Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Grafika przedstawia średnie roczne stężenie pyłu zawieszonego PM2,5 w wybranych krajach świata w 2019 roku. Kiedy klikniesz w cyfrowe oznaczenie, wyświetli się szczegółowa informacja dotycząca zanieczyszczenia powietrza w miastach i regionach.

Poniższy opis dotyczy grafiki przedstawiającej średnie roczne stężenie pyłu zawieszonego PM2,5 w wybranych krajach świata w 2019 roku.

R1KDq82DYwkbZ1
Na mapie świata zaznaczono kolorami średnie roczne stężenie pyłu zawieszonego PM2, 5 w wybranych krajach. Poziom od 0 do 10 mają Stany Zjednoczone, Kanada, Australia, Nowa Zelandia, Hiszpania, Portugalia, cała Skandynawia, Rosja, Ekwador. Poziom od 10 do 12 ma Japonia, Niemcy, Wielka Brytania, Holandia. poziom od 12 do 20 ma Francja, Belgia, Włochy, Polska, Litwa, Łotwa, Czechy, Słowacja, Węgry, Rumunia, Ukraina, państwa kaukaskie, Meksyk, Peru, Chile, Malezja, Filipiny, Egipt, Angola. Poziom od 20 do 35,4 ma: Kolumbia, Brazylia, Argentyna, RPA, Demokratyczna Republika Konga, Etiopia, Ghana, Algieria, Arabia Saudyjska, Jordania, Syria, Turcja, Bałkany z Grecją, Mjanmar, Tajlandia, Wietnam, Laos, Kambodża, Kazachstan, Korea Południowa. Poziom od 35,4 do 45 mają Chiny, Korea Północna, Nepal, Indonezja, Irak, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Uzbekistan. poziom od 55 do 150,4 na Mongolia, Afganistan, Pakistan, Indie. Na mapie opisano treści: 1. AMERYKA PÓŁNOCNA Na mapie Ameryki Północnej kolorowymi punktami zaznaczono miejsca różnych stężeń PM 2,5. Dane z krajów: Kanada, Stany Zjednoczone Odsetek miast, w których średnie roczne stężenie PM2,5 nie przekracza 10 µg/m3 (norma WHO) – 80,5% Regiony i miasta o najwyższym średnim rocznym stężeniu PM2,5 (µg/m3): Kitwanga, Kanada – 19,4, Portola, USA – 16,9, Maywood, USA – 16,5, Walnut Park, USA – 16,3, Eastvale, USA – 16,2. Regiony i miasta o najniższym średnim rocznym stężeniu PM2,5 (µg/m3): Kailua-Kona, USA – 1,9, Captain Cook, USA – 1,9, Waimea, USA – 2,0, Oak Harbor, USA - 2,6, Oro Valley, USA – 2,8, Yellowstone National Park, USA – 2,8. 2. AMERYKA POŁUDNIOWA I ŚRODKOWA Na mapie Ameryki Środkowej i Południowej kolorowymi punktami zaznaczono miejsca różnych stężeń PM 2,5. Dane z krajów: Argentyna, Bahamy, Brazylia, Chile, Kolumbia, Kostaryka, Ekwador, Meksyk, Peru, Puerto Rico, Gwatemala, Wyspy Dziewicze (USA) Odsetek miast, w których średnie roczne stężenie PM2,5 nie przekracza 10 µg/m3 (norma WHO) –14,5% Regiony i miasta o najwyższym średnim rocznym stężeniu PM2,5 (µg/m3): Coyhaique, Chile – 41,5, Osorno, Chile – 32,8, Padre las Casas, Chile – 32,5, Providencia, Chile – 29,5, Toluca, Meksyk – 29,4. Regiony i miasta o najniższym średnim rocznym stężeniu PM2,5 (µg/m3): Nassau, Bahamy – 3,3, Cruz Bay, Wyspy Dziewicze – 3,3, Charlotte Amalie, Wyspy Dziewicze – 3,6, San German, Puerto Rico – 3,7, Camuy, Puerto Rico – 4,1. 3. EUROPA Na mapie Europy kolorowymi punktami zaznaczono miejsca różnych stężeń PM 2,5. Dane z krajów: Austria, Belgia, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Węgry, Islandia, Irlandia, Włochy, Litwa, Łotwa, Luksemburg, Macedonia, Malta, Holandia, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Rosja, Szwajcaria, Serbia, Słowacja, Hiszpania, Szwecja, Turcja, Ukraina, Wielka Brytania Odsetek miast, w których średnie roczne stężenie PM2,5 nie przekracza 10 µg/m3 (norma WHO) – 36,4% Regiony i miasta o najwyższym średnim rocznym stężeniu PM2,5 (µg/m3): Lalapasa, Turcja – 53,8, Düzce, Turcja – 46,0, >Sındırgı, Turcja – 45,8, Lukavac, Bośnia i Hercegowina – 39,9, Valjevo, Serbia – 37,9. Regiony i miasta o najniższym średnim rocznym stężeniu PM2,5 (µg/m3): Bodo, Norwegia – 3,8 , Salao, Portugalia – 3,8, Villalba de Guardo, Hiszpania – 3,8, Mosfellsbær, Islandia – 3,9, Húsavík, Islandia – 4,0. 4. AFRYKA Na mapie Afryki i Bliskiego Wschodu kolorowymi punktami zaznaczono miejsca różnych stężeń PM 2,5. Dane z krajów: Algieria, Angola, Demokratyczna Republika Kongo, Egipt, Etiopia, Ghana, Nigeria, RPA, Uganda Odsetek miast, w których średnie roczne stężenie PM2,5 nie przekracza 10 µg/m3 (norma WHO) – 13,4% Regiony i miasta o najwyższym średnim rocznym stężeniu PM2,5 (µg/m3): Hartbeespoort, RPA – 60,0, Bloemfontein, RPA – 42,3, Springs, RPA – 39,1, Vanderbijlpark, RPA – 34,7, Sebokeng, RPA – 32,7. >Regiony i miasta o najniższym średnim rocznym stężeniu PM2,5 (µg/m3): Karoo, RPA – 4,3, Mokgorwane, RPA – 5,4, Richards Bay, RPA – 7,5, Komati, RPA – 8,0, Sunset Beach, RPA – 8,1. 5. AZJA ZACHODNIA Na mapie Bliskiego Wschodu kolorowymi punktami zaznaczono miejsca różnych stężeń PM 2,5. Dane z krajów: Armenia, Bahrajn, Gruzja, Irak, Izrael, Jordania, Kuwejt, Arabia Saudyjska, Syria, Zjednoczone Emiraty Arabskie Odsetek miast, w których średnie roczne stężenie PM2,5 nie przekracza 10 µg/m3 (norma WHO) – 0% Regiony i miasta o najwyższym średnim rocznym stężeniu PM2,5 (µg/m3): Manama, Bahrajn – 46,8, Dubaj, ZEA – 40,9, Bagdad, Irak – 39,6, Abu Zabi, ZEA – 38,4, Kuwejt, Kuwejt – 38,3. Regiony i miasta o najniższym średnim rocznym stężeniu PM2,5 (µg/m3): Ein Tamar, Izrael – 15,2, Kutaisi, Gruzja – 16,3, Neszer, Izrael – 16,8, Hajfa, Izrael – 18,0, Kirjat Jam, Izrael – 18,1. 6. AZJA POŁUDNIOWA Na mapie Azji Południowej kolorowymi punktami zaznaczono miejsca różnych stężeń PM 2,5. Dane z krajów: Afganistan, Bangladesz, Indie, Iran, Kazachstan, Kirgistan, Nepal, Pakistan, Sri Lanka, Uzbekistan Odsetek miast, w których średnie roczne stężenie PM2,5 nie przekracza 10 µg/m3 (norma WHO) – 0,7% Regiony i miasta o najwyższym średnim rocznym stężeniu PM2,5 (µg/m3): Ghaziabad, Indie – 110,2, Gujranwala, Pakistan – 105,3, Faisalabad, Pakistan – 104,6, Delhi, Indie – 98,6, Noida, Indie – 97,7. Regiony i miasta o najniższym średnim rocznym stężeniu PM2,5 (µg/m3): Sanandaj, Iran – 6,5, Borazjan, Iran – 11,6, Kabudarahang, Iran – 12,7, Tebriz, Iran – 13,2, Ghorwe, Iran – 13,7. 7. AZJA POŁUDNIOWO-WSCHODNIA Na mapie Azji Południowo-Wschodniej kolorowymi punktami zaznaczono miejsca różnych stężeń PM 2,5.Dane z krajów: Kambodża, Indonezja, Laos, Malezja, Mjanma, Filipiny, Tajlandia, Wietnam Odsetek miast, w których średnie roczne stężenie PM2,5 nie przekracza 10 µg/m3 (norma WHO) – 3,2% Regiony i miasta o najwyższym średnim rocznym stężeniu PM2,5 (µg/m3): South Tangerang, Indonezja – 81,3, Bekasi, Indonezja – 62,6, Pekanbaru, Indonezja – 52,8, Pontianak, Indonezja – 49,7, Dżakarta, Indonezja – 49,4. Regiony i miasta o najniższym średnim rocznym stężeniu PM2,5 (µg/m3): Calamba, Filipiny – 4,0, Tawau, Malezja – 8,6, Carmona, Filipiny – 9,1, Kapit, Malezja – 9,5, Limbang, Malezja – 9,7. 8. AZJA WSCHODNIA Na mapie Azji Wschodniej kolorowymi punktami zaznaczono miejsca różnych stężeń PM 2,5.Dane z krajów: Chiny, Japonia, Makau, Mongolia, Korea Południowa, Taiwan Odsetek miast, w których średnie roczne stężenie PM2,5 nie przekracza 10 µg/m3 (norma WHO) – 16,9% Regiony i miasta o najwyższym średnim rocznym stężeniu PM2,5 (µg/m3): Hotan, Chiny – 110,1, Kaszgar, Chiny – 87,1, Shangqiu, Chiny – 72,6, Anyang, Chiny – 70,3, Handan, Chiny – 64,3. Regiony i miasta o najniższym średnim rocznym stężeniu PM2,5 (µg/m3):, Obihiro, Japonia – 5,9, Okinawa, Japonia – 6,2, Hakuba, Japonia – 6,3, Linzhi, Chiny – 6,5, Kitami, Japonia – 6,5. 9. AUSTRALIA Na mapie Australii kolorowymi punktami zaznaczono miejsca różnych stężeń PM 2,5.Dane z krajów: Australia, Nowa Zelandia Odsetek miast, w których średnie roczne stężenie PM2,5 nie przekracza 10 µg/m3 (norma WHO) – 79,1% Regiony i miasta o najwyższym średnim rocznym stężeniu PM2,5 (µg/m3): Armidale, Australia – 23,0, Tamworth, Australia – 15,2, Canberra, Australia – 15,0, Beresfield, Australia – 13,6, Muswellbrook, Australia – 13,5. Regiony i miasta o najniższym średnim rocznym stężeniu PM2,5 (µg/m3): St. Helens, Australia – 2,4, Emu River, Australia – 2,5, Fingal, Australia – 3,0, Derby, Australia – 3,4, Exeter, Australia – 3,6.
Źródło: 2019-World-Air-Report, dostępny w internecie: https://www.iqair.com/world-most-polluted-cities.
Polecenie 1

Określ prawidłowości przestrzennego zróżnicowania poziomu zanieczyszczenia powietrza na świecie.

RwOZSv8LvjXto
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Wymień czynniki przyrodnicze i społeczno‑gospodarcze wpływające na znacznie wyższe zanieczyszczenie powietrza w Azji w stosunku do innych kontynentów.

Rd8ELyus9OGUu
(Uzupełnij).
R1OnyDZnJLzoE
Mapa Polski, na której zaznaczono średnie roczne stężenie pyłu PM10 w mikrogramach na metr sześcienny w 2017 roku. Stężenie od 15,01 do 30 oznaczono kolorem zielonym. Dotyczy ono niema całych województw północnych i lubuskiego. Stężenie od 30,01 do 45 oznaczono jasnozielonym. Dotyczy ono większości terenu pozostałych województw, oprócz śląskiego. Na terenie w i wokół Poznania, Łodzi, Warszawy, Wrocławia, Krakowa, Kielc i aglomeracji górnośląskiej zaznaczono kolorem czerwonym największe stężenia. Przekroczenia dobowych norm stężeń pyłu zawieszonego PM10 występują na 70% obszaru kraju, głównie w środkowej i południowej Polsce. Oznacza to, że na tym obszarze przez więcej niż 35 dni w roku utrzymuje się stężenie PM10 przekraczające 50 mikrogramów na metr sześcienny. Największa liczba dni ze stężeniem powyżej normy występuje na obszarze aglomeracji górnośląskiej, Krakowa, Warszawy i Łodzi oraz w małych i średnich miastach na południu kraju. Udział ludności narażonej na ponadnormatywne stężenia pyłu PM10 w Polsce przekracza znacząco średnią europejską. Na mapie Europy zaznaczono średnie roczne stężenie pyłu PM10 w mikrogramach na metr sześcienny w krajach Unii Europejskiej w 2017 roku. Najwięcej oznaczeń dotyczących najmniejszych stężeń znajduje się na terenie zachodniej Europy i Skandynawii, najwięcej oznaczeń dotyczących największych stężeń znajduje się na terenie Turcji, Rumunii i Polski. Przekroczenia norm stężeń pyłu PM10 występują na około 20% stacji pomiarowych usytuowanych głównie w Polsce, Bułgarii, Czechach, Słowacji, na Węgrzech, we Włoszech i w Słowenii. Mapa Polski, na której zaznaczono średnie roczne stężenie pyłu PM2,5 w mikrogramach na metr sześcienny w 2017 roku. Północne województwa mają najmniejsze stężenia. Niskie stężenia mają też województwo lubuskie, dolnośląskie, lubelskie. Pośrednie stężenia mają województwa centralne i południowe, oprócz śląskiego, gdzie stężenia są największe – w obszarze aglomeracji dolnośląskiej. Przekroczenia norm stężeń pyłu zawieszonego PM2,5 (25 mikrogramów na metr sześcienny) występują na ponad 40% obszaru kraju, głównie w miastach na obszarze województw: śląskiego (28‑40 mikrogramów na metr sześcienny), małopolskiego (25‑40 mikrogramów na metr sześcienny) i łódzkiego (23‑32 mikrogramów na metr sześcienny). Najniższe stężenia pyłu PM2,5, nieprzekraczające 20 mikrogramów na metr sześcienny, odnotowano w województwach północnej i zachodniej Polski. Na mapie Europy zaznaczono Średnie roczne stężenie pyłu PM2,5 mikrogramach na metr sześcienny w krajach Unii Europejskiej w 2017 roku. Najwięcej oznaczeń dotyczących najmniejszych stężeń znajduje się na terenie Skandynawii, a także częściowo Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Francji; najwięcej oznaczeń dotyczących największych stężeń znajduje się na terenie Polski, północnych Włoch. Brak danych dotyczących Turcji, Serbii, Czarnogóry, Grecji, Albanii. Przekroczenia norm stężeń pyłu PM2,5 występują na około 20% stacji pomiarowych usytuowanych głównie w Polsce, Bułgarii, Czechach, Słowacji, na Węgrzech, we Włoszech, w Rumunii i w Słowenii. Mapa Polski, na której zaznaczono obszary przekroczeń normy (1 nanogram na metr sześcienny) benzo(a)pirenu w powietrzu w 2017 roku. Na czerwono oznaczono szczególnie tereny województw śląskiego, małopolskiego, świętokrzyskiego, częściowo łódzkiego, opolskiego, podkarpackiego, wielkopolskiego, mazowieckiego. Przekroczenia norm zawartego w pyle benzo(a)pirenu (1 nanogram na metr sześcienny) należącego do wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych występują na ponad 90% obszaru kraju, we wszystkich województwach, przy czym najwyższe stężenia tego zanieczyszczenia odnotowano w południowej i centralnej Polsce. – np. Brzeszcze (23 nanogramy na metr sześcienny), Rybnik (16), Nowa Ruda (16), Nowy Targ (15), Pszczyna (15), Żywiec (12). Najwyższe stężenia występują w okresie jesienno‑zimowym na gęsto zabudowanych obszarach, na których domy lub mieszkania są ogrzewane węglem lub drewnem. Spośród krajów Unii Europejskiej w Polsce skala przekroczeń normy benzo(a)pirenu jest największa. Na mapie Europy zaznaczono średnie roczne stężenie benzo(a)pirenu w nanogramach na metr sześcienny w krajach Unii Europejskiej w 2017 roku. Najwięcej oznaczeń dotyczących najmniejszych stężeń znajduje się na terenie Belgii i Luksemburgu, a także częściowo Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec; najwięcej oznaczeń dotyczących największych stężeń znajduje się na terenie Polski, a także Bułgarii, północnych Włoch, Słowacji, Czech, Węgier. Brak danych dotyczących Turcji, Serbii, Czarnogóry, Bośni i Hercegowiny, Rumunii, Macedonii, Grecji, Albanii. Wysokie stężenia benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym w powietrzu występują w Bułgarii, na Węgrzech, w Chorwacji, Austrii i w północnych Włoszech. Są one związane głównie z dużym zużyciem paliw stałych (węgla lub/i drewna) do celów grzewczych w mieszkalnictwie oraz z emisją tego zanieczyszczenia z niektórych procesów produkcyjnych. Mapa Polski, na której zaznaczono średnią liczbę dni z przekroczeniem normy (120 mikrogramów na metr sześcienny) ozonu troposferycznego (O3) w 2017 roku. Najmniej dni, nawet 0, miały województwa północne, najwięcej – nawet do 33 dni miały obszary w województwach śląskim, świętokrzyskim i częściowo innych południowych i zachodnich. Przekroczenia norm ozonu troposferycznego (120 mikrogramów na metr sześcienny) występują na 13% obszaru kraju, głównie w południowo‑zachodniej, południowej i środkowej Polsce. Średnia liczba dni z ponadnormatywnymi stężeniami ozonu wynosi 20–30. Ozon ma zdolność przenoszenia się na duże odległości, dlatego jego stężenia na obszarze Polski zależą w dużej mierze od jego stężenia w masach powietrza napływających nad teren Polski – głównie z południowej i południowo‑zachodniej Europy. Na mapie Europy zaznaczono średnie roczne stężenie ozonu troposferycznego w mikrogramach na metr sześcienny w krajach Unii Europejskiej w 2017 roku. Najmniejsze stężenia występowały na Litwie, w północno‑wschodniej Turcji, największe stężenia w północnych Włoszech. Duże stężenia miały tez miejsce na pozostałym obszarze Włoch, w środkowej i południowej części Europy Zachodniej, w środkowej i południowej Polsce na południe od Polski. Brak danych z Grecji, Islandii i Kosowa. Przekroczenia norm ozonu troposferycznego występują w większej części Europy. Największe stężenia są charakterystyczne dla krajów Europy Południowej.
Polecenie 3

Oceń stan zanieczyszczenia powietrza w Polsce na tle innych krajów Unii Europejskiej.

Ri7pZoGB0Hdyj
(Uzupełnij).
Polecenie 4

Określ przyczyny wyższego zanieczyszczenia powietrza w Polsce pyłem i benzo(a)pirenem niż w innych krajach europejskich.

R1DLuRareGLlA
(Uzupełnij).