Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Grafika przedstawia mapę myśli porządkującą informacje dotyczące ruchów epejrogenicznych. Spróbuj samodzielnie odpowiedzieć na pytania. Kiedy to zrobisz, kliknij w kafelek z pytaniem, a wyświetli się odpowiedź. Następnie wykonaj polecenia. W razie potrzeby skorzystaj z innych źródeł informacji.

Grafika przedstawia mapę myśli porządkującą informacje dotyczące ruchów epejrogenicznych. Zapoznaj się z jej opisem a następnie wykonaj polecenia. W razie potrzeby skorzystaj z innych źródeł informacji.

R1T5CFYOjDZBu1
Schemat w centralnej części zawiera napis: Ruchy epejrogeniczne wznoszące i obniżające. Od niego odchodzą chmurki z cyframi i pytaniami, a po kliknięciu w cyfrę znajdującą się na chmurce pojawia się odpowiedź. 1. Czym są? To długotrwałe, powolne i odwracalne pionowe ruchy litosfery obejmujące rozległe obszary w obrębie kontynentów lub oceanów, zwykle w oddaleniu od granic płyt tektonicznych, które nie ulegają znacznym deformacjom. Przypuszcza się, że na obszarach wyniesionych są pierwszym etapem rozpadu kontynentów. 2. Jakie są? Wznoszące (lądotwórcze) – bardzo powolne ruchy pionowe, powodujące wydźwignięcie lądu, w efekcie występuje regresja morska – cofanie się morza i powiększanie się obszarów lądowych. Obniżające (talasogeniczne) – przeciwstawne ruchom lądotwórczym; w ich wyniku następuje obniżenie się dna morskiego i zalanie obszarów lądowych, czyli transgresja morska. Wahadłowe – obserwowane w dłuższym okresie; naprzemiennie występują ruchy lądotwórcze (wznoszące) i talasogeniczne (obniżające). 3. Dlaczego takie są? Przyczyny występowania ruchów epejrogenicznych nie są do końca wyjaśnione - przypuszcza się, że są wywołane m.in.: naciskiem magmy od wewnątrz na litosferę (ruch magmy powodowany jest prądami konwekcyjnymi), zmianami gęstości i objętości materiału skalnego następującymi wskutek zmian termodynamicznych (temperatury, ciśnienia), zachodzących w dolnej części skorupy ziemskiej i w górnym płaszczu Ziemi, zaburzeniami izostazji związanymi z anomaliami termicznymi w dolnej części litosfery i denudacją powierzchni lądowych. 4. Jakie mają skutki? Ruchy epejrogeniczne nie prowadzą do powstawania gór ani struktur fałdowych, natomiast powodują: podnoszenie i obniżanie lądu, a przez to transgresje i regresje morza, powstanie wielkich struktur geologicznych, np. tarcz i basenów sedymentacyjnych, wyginanie kontynentów, wypiętrzanie na ich peryferiach i wklęśnięcia w części centralnej, powstanie kopulastych nabrzmień powierzchni Ziemi o niskich kątach nachylenia i towarzyszących im obniżeń. W odkrywkach geologicznych brak widocznych deformacji w przebiegu w układzie poszczególnych warstw skalnych. Rozmiary: pionowe - dziesiątki lub setki metrów, poziome — dziesiątki lub setki kilometrów. Ilustracja przedstawia schemat z lądem po środku i morzem po lewej i prawej stronie. Po lewej znajduje się czarna strzałka w górę. W tym miejscu morze się podnosi. Po prawej znajduje się czarna strzałka w dół. W tym miejscu morze się obniża. W tle są chmury i słońce. 5. Gdzie występują? Obszary poddane ruchom epejrogenicznym zajmują rozległe części kontynentów lub oceanów, zwykle w oddaleniu od granic płyt tektonicznych: obszary ulegające podnoszeniu: Wybrzeże Norwegii, wybrzeża Zatoki Botnickiej, północno-wschodnie wybrzeża Azji, północno-wschodnie Chiny, Sumatra, wschodnie wybrzeża Półwyspu Indyjskiego, afrykańskie wybrzeże Morza Czerwonego, wybrzeże zatoki Meksykańskiej i wybrzeża Chile; obszary ulegające obniżeniu: atlantyckie wybrzeża Francji, Dalmacja, północno-zachodnie wybrzeża Afryki, południowa Grenlandia, północno-zachodnie wybrzeża Ameryki Południowej. 6. Skąd o tym wiemy? Wybrane dowody: kolumny dawnego rzymskiego targu (wg innych źródeł świątyni Serapisa) w Pozzuoli koło Neapolu uszkodzone przez małże skałotocze na wysokości od 3,0 - 6,5 m powyżej podstawy, osiedla rybackie w Szwecji wybudowane na wybrzeżu dziś znajdujące się kilka kilometrów od linii brzegowej, osuszona zatoka Zuider Zee, która w XII wieku była jeziorem, transgresje i regresje płytkich mórz epikontynentalnych, występowanie skałach typowych dla środowiska morskiego na lądzie, duża miąższość raf koralowych, przekraczająca głębokość strefy życia koralowców, różna wysokość nad poziomem morza równowiekowych teras morskich i starych, równowiekowych powierzchni zrównania w obrębie kontynentów, dokładne pomiary satelitarne lub geodezyjne. Zdjęcie przedstawia ruiny starożytnej budowli z szeregiem kolumn oraz fragmentów ścian i fundamentów. Na ziemi są kałuże. Kolumny dawnego rzymskiego targu w Pozzuoli koło Neapolu ze śladami dawnego poziomu morza. Zdjęcie przedstawia brzeg morza z odsłoniętym fragmentem dna morskiego. Jest ono piaszczyste. Dalej znajdują się skaliste tereny z ubogą roślinnością. Dno morskie odsłonięte wskutek regresji morza spowodowanej podnoszeniem się lądu, Bathurst, Nunavut, Kanada.
Polecenie 1

Ruchy epejrogeniczne i izostatyczne zachodzą w sposób ciągły, jednak pomiary satelitarne i geodezyjne nie potwierdzają znaczących zmian wysokości bezwzględnej obszarów, w których one występują. Wyjaśnij przyczyny tego zjawiska.

R1OiQ80QAtG6C
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Zaznacz na mapie obszary występowania ruchów wznoszących i obniżających. Sformułuj prawidłowości dotyczące ich przestrzennego rozkładu.

R1CZUMXv0oabZ
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
Mapa orograficzna świata
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Na podstawie dostępnych ci źródeł sformułuj prawidłowości dotyczące występowania ruchów wznoszących i obniżających oraz ich przestrzennego rozkładu na kuli ziemskiej.

Rw5idqu9vaET3
(Uzupełnij).