiego, czyli od ok. 35 tys. lat temu. We wczesnej fazie rozwoju ludzkość była całkowicie uzależniona od natury. Wynikało to z niskiego poziomu wiedzy o świecie i dysponowania bardzo prymitywnymi narzędziami. Ludność zajmowała się głównie takimi zajęciami jak: zbieractwo, myślistwo i rybołówstwo. Taki sposób pozyskiwania pożywienia powodował, że ludność zmuszona była do prowadzenia wędrownego i koczowniczego trybu życia. Gromadzenie żywności dokonywane było na własne potrzeby. Myślistwo i zbieractwo w niewielkim stopniu wpływało na środowisko. Miały wpływ przede wszystkim na liczebność zwierząt i intensyfikację nomadyzmu jako wynik wyczerpywania się zasobów pożywienia. Warto również dodać, że przyroda była wówczas przedmiotem kultu. ### {placeholder#Wejdź##zbieractwo} {image#obrazek3}{alt=Zdjęcie przedstawia czarnoskórą kobietę w średnim wieku. Kobieta zbiera duże owalne liście niewysokiej rośliny. Za kobietą rosną pojedyncze drzewa.}{position#prawo} Zbieractwo obejmuje zbieranie dziko rosnących owoców, nasion itp. Podczas etapu zbieractwa człowiek ingerował w niewielki sposób w swoją najbliższą okolicę, korzystając z niektórych zasobów przyrody. ### {placeholder#Wejdź##myślistwo} {image#obrazek4}{alt=Rysunek przedstawia myśliwego strzelającego ze strzelby do uciekających białych nosorożców. Za mężczyzną stoi jego koń.}{position#lewo} Myślistwo to polowanie na dzikie zwierzęta. Etap ten miał wpływ na liczebność zwierząt. ### {placeholder#Wejdź##rybołówstwo} {image#obrazek5}{alt=Dwa rysunki obok siebie przedstawiają mężczyzn łowiących ryby za pomocą uplecionych koszy. Ryby łowią w stosunkowo płytkiej wodzie.}{position#prawo} Rybołówstwo obejmuje pozyskiwanie ryb i innych zwierząt wodnych (oprócz wielorybów), a także roślin wodnych w celach spożywczych. Etap ten miał wpływ na liczebność tych zwierząt i roślin. ### {placeholder#Wejdź##pasterstwo} {image#obrazek6}{alt=Zdjęcie przedstawia mężczyznę, przy którym idą owce - wśród kilku białych owiec jedna jest czarna. Mężczyzna idzie wyasfaltowaną, wiejską drogą. Ma turban na głowie, strój do kolan przypominający sukienkę, na niego ma założoną kamizelkę ze skóry z futrem, na stopach ma sandały. Za mężczyzną idzie kilkuletni chłopiec. Mężczyzna i chłopiec trzymają w dłoniach długie kije.}{position#lewo} W kolejnym etapie człowiek zajmował się pasterstwem, czyli hodowlą zwierząt gospodarskich połączoną ze stadnym wypasem. Udomowienie zwierząt wpłynęło na faworyzowanie wybranych, oswojonych gatunków. Częściowo wędrowny, a częściowo osiadły tryb życia wpływały lokalnie na środowisko przyrodnicze. ### {placeholder#Wejdź##rolnictwo} {image#obrazek7}{alt=Obraz zbudowany jest z połączenia dwunastu scenek dotyczących pracy na roli. Są na nim ukazani ludzie kopiący w ziemi, wyrywający korzenie, ścinający kosą zboże czy hodujący zwierzęta.}{position#prawo} Kolejnym ważnym procesem w historii relacji człowiek-środowisko było zdobycie umiejętności produkowania żywności, tj. uprawy roślin i hodowli zwierząt. Umożliwiło to przejście z koczowniczego trybu życia na osiadły. Proces przechodzenia do gospodarki rolniczo-hodowlanej nazwany jest neolityczną rewolucją rolniczą (nazwa pochodzi od epoki neolitu - 8 tys. - 1,5 tys. lat p.n.e.). Etap ten charakteryzował się dominacją rolnictwa w strukturze gospodarki. Dlatego też poziom zamożności był wówczas mierzony ilością posiadanej ziemi. Oprócz rolnictwa ludność zajmowała się wtedy drobnym rzemiosłem opartym na produkcji ręcznej. W starożytności, w fazie przedindustrialnej obowiązywał ustrój niewolniczy. Niewolnicy mieli ograniczone prawa i byli własnością innych ludzi. Byli oni traktowani jak tanie zasoby siły roboczej w rolnictwie, produkcji i w gospodarstwach domowych. Natomiast w średniowieczu charakterystycznym systemem był system feudalny. Podkreślał on szczególnie wagę własności ziemskiej i uprzywilejowaną pozycję jej właścicieli. W czasie dominacji rolnictwa w strukturze gospodarki zaszło wiele zmian w środowisku naturalnym. Powierzchnie leśne zamieniono na użytki rolne. Proces ten odbywał się w wielkiej skali. Natomiast nasilenie się osiadłego trybu życia i tworzenie skupisk ludności przyczyniały się w coraz większym stopniu do przekształcania środowiska. Ludność stopniowo przechodziła rewolucję neolityczną. Jednym z jej etapów było zwiększenie zbiorów dziko rosnących roślin poprzez usuwanie chwastów, starych i chorych roślin czy polepszanie jakości gleby. Pierwsze ślady dzikich zbóż poza obszarem ich naturalnego występowania (co wskazuje, że być może zaczęły tam rosnąć dzięki ingerencji człowieka) pochodzą z ok. XI-IX w. p.n.e. z rejonów Syrii. Dobór odpowiednich nasion spowodował wzrostu procentowego udziału roślin o korzystnych dla ludzi cechach - była to droga do udomowienia roślin. ### {placeholder#Wejdź##kontynuuj rolnictwo} {image#obrazek8}{alt=Mapa przedstawia starożytny Bliski Wschód w pierwszej połowie drugiego tysiąclecia przed naszą erą. Na mapie zaznaczono położenie Średniego Państwa Egipskiego, Babilonii za czasów Hammurabiego, Elamu graniczącego z południem Babilonii. Około 1700 roku przed naszą erą do Egiptu napływali Hyksosi. Do Babilonii około 1550 roku przed naszą erą napływali Kasyci. Powyżej Babilonii zaznaczono krainę historyczną Hatti. Około 2000 roku przed naszą erą ze wschodu i zachodu napływali do niej Hetyci. Na mapie zaznaczono duże miasta. W Średnim Państwie Egipskim to miedzy innymi na północy Memfis, na południu Teby. W Babilonii największym miastem jest Babilon. Cywilizacje rozwijały się na terenach, przez które przepływały rzeki.}{position#lewo} Społeczności pierwotne były w bardzo dużym stopniu uzależnione od środowiska. Pierwsze wielkie cywilizacje na świecie były cywilizacjami potamicznymi - rozwinęły się w dolinach i deltach wielkich rzek (kultury sumeryjska i babilońska nad Eufratem i Tygrysem, cywilizacja chińska nad Huang He, cywilizacja egipska nad Nilem czy cywilizacja indyjska nad Indusem i Gangesem). Ponadto rozwojowi tych cywilizacji sprzyjały: nizinne ukształtowanie terenu, żyzne gleby, klimat zwrotnikowy i podzwrotnikowy. Rozkwit cywilizacji basenu Morza Śródziemnego (np. greckiej czy fenickiej) oraz wyspiarskich kultur na terenie Indochin umożliwił rozwój handlu, do czego przyczyniły się bliskość morza oraz urozmaicona linia brzegowa. Handel sprzyjał rozwojowi rzemiosła, transportu, a także budził ciekawość poznania świata i odkrywania coraz to nowych ziem. ### {placeholder#Wejdź##kontynuuj rolnictwo} {image#obrazek9}{alt=Zdjęcie przedstawia młyn wodny. To duże koło częściowo zanurzone w dolnej części w wodzie. Koło jest przymocowane do ściany budynku.}{position#lewo} Młyn wodny to budowla usytuowana nad rzeką, która zawierała urządzenie do mielenia ziaren, poruszane za pomocą koła wodnego lub turbiny wodnej. Intensyfikacja produkcji rolnej i objęcie niezagospodarowanych obszarów były możliwe dzięki wielkim wynalazkom średniowiecznej Europy (pługa z odkładnicą, młyna wodnego, uprzęży z chomątem, trójpolówki). Do dalszego rozwoju handlu przyczyniło się wynalezienie przyrządów nawigacyjnych. W ten sposób na szlakach komunikacyjnych rozwijały się miasta. Były to miejsca, do których trafiały nadwyżki produkcji rolnej i gdzie docierały towary z odległych miejsc. Dzięki dostarczaniu do miast surowców do produkcji tkanin możliwy był rozwój rzemiosła. Profil produkcji rolnej zależał jednak w dalszym ciągu od warunków środowiska (głównie klimatu i gleb):

wschodnia część Europy dostarczała produktów leśnych (drewna, futer i wosku), które były wykorzystywane w Niemczech czy Portugalii,
południowa część Europy produkowała wino i zaopatrywała w nie część północną kontynentu,
w Wielkiej Brytanii prowadzono chów owiec, z których wełna była wykorzystywana na obszarze dzisiejszej Holandii,
w Niemczech produkowano przede wszystkim zboża, które eksportowano m.in. do Wenecji.

Jednakże człowiek był cały czas uzależniony od warunków środowiska, bowiem susze, powodzie i inne anomalie, a także epidemie przyczyniały się do załamywania gospodarki. ### {placeholder#Wejdź##kontynuuj rolnictwo} {image#obrazek10}{alt=Zdjęcie przedstawia pewną ilość czarnych kawałków węgla.}{position#prawo} Jeszcze w etapie przedindustrialnym w Chinach w XI w. zaczęto wydobywać węgiel kamienny i wytwarzać z niego energię cieplną. W epoce wielkich odkryć geograficznych następowało zaludnienie i zagospodarowywanie nowo odkrytych obszarów. W XVI i XVII w. w Anglii po odkryciu złóż węgla kamiennego rozpoczęto jego intensywne wydobywanie i wykorzystywanie do rozwoju manufaktur i gospodarstw domowych. Równocześnie trwał dalszy rozwój społeczno-gospodarczy rozwijał się handel, rzemiosło, a w miastach powstawały ośrodki administracji, nauki i kultury. ### {placeholder#Wejdź##kontynuuj rolnictwo} {image#obrazek11}{alt=Zdjęcie przedstawia ruiny - zachował się fragment murów. Na specjalnym drewnianym pomoście znajdują się zwiedzający.}{position#lewo} Systemy nawadniające stosowane w rolnictwie wpłynęły na stosunki wodne. ### {placeholder#Wejdź##kontynuuj rolnictwo} {image#obrazek12}{alt=Obraz przedstawia gęsty las.}{position#prawo} W średniowieczu pojawiły się pierwsze prawa chroniące lasy przed przekształceniem je w grunty rolne. Lasy miały być miejscem królewskich polowań. @@@ mode=verticalpoints

Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.

R1ZXTeiIemKF0

Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.

R1Qo0B4NQ71Ar

Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.

Przeczytaj

Sprawdź się