Konflikt pomiędzy Izraelem a Palestyną

Trwa od 1948 roku, czyli od momentu, w którym decyzją ONZ na terytoriach arabskich powstało państwo Izrael i jest częścią szerszego konfliktu izraelsko‑arabskiego. I wojna izraelsko‑arabska wybuchła już w 48. W 1967 roku wybuchła wojna sześciodniowa, a w 1987 roku doszło do powstania palestyńczyków „intifada kamieni”. Podczas tego konfliktu działania prowadziły nowo powstałe organizacje: Hamas i Islamski Dżihad.

W 1988 Palestyna ogłosiła deklarację niepodległości, która nie została jednak uznana przez społeczność międzynarodową. W 1993 roku doszło do porozumienia z Oslo, które dało podstawę do powstania  Autonomii Palestyńskiej. Politycy, którzy doprowadzili do podpisania porozumienia zostali uhonorowani Pokojową Nagrodą Nobla. - Byli to premier Izraela Icchak Rabin, szef izraelskiej dyplomacji Szimon Peres oraz przywódca Organizacji Wyzwolenia Palestyny Jasir Arafat.

Obecnie głównym terenem konfliktu jest Strefa Gazy oddzielona od Izraela murem. W pierwszych dwóch dekadach XXI wieku doszło do kilku konfliktów i incydentów, m. in. Intifady Al‑Aksa. Na początku maja 2021 doszło do kolejnej eskalacji konfliktu. Palestyńczycy rozpoczęli ostrzał terytorium Izraela, który odpowiedział odwetowymi nalotami. - To największa działania zbrojne od czasu porozumień z Oslo.

Konflikt w Iraku (II wojna w Zatoce Perskiej)

Rozpoczął się w marcu 2003 roku, kiedy wojska koalicji międzynarodowej zaatakowały Irak. Atak wpisywał się w ogłoszoną przez George’a W. Busha po zamachach na World Trade Center doktrynę “ataku prewencyjnego” w ramach wojny z terroryzmem. Jedną z głównych przyczyn było rzekome posiadanie przez Irak broni masowego rażenia oraz walka z islamskim terroryzmem. Po wojnie okazało się jednak, że Irak nie posiadał broni masowego rażenia, a związki z Al Ka’idą także nie zostały potwierdzone. Wojska Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii oraz innych krajów (w tym Polski) wkroczyły na terytorium Iraku. W efekcie obalono reżim Saddama Husajna, który został pojmany przez Amerykanów po 8 miesiącach poszukiwań. W 2005 roku rozpoczął się proces Husajna. W wyniku procesu Husajn został skazany na karę śmierci i stracony 31 grudnia 2006 roku. Kara śmierci została skrytykowana przez społeczność międzynarodową oraz organizacje broniące praw człowieka. 1 maja 2003 roku zakończono oficjalnie główne działania bojowe. Nie oznaczało to jednak zakończenia konfliktu - oddziały rebeliantów wciąż dokonywały ataków. W wyniku działań wojennych zginęło około 25 tysięcy cywilów po stronie irackiej. Wśród sił USA zginęło 3533 żołnierzy, a ponad 52 tysiące odniosło rany.

Wojna w Afganistanie

Wojna rozpoczęła się 7 października 2001 roku i trwała do 29 lutego 2020 roku. Początkowo działania Sojuszu Północnoatlantyckiego i kilku państw spoza NATO wymierzone były w rząd Afganistanu kierowany przez talibów i powiązaną z nimi organizację terrorystyczną Al Ka’ida, która była odpowiedzialna za zamach z 11 września 2001 na World Trade Center. Po rozbiciu rządu talibów i po przeprowadzonych demokratycznych wyborach, działania militarne i pozamilitarne miały na celu ustabilizowanie sytuacji społecznej i politycznej oraz odbudowę infrastruktury niezbędnej do sprawnego funkcjonowania państwa. Niestety misja stabilizacyjna była zakłócona przez liczne ataki terrorystyczne na ludność cywilną oraz przez ataki zbrojne na bazy wojsk NATO ze strony talibskich rebeliantów. Ponad 70% ofiar wśród ludności cywilnej zginęło właśnie w efekcie takich zamachów. W sumie, w najdłuższym od czasów wojny w Wietnamie konflikcie, zginęło prawie 65 tysięcy osób po stronie sił NATO oraz około 60 tysięcy rebeliantów. Punktem zwrotnym konfliktu było zabójstwo Osamy Bin Ladena, które zostało dokonane przez wojska amerykańskie 2 maja 2011 roku. Rozpoczęło się wejście na drogę długich i trudnych negocjacji pokojowych i pozamilitarnych sposobów rozwiązania konfliktu. W 2013 roku przekazano kontrolę nad bezpieczeństwem kraju siłom afgańskim. W tym czasie wzmożeniu uległy ataki terrorystyczne ze strony talibów. W tym samym roku został wstępnie wypracowany Bilateralny Pakt Bezpieczeństwa pomiędzy USA a Afganistanem. Stopniowo kolejne państwa sprzymierzone zaczęły wycofywać swoje wojska lub ograniczać liczbę żołnierzy na terytorium Afganistanu.

Wojna w Syrii

Wojna wybuchła w marcu 2011 roku i trwa do dziś. Konflikt ten najczęściej interpretowany jest jako rozwinięcie konfliktu pomiędzy muzułmańskimi wspólnotami religijnymi – szyitami i sunnitami. Jednakże jego przyczyny są dużo szersze. Wcześniejsza susza oraz napływ uchodźców z sąsiedniego Iraku wzmocniły kryzys społeczno‑polityczny. Konflikt rozpoczął się od protestów obywateli, którzy z powodu opresji władz oraz braku pracy i środków do życia wyszli na ulice, dążąc do obalenia autorytarnego prezydenta Al‑Asada. Następnie protesty przerodziły się w wojnę domową między siłami rządowymi a opozycją. W konflikt zaangażowali się także islamiści z tak zwanego Państwa Islamskiego, którzy utworzyli w Syrii i Iraku samozwańczy kalifat oraz Kurdowie dążący do zwiększenia autonomii. Również wspólnota międzynarodowa dołączyła do działań wojennych. Po stronie reżimu wsparcie okazała Rosja i Iran, a opozycję wsparły Stany Zjednoczone i Turcja. Głównym efektem wojny w Syrii były największe od czasów II Wojny Światowej ruchy migracyjne. Syryjskie Obserwatorium Praw Człowieka do 14 marca 2020 roku udokumentowało śmierć 384 tys. osób. Szacuję się jednak, że faktyczna liczba ofiar śmiertelnych tego konfliktu jest dużo wyższa i wynosi około 586 tys.

Więcej na temat konfliktu w Syrii przeczytasz w materiale „https://zpe.gov.pl/b/przyczyny‑i-skutki‑wojny‑w-syrii/PyCzJTLxZPyCzJTLxZhttps://zpe.gov.pl/b/przyczyny‑i-skutki‑wojny‑w-syrii/PyCzJTLxZ”.

Aneksja Krymu przez Rosję

W 1954 r Krym został wcielony do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Po upadku komunizmu został autonomiczną republiką pod władzą Ukrainy, choć większość mieszkańców stanowili Rosjanie. Aneksja Krymu przez Rosję nastąpiła w 2014 roku. W wyniku tych działań na Rosję zostały nałożone sankcje m. in. przez państwa Unii Europejskiej. Do tej pory konflikt nie został rozwiązany i Krym jest okupowany przez siły rosyjskie.

Wojna w Czeczenii

Kiedy po rozpadzie Związku Radzieckiego Czeczenia nie podpisała układu stowarzyszeniowego z Federacją Rosyjską doszło do konfliktu pomiędzy tymi państwami. Pierwsza wojna w Czeczenii trwała do 1996 roku. Na przełomie XX i XXI wieku konflikt powrócił. Wojna nie tylko doprowadziła do poważnych zniszczeń na terytorium Czeczenii i śmierci wielu osób. Zaowocowała także aktami terrorystycznymi: atakiem na Metro w Moskwie oraz na szkołę w Biesłanie w 2004 roku, gdzie zginęło ponad 300 osób, w tym ponad 150 dzieci.

Wojna w Osetii Południowej

Konflikt pomiędzy Gruzją a Osetią sięga początków XX wieku. W 1991 roku utworzona została Republika Osetii Południowej. Nie została ona jednak uznana przez społeczność międzynarodową, a Osetię Południową traktowano jako integralną część Gruzji. W pierwszej dekadzie XXI wieku nastroje separatystyczne w Osetii wzmocniły się. Wojna wybuchła z 7 na 8 sierpnia 2008 roku, kiedy wojska Gruzji zaatakowały separatystów na obszarze Osetii. Niedługo potem władze Osetii zaapelowały do Federacji Rosyjskiej o pomoc w obronie przed gruzińskim atakiem. Po zbombardowaniu przez Rosjan portu w Poti i bazy wojskowej w Senaki, prezydent Micheil Saakaszwili w obawie przed dalszymi atakami zarządził ewakuację Pałacu Prezydenckiego i budynków rządowych w Tbilisi oraz wprowadził stan wojenny na terenie Gruzji. Rosjanie zajęli terytorium Osetii Południowej i Abchazji. Gruzja złożyła do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości wniosek o rozstrzygnięcie konfliktu z Rosją, oskarżając ją o czystki etniczne na okupowanych terenach. 12 sierpnia odbyły się w Gruzji masowe demonstracje pokojowe, na których pojawili się m. in. prezydenci Polski, Litwy, Estonii, Ukrainy i premier Łotwy. 26 sierpnia strona Rosyjska uznała niepodległość Abchazji i Osetii Południowej. Działania wojenne zakończyły się, jednak jeszcze przez jakiś czas dochodziło do incydentów zbrojnych. Według Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców w wyniku konfliktu zbrojnego około 158 tysięcy ludzi musiało opuścić swoje domy.

Wojna domowa w Somalii

Wybuchła w 1991 roku i trwa do dzisiaj, pomimo wysiłków kolejnych prezydentów i rządów. Główną przyczyną konfliktu są walki pomiędzy somalijskimi rodami oraz zakorzeniona wśród Somalijczyków niechęć do władzy zwierzchniej. Władza centralna nie kontroluje terytorium państwa, a jej wpływy są znikome. Z tego powodu Somalia uznawana jest za tzw. państwo upadłe. W konflikt zaangażowała się wspólnota międzynarodowa: siły ONZ, Unii Afrykańskiej oraz Etiopii. W wojnę zaangażowane są także bojówki islamskich terrorystów powiązane z Al Ka’idą. Liczne zamachy terrorystyczne i bratobójcze walki wciąż pociągają za sobą setki ofiar wśród ludności cywilnej i wśród bojowników oraz żołnierzy. W 2013 roku Stany Zjednoczone uznały Rząd Somalii, co otworzyło nowy etap w stosunkach amerykańsko‑somalijskich.

Wojna domowa w Libii (rewolucja libijska)

Od początku 2011 roku w Libii narastały nastroje opozycyjne wymierzone w długoletnie rządy Mu’ammara al‑Kaddafiego. Opór społeczny budziła przede wszystkim zła sytuacja materialna, podwyżki cen, bezrobocie, ograniczanie swobód obywatelskich oraz korupcja. 7 lutego zorganizowano tzw. Dzień Gniewu – masowe antyrządowe demonstracje, które miały miejsce w całym kraju. Kaddafi skierował przeciwko demonstrantom siły zbrojne. W wyniku tych działań 21 lutego w Trypolisie doszło do masakry, w której zginęło ok. 300 osób. Kilka dni później rozpoczęła się ofensywa rebeliantów. Rozpoczął się zasadniczy konflikt o kontrolę nad terytorium Libii. Walki o kolejne miasta trwały prawie do końca października, kiedy to zdobyto ostatnie bastiony rządu Muammara al‑Kaddafiego – Bani Walid oraz Syrtę. W wyniku tych ostatnich walk zginął pojmany wcześniej Kaddafi. Nowe władze ogłosiły oficjalnie zakończenie konfliktu i wyzwolenie Libii w Bengazi 23 października 2011. W konflikt zaangażowana była społeczność międzynarodowa. Poparcie dla Kaddafiego wyraziła m.in. Kuba, Białoruś czy Nikaragua. W działania wojenne bezpośrednio włączyło się także NATO oraz ONZ przeprowadzając atak na Libię. W wyniku wojny zginęło co najmniej 30 tysięcy osób, a 50 tysięcy zostało rannych. Konflikt zaowocował także wzmożonymi ruchami migracyjnymi. - Tysiące cywilów podjęło próbę ucieczki z objętej wojną Libii do Europy. W efekcie na Morzu Śródziemnym utonęło ok. 1500 uchodźców.

II wojna domowa na Wybrzeżu Kości Słoniowej

Po zaprzysiężeniu w grudniu 2010 dwóch prezydentów Laurenta Gbagbo i Alassane Outtary, które wywołało poważny kryzys polityczny, doszło 24 lutego 2011 roku do wybuchu wojny domowej. Wojsko i media publiczne poparły prezydenta Gbagbo, natomiast rebelianci kontrolujący po I wojnie domowej część terytorium kraju oraz społeczność międzynarodowa poparli prezydenta Outtarę. Wojna trwała do 11 kwietnia 2011 roku i zakończyła się pojmaniem Laurenta Gbagbo. 30 listopada został on przewieziony do Holandii. Międzynarodowy Trybunał Karny w Hadze postawił mu cztery zarzuty zbrodni przeciw ludzkości. Konflikt wywołał kryzys migracyjny. Co najmniej 112 tys. ludzi uciekło z kraju do sąsiedniej Liberii, a około miliona osób opuściło swoje domy w obawie przed toczącymi się walkami.

Wojna domowa w Mali

Trwała w latach 2012‑2014. Polegała na serii konfliktów pomiędzy armią malijską a rebeliantami tuareskimi z Narodowego Ruchu Wyzwolenia Azawadu. Tuaregowie na początku 2012 roku przejęli kontrolę nad większą częścią Azawadu. W marcu w wyniku wojskowego zamachu stanu odsunięto od władzy prezydenta Amadou Toumani Touré. W efekcie społeczność międzynarodowa nałożyła na Mali sankcję. Wykorzystując osłabienie władzy i armii rebelianci zajęli kolejne miasta, a 6 kwietnia Azawad proklamował niepodległość. Niedługo później Tuaregowie zostali wyparci przez islamskich radykałów powiązanych z Al Ka’idą i innymi organizacjami muzułmańskimi. Na terenach przejętych przez islamistów wprowadzono prawo szariatu. Do kwietnia 2013 roku trwał konflikt pomiędzy islamskimi bojownikami oraz wojskami malijskimi wspieranymi przez siły francuskie. Na przełomie lipca i sierpnia odbyły się wybory prezydenckie, które w drugiej turze wygrał były premier Ibrahim Boubacar Keïta. We wrześniu francuski prezydent ogłosił zakończenie wojny z terroryzmem, jednak było to przedwczesne. Liczne ataki dżihadystów oraz zerwanie porozumień przez Tuaregów doprowadziły do kolejnej eskalacji konfliktu. Kulminacją był szturm na Kidal z 17 maja 2014. W mediacje pomiędzy skonfliktowanymi stronnictwami zaangażował się prezydent Mauretanii, co doprowadziło ostatecznie do podpisania zawieszenia broni. Konflikt wywołał spory kryzys migracyjny. - W wyniku pierwszej fazy konfliktu prawie 300 tysięcy osób musiało opuścić swoje miejsce zamieszkania. Natomiast według UNHCR w 2013 z Mali uciekło ponad 144 tysiące osób.