Konflikty zbrojnekonflikt zbrojnyKonflikty zbrojne towarzyszą człowiekowi od początku historii. Również dzisiaj, kiedy zawodzą inne środki rozwiązania sytuacji kryzysowych i napięć, państwa sięgają po siłowe rozwiązania.

Wyróżnić można dwa zasadnicze rodzaje konfliktów:

1. wojna - czyli stan pomiędzy państwami po zerwaniu przez nie stosunków pokojowych. Wojna musi zostać wypowiedziana przez co najmniej jedno państwo i jest stanem, który formalnie może zaistnieć tylko pomiędzy państwami.

2. Konflikt zbrojny - pojęcie szersze od pojęcia wojny. Wykorzystuje się w nim siły zbrojne, ale status prawny i międzynarodowy takiego konfliktu może być zróżnicowany. Aby można było mówić o konflikcie zbrojnym musi on trwać przez pewien czas, formacje biorące w nim udział mają charakter oddziałów wojskowych, a aktywność bojowa nie może być sporadyczna.

Więcej na ten temat przeczytasz w materiale Źródła konfliktów zbrojnychDKlLMeUzkŹródła konfliktów zbrojnych.

Przyczyny konfliktów zbrojnych podzielić można na trzy główne obszary:

• społeczno‑polityczny,

• ekonomiczny,

• ideologiczny.

RnWUFbidKBuon

W tabeli zamieszczono informacje dotyczące źródeł konfliktów zbrojnych: czynników społeczno-politycznych, ekonomicznych i ideologicznych. Czynniki społeczno polityczne: wewnętrzne napięcia polityczne społeczne, podziały etniczne, roszczenia terytorialne, działalność pozycji, poczucie zagrożenia bezpieczeństwa, dążenia niepodległościowe lub separatystyczne. Czynniki ekonomiczne: napięcie o charakterze gospodarczym – wewnętrzne i zewnętrzne, uzależnienia gospodarcze, walka o surowce. Czynniki ideologiczne: różnice kulturowe i ustrojowe; uprzedzenia rasowe, zróżnicowanie religijne, motywacja historyczna.

Powyższy podział wskazuje na czynniki, które można wyróżnić jako źródła konfliktów. Najczęściej jednak czynniki te występują łącznie w różnych konfiguracjach i ciężko jest czasem jednoznacznie określić najważniejsze źródło danego konfliktu.

Jednym z najbardziej dotkliwych skutków konfliktów zbrojnych jest śmierć nie tylko żołnierzy, ale przede wszystkim ludności cywilnej. Tylko w latach 2004–2007 bezpośrednio w wyniku działań wojennych śmierć poniosło średnio ok. 52 tys. osób (głównie ludności cywilnej), a kolejne 200 tys. traciło życie w wyniku pośrednich skutków walk (chorób, głodu itp.).

Jednak skutki konfliktów zbrojnych są zdecydowanie szersze i odnoszą się niemal do każdej sfery funkcjonowania państw objętych konfliktem.

Więcej na ten temat przeczytasz w materiale „Skutki konfliktów zbrojnych”Pdc2kuPko„Skutki konfliktów zbrojnych”.

R1GXkHW0rPgJv

Na zdjęciu są białe identyczne tablice nagrobkowe. Stoją w równych rzędach.

Mimo istnienia ONZ, NATO oraz licznych organizacji działających na rzecz pokoju, w wielu miejscach świata nadal występują konflikty zbrojne, wojny oraz akty terroryzmu. Przyczyny konfliktów w XXI wieku nie odbiegają znacząco od ogólnych źródeł konfliktów zbrojnych opisanych wyżej.

Są to najczęściej spory terytorialne pomiędzy państwami, napięcia społeczne płynące z niezadowolenia z rządów, z nierówności społecznych czy z różnic na tle kulturowym, religijnym lub etnicznym (np. konflikt w Jugosławii czy Rwandzie). Częstą przyczyną konfliktów jest też dostęp do złóż naturalnych - np. ropy naftowej, gdzie kraje walczą o dominację (np. wojna w Zatoce Perskiej). Przy obecnych zmianach klimatycznych walka o złoża naturalne - nie tylko te energetyczne - może stać się jednym z głównych powodów konfliktów (np. deficyt wody).

RlcjyVcVlAYDK

Fotografia przedstawia konwój z wodą - kilka ciężarówek jadących jedna za drugą po asfaltowej drodze. Większość z nich ma wydłużoną do przodu kabinę, z tyłu każda z nich posiada platformę; na każdej z nich znajdują się zbiorniki z wodą w eliptycznym kształcie. Poboczem drogi, po której jedzie konwój, przemieszczają się ciemnoskórzy, kolorowo ubrani cywile. Większość z nich coś niesie. W tle jest dżungla.

Ze względu na liczne negatywne dla życia społecznego konsekwencje konfliktów zbrojnych, relacje międzynarodowe są regulowane umowami i porozumieniami, które mają na celu pokojowe rozwiązywanie sporów i konfliktów. Przykładem są regulacje dotyczące sporów międzynarodowychspór międzynarodowysporów międzynarodowych, które zawarte są w Karcie Narodów Zjednoczonych (KNZ) oraz Konwencji haskiej z 1899 i 1907 r. KNZ formułuje obowiązek pokojowego rozwiązywania sporów i wymienia sposoby takich rozwiązań. Przewiduje metody sądowe i pozasądowe. Przykładem są m.in.: negocjacje, mediacje czy instrumenty sądowe stosowane przez np. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości.

RQeKjpZRpRzLy

Na fotografii widoczny jest oddział żołnierzy podczas przemarszu. Maszerujący ubrani są w zielony, ocieplany mundur, posiadają czarne buty i ochraniacze na kolana. Góra ich ciała zabezpieczona jest kamizelką kuloodporną, na plecach noszą karabiny. Część żołnierzy ma zamaskowane twarze, a na głowie każdy z nich ma ciemnoniebieskie nakrycie. W tle znajdują się wzniesienia.

Więcej na temat pokojowych sposobów rozwiązywania konfliktów przeczytasz w materiale „Jak zapobiegać konfliktom i rozwiązywać je we współczesnym świecie”Pz8SchmTS„Jak zapobiegać konfliktom i rozwiązywać je we współczesnym świecie”.

RQucd6MvVfkMn

Zdjęcie przedstawia rebeliantów libijskich znajdujących się na pustyni. Ubrani są w mundury w jasnych kolorach, większość z nich ma nakrycie głowy. Część z rebeliantów ma zamaskowaną twarz. Na zdjęciu znajduje się jasny samochód typu pickup udekorowany w libijskie symbole. Na jego skrzyni ładunkowej znajduje się karabin maszynowy.

TerroryzmterroryzmTerroryzm jest jednym z największych zagrożeń współczesnego świata. W odróżnieniu od wojenwojnawojen i innych konfliktów zbrojnych, ataki terrorystyczne zwykle mają charakter incydentalny, ale przez to są trudniejsze do przewidzenia oraz trudniej im zapobiec. Konsekwencją ataków terrorystycznych jest zwykle duża liczba ofiar wśród ludności cywilnej. Długofalowym skutkiem terroryzmu jest ciągły i utrwalający się strach przed kolejnymi atakami oraz ograniczanie swobód i wolności obywateli, aby zwiększyć poziom bezpieczeństwa. Narastają też wrogie nastroje wobec grup odpowiedzialnych za ataki terrorystyczne, jak np. wzrost nastrojów antymuzułmańskich po atakach na WTC czy Charlie Hebdo.

Unia Europejska stworzyła definicję prawną przestępstw terrorystycznych w decyzji ramowej Rady 2002/475/WSiSW. Według tej definicji akty terrorystyczne popełniane są w celu:

• poważnego zastraszania ludności,

• bezprawnego zmuszenia rządu lub organizacji międzynarodowej do podjęcia lub zaniechania określonego działania,

• poważnej destabilizacji lub zniszczenia podstawowych politycznych, konstytucyjnych, gospodarczych lub społecznych struktur kraju lub organizacji międzynarodowej.

Największą intensywnością ataków terrorystycznych charakteryzuje się działalność Państwa IslamskiegoPaństwo Islamskie (ISIS)Państwa Islamskiego, które przeprowadziło prawie pół tysiąca zamachów w 31 krajach.

Wszystkie akty terrorystyczne zebrane są i opisane w Global Terrorism Database, [online], dostępny w internecie: https://www.start.umd.edu/gtd/. Według tych danych w 2019 roku dokonano 8,5 tysiąca ataków, z czego 1,8 tys. miało miejsce w Afganistanie. Co prawda, od 2014 roku mamy do czynienia ze spadkiem ilości ataków terrorystycznych - szczególnie w państwach Europy Zachodniej i w Iraku. Jednak z drugiej strony poziom terroryzmu wzrósł w krajach Afryki Subsaharyjskiej, np. w Kamerunie, Czadzie czy Nigrze.

RYkKgX0co6Hh6

Na zdjęciu na ulicy leży przewrócony autobus. W tle stoi budynek, na dachu którego jest dużo ludzi. Ulicą idzie dwóch mężczyzn - mają zielone spodnie i granatowe koszulki.

Przyczyny terroryzmu są zróżnicowane w zależności od celów grup terrorystycznych, wyznawanej przez nie ideologii oraz kontekstu politycznego. Można określić kilka głównych przyczyn rozwoju terroryzmu: 

1. przyczyny społeczno‑ekonomiczne - do tej grupy przyczyn należą: kryzys ekonomiczny, wzrost bezrobocia, nierówności społeczno‑ekonomiczne itd.;  

2. przyczyny historyczno‑polityczne - związane są głównie z dziedzictwem kolonializmu oraz z systemową opresją instytucji państwa względem danych grup społecznych (np. etnicznych czy wyznaniowych);

3. przyczyny przemocowe (“socjologiczne”) - występują, kiedy aparat państwowy jako metodę rządzenia wybiera terror i zastraszanie obywateli;

4. przyczyny psychologiczne - to mocno zindywidualizowana grupa przyczyn, do których zaliczamy choroby psychiczne, traumy, zespół stresu pourazowego, poczucie skrzywdzenia i idąca za nim chęć zemsty itp.

Rodzaje terroryzmu wg klasyfikacji Unii Europejskiej

R1Go2uceBgNIH

Zdjęcie to połączonych kilka fotografii. Na pierwszym zdjęciu są szczyty palących się dwóch wieżowców. Widać kłęby gęstego, czarnego dymu. Dookoła płonących dwóch wieżowców stoją inne wieżowce. Na kolejnym zdjęciu widać fragment zbudzonego budynku. Zawalona jest środkowa część obiektu. Na kolejnym zdjęciu są płonące wieżowce. Z ich szczytów wydobywa się szary, gęsty dym. Widać płomienie ognia. Na kolejnej fotografii ujęto stojącego na zgliszczach strażaka. Ma uniesione do góry ręce. W tle są zgliszcza budynku. Na kolejnym zdjęciu jest zbliżenie na łyżkę koparki pracującej w ziemi. Następnie na trzech zdjęciach ukazano etapami wybuch budynku. Na ostatnim zdjęciu po prawej stronie budynku jest żółty, duży płomień.

Przykłady aktów terrorystycznych z początku XXI wieku

W pierwszych dwóch dekadach XXI miało miejsce wiele ataków terrorystycznych na całym świecie. Poniżej znajduje się zestawienia przykładów najnowszego terroryzmu.

Słownik