Grafika przedstawia mapę myśli porządkującą informacje dotyczące ruchów epejrogenicznych. Spróbuj samodzielnie odpowiedzieć na pytania. Kiedy to zrobisz, kliknij w kafelek z pytaniem, a wyświetli się odpowiedź. Następnie wykonaj polecenia. W razie potrzeby skorzystaj z innych źródeł informacji.

Grafika przedstawia mapę myśli porządkującą informacje dotyczące ruchów epejrogenicznych. Zapoznaj się z jej opisem a następnie wykonaj polecenia. W razie potrzeby skorzystaj z innych źródeł informacji.

R1T5CFYOjDZBu1
Schemat w centralnej części zawiera napis: Ruchy epejrogeniczne wznoszące i obniżające. Od niego odchodzą chmurki z cyframi i pytaniami, a po kliknięciu w cyfrę znajdującą się na chmurce pojawia się odpowiedź. 1. Czym są? To długotrwałe, powolne i odwracalne pionowe ruchy litosfery obejmujące rozległe obszary w obrębie kontynentów lub oceanów, zwykle w oddaleniu od granic płyt tektonicznych, które nie ulegają znacznym deformacjom. Przypuszcza się, że na obszarach wyniesionych są pierwszym etapem rozpadu kontynentów. 2. Jakie są? Wznoszące (lądotwórcze) – bardzo powolne ruchy pionowe, powodujące wydźwignięcie lądu, w efekcie występuje regresja morska – cofanie się morza i powiększanie się obszarów lądowych. Obniżające (talasogeniczne) – przeciwstawne ruchom lądotwórczym; w ich wyniku następuje obniżenie się dna morskiego i zalanie obszarów lądowych, czyli transgresja morska. Wahadłowe – obserwowane w dłuższym okresie; naprzemiennie występują ruchy lądotwórcze (wznoszące) i talasogeniczne (obniżające). 3. Dlaczego takie są? Przyczyny występowania ruchów epejrogenicznych nie są do końca wyjaśnione - przypuszcza się, że są wywołane m.in.: naciskiem magmy od wewnątrz na litosferę (ruch magmy powodowany jest prądami konwekcyjnymi), zmianami gęstości i objętości materiału skalnego następującymi wskutek zmian termodynamicznych (temperatury, ciśnienia), zachodzących w dolnej części skorupy ziemskiej i w górnym płaszczu Ziemi, zaburzeniami izostazji związanymi z anomaliami termicznymi w dolnej części litosfery i denudacją powierzchni lądowych. 4. Jakie mają skutki? Ruchy epejrogeniczne nie prowadzą do powstawania gór ani struktur fałdowych, natomiast powodują: podnoszenie i obniżanie lądu, a przez to transgresje i regresje morza, powstanie wielkich struktur geologicznych, np. tarcz i basenów sedymentacyjnych, wyginanie kontynentów, wypiętrzanie na ich peryferiach i wklęśnięcia w części centralnej, powstanie kopulastych nabrzmień powierzchni Ziemi o niskich kątach nachylenia i towarzyszących im obniżeń. W odkrywkach geologicznych brak widocznych deformacji w przebiegu w układzie poszczególnych warstw skalnych. Rozmiary: pionowe - dziesiątki lub setki metrów, poziome — dziesiątki lub setki kilometrów. Ilustracja przedstawia schemat z lądem po środku i morzem po lewej i prawej stronie. Po lewej znajduje się czarna strzałka w górę. W tym miejscu morze się podnosi. Po prawej znajduje się czarna strzałka w dół. W tym miejscu morze się obniża. W tle są chmury i słońce. 5. Gdzie występują? Obszary poddane ruchom epejrogenicznym zajmują rozległe części kontynentów lub oceanów, zwykle w oddaleniu od granic płyt tektonicznych: obszary ulegające podnoszeniu: Wybrzeże Norwegii, wybrzeża Zatoki Botnickiej, północno-wschodnie wybrzeża Azji, północno-wschodnie Chiny, Sumatra, wschodnie wybrzeża Półwyspu Indyjskiego, afrykańskie wybrzeże Morza Czerwonego, wybrzeże zatoki Meksykańskiej i wybrzeża Chile; obszary ulegające obniżeniu: atlantyckie wybrzeża Francji, Dalmacja, północno-zachodnie wybrzeża Afryki, południowa Grenlandia, północno-zachodnie wybrzeża Ameryki Południowej. 6. Skąd o tym wiemy? Wybrane dowody: kolumny dawnego rzymskiego targu (wg innych źródeł świątyni Serapisa) w Pozzuoli koło Neapolu uszkodzone przez małże skałotocze na wysokości od 3,0 - 6,5 m powyżej podstawy, osiedla rybackie w Szwecji wybudowane na wybrzeżu dziś znajdujące się kilka kilometrów od linii brzegowej, osuszona zatoka Zuider Zee, która w XII wieku była jeziorem, transgresje i regresje płytkich mórz epikontynentalnych, występowanie skałach typowych dla środowiska morskiego na lądzie, duża miąższość raf koralowych, przekraczająca głębokość strefy życia koralowców, różna wysokość nad poziomem morza równowiekowych teras morskich i starych, równowiekowych powierzchni zrównania w obrębie kontynentów, dokładne pomiary satelitarne lub geodezyjne. Zdjęcie przedstawia ruiny starożytnej budowli z szeregiem kolumn oraz fragmentów ścian i fundamentów. Na ziemi są kałuże. Kolumny dawnego rzymskiego targu w Pozzuoli koło Neapolu ze śladami dawnego poziomu morza. Zdjęcie przedstawia brzeg morza z odsłoniętym fragmentem dna morskiego. Jest ono piaszczyste. Dalej znajdują się skaliste tereny z ubogą roślinnością. Dno morskie odsłonięte wskutek regresji morza spowodowanej podnoszeniem się lądu, Bathurst, Nunavut, Kanada.
Polecenie 1

Ruchy epejrogeniczne i izostatyczne zachodzą w sposób ciągły, jednak pomiary satelitarne i geodezyjne nie potwierdzają znaczących zmian wysokości bezwzględnej obszarów, w których one występują. Wyjaśnij przyczyny tego zjawiska.

R1OiQ80QAtG6C
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Zaznacz na mapie obszary występowania ruchów wznoszących i obniżających. Sformułuj prawidłowości dotyczące ich przestrzennego rozkładu.

R1CZUMXv0oabZ
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
Mapa orograficzna świata
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Na podstawie dostępnych ci źródeł sformułuj prawidłowości dotyczące występowania ruchów wznoszących i obniżających oraz ich przestrzennego rozkładu na kuli ziemskiej.

Rw5idqu9vaET3
(Uzupełnij).