Turystyka a rekreacja

• Według UNWTO turystyka to ogół czynności wykonywanych przez osoby, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych, służbowych (połączonych ze zwiedzaniem) lub innych nie dłużej niż rok bez przerwy poza swoim codziennym miejscem zamieszkania. Do turystyki nie zalicza się wyjazdów, których głównym celem jest aktywność zarobkowa. Są to wówczas migracje ekonomiczne. Migranci zwykle są pracownikami i producentami, a turyści – konsumentami.

• Rekreację zaś definiuje się jako przywracanie sił fizycznych i równowagi psychicznej podczas odpoczynku. Związana jest zwykle z wypoczynkiem aktywnym.

Funkcje turystyki

• Wypoczynkowa - obejmuje wypoczynek w czasie wolnym od pracy i nauki, odbywa się poza miejscem zamieszkania i ma charakter ucieczki przed szybkim tempem życia, hałasem i innymi uciążliwymi czynnikami.

• Zdrowotna - ma na celu poprawę kondycji zdrowotnej, dyspozycji fizycznej i psychicznej, a także redukcję negatywnych skutków cywilizacji.

• Wychowawcza - budzi i zaspokaja ciekawość świata, wiąże się z wchodzeniem w nowe kręgi i grupy społeczne, odkrywaniem nowych wartości moralnych, kształtowaniem stosownej postawy wobec środowiska przyrodniczego, a także pozytywnych cech charakteru i osobowości.

• Edukacyjna (kształceniowa) - dotyczy rozszerzania wiedzy o świecie, możliwości zastosowania zdobytych wiadomości w praktyce, odkrywania nowych wartości moralnych i intelektualnych oraz wykorzystania znajomości języków obcych.

• Etniczna - związana jest z odszukiwaniem swoich „korzeni”, pielęgnowaniem języka ojczystego i ze zwiększaniem tożsamości narodowej; obejmuje wycieczki krajoznawcze do miejsca swojego pochodzenia.

Walory turystyczne obejmują:

• walory wypoczynkowe służące regeneracji sił fizycznych i psychicznych;

• walory specjalistyczne umożliwiające uprawianie turystyki specjalistycznej (kwalifikowanej): żeglarstwa, kajakarstwa, alpinizmu, jeździectwa, turystyki pieszej, rowerowej;

• walory krajoznawcze (poznawcze) służące zaspokajaniu potrzeb poznawczych i rozbudzaniu ciekawości świata.

• przyrodnicze, które dzieli się na: powstałe bez udziału człowieka (skałki i grupy skał, jaskinie, głazy narzutowe i głazowiska, wąwozy, doliny i przełomy rzeczne, wodospady, źródła, osobliwości flory i fauny); w pewnym stopniu powstałe z udziałem człowieka, ale niekontrolowane (parki narodowe, parki krajobrazowe, punkty widokowe); utworzone przez człowieka (ogrody botaniczne, ogrody zoologiczne, muzea i zbiory przyrodnicze, parki zabytkowe);

• pozaprzyrodnicze (kulturowe), czyli obiekty materialne wytworzone przez człowieka i przez niego kontrolowane oraz elementy ściśle związane z jego życiem i działalnością, np. muzea i rezerwaty archeologiczne, muzea etnograficzne, skanseny, zabytki architektury i budownictwa, zabytki działalności gospodarczej i techniki, muzea biograficzne, muzea sztuki, miejsca i obiekty historyczno‑wojskowe, miejsca i muzea martyrologii, miejsca pielgrzymkowe, teatry i sale koncertowe, miejsca rozrywki, współczesne imprezy kulturalne.

Infrastruktura turystyczna (zagospodarowanie turystyczne)

Obejmuje obiekty i urządzenia turystyczne, które zaspokajają potrzeby związane zarówno z turystyką bierną, jak i aktywną. Zalicza się do niej:

• bazę noclegową: hotele, motele, pensjonaty, schroniska, domy wycieczkowe, kempingi;

• bazę komunikacyjną: sieć drogowa, kolejowa, lotnicza, wodna, szlaki piesze oraz obiekty z nimi związane, np. stacje benzynowe, parkingi, porty lotnicze itd.;

• bazę gastronomiczną: restauracje, bary, kawiarnie, zajazdy, puby;

• bazę towarzyszącą, stanowiącą uzupełnienie podstawowej infrastruktury i obejmującą obiekty o charakterze usługowym, handlowym, rozrywkowym, kulturalnym i sportowym: hale sportowe, korty tenisowe, galerie, wystawy, parki rozrywki, wesołe miasteczka, szlaki piesze i rowerowe.

Dostępność komunikacyjna

Rozwój transportu spowodował zwiększenie się mobilności społeczeństw i skrócenie czasu podróży. Zwiększyła się też dostępność komunikacyjna wielu miejsc na świecie. Dodatkowym czynnikiem wpływającym na rozwój turystyki stał się internet, który pozwala m.in. dokonywać rezerwacji i wykonywać przelewy bankowe, co skraca czas potrzebny na przygotowanie podróży.

Sytuacja polityczna i gospodarcza

Stabilność polityczna państwa, brak konfliktów, bezpieczeństwo podróżnych czy podejmowanie działań stymulujących rozwój turystyki (wprowadzenie ruchu bezwizowego, uproszczenie odpraw celnych itp.) podnosi atrakcyjność turystyczną danego regionu.

Turystyka stanowi w wielu krajach ważne źródło utrzymania ludności i składową wytwarzanego PKB. Jednakże niekorzystnym zjawiskiem jest, gdy dominuje ona nad innymi gałęziami gospodarki narodowej. Państwa o niewielkiej liczbie ludności i małej powierzchni, w których wpływy z turystyki stanowią powyżej 40–50% PKB lub struktury zatrudnienia, definiuje się jako monokultury turystyczne. Są to kraje wyspiarskie nad Morzem Karaibskim, Oceanem Indyjskim i Spokojnym. Zjawisku temu przede wszystkim sprzyja słaby rozwój innych działów gospodarki oraz:

• ciepły klimat,

• mało zanieczyszczone i przekształcone antropogenicznie środowisko,

• osobliwość świata roślin i zwierząt,

• możliwość obserwacji społeczności o odmiennych kulturach,

• stosunkowo tanie usługi turystyczne.

Należy jednak pamiętać, że uzależnienie gospodarki narodowej od jednego rodzaju działalności może być zagrożeniem dla budżetu państwa w momencie, gdy spadną dochody z turystyki, np. wtedy, gdy wystąpi:

• niestabilna sytuacja polityczna (ataki terrorystyczne, wojna, protesty),

• niekorzystna sytuacja ekonomiczna (np. kryzys gospodarczy),

• tsunami, wybuch wulkanu, powódź itp.,

• pandemia lub szerzenie się chorób tropikalnych,

• zmiana „mody” na dany region.

Indeks górny Źródło: Contribution of Travel and Tourism to GDP as a Share of GDP, [online], dostępny w internecie: https://knoema.com/atlas/topics/Tourism/Travel‑and‑Tourism‑Total‑Contribution‑to‑GDP/Contribution‑of‑travel‑and‑tourism‑to‑GDP‑percent‑of‑GDP (dostęp 30.04.2021). Indeks górny koniec^{Źródło: Contribution of Travel and Tourism to GDP as a Share of GDP, [online], dostępny w internecie: https://knoema.com/atlas/topics/Tourism/Travel‑and‑Tourism‑Total‑Contribution‑to‑GDP/Contribution‑of‑travel‑and‑tourism‑to‑GDP‑percent‑of‑GDP (dostęp 30.04.2021).}