Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Grafika interaktywna przedstawia wybrane uwarunkowania rozmieszczenia i wielkości opadów na Ziemi. Zapoznaj się z nią i wykonaj polecenia.

Polecenie 1

Wyjaśnij przyczyny częściowej niezgodności rozkładu wielkości opadów na Ziemi z przebiegiem stref klimatycznych.

RdPT6KBWCdLUt
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Wyjaśnij zależność rocznych sum opadów od temperatury powietrza na przykładzie różnych regionów świata.

R1etKtmT5vxK3
(Uzupełnij).
R63b3Rvw1XJ2D1
Mapa świata przedstawia średnie roczne sumy opadów oznaczone izohietami. Obszary powyżej 3000 mm rocznych opadów to północno-zachodnia część Ameryki Południowej oraz Indonezja. Obszary pomiędzy 2000 a 3000 mm rocznych opadów to wschodnia część Ameryki Południowej oraz południowo-wschodnia Azja. Obszary pomiędzy 1000 a 2000 mm rocznych opadów to wschodnia część Ameryki Południowej i Północnej, Europa, środkowa Afryka, Nowa Zelandia, południowo-wschodnia Azja. Obszary pomiędzy 500 a 1000 mm rocznych opadów to południowo-wschodnia Afryka, wschodnia Europa, wschodnia Australia, wschodnia Azja. Opady pomiędzy 250 a 500 to zachodnia Ameryka Południowa i Północna, środkowa Azja, środkowa i wschodnia Australia, zachodnia Antarktyda. Obszary pomiędzy 100 a 250 mm opadów rocznych to północna Ameryk Północna, wschodnia Afryka, północna Azja. Obszary poniżej 100 mm opadów rocznych to środkowa i wschodnia Antarktyda, obszar Sahary i Półwyspu Arabskiego, północna Grenlandia. Opisano: 1. Opady zenitalne uwarunkowane dopływem energii promieniowania słonecznego Deszcz zenitalny to opad atmosferyczny wynikający z konwekcji termicznej powstałej po górowaniu Słońca, występujący w strefie międzyzwrotnikowej. Największe opady występują w strefie równikowej – ich suma roczna wynosi średnio 2000–3000 mm, a na dowietrznych stokach gór położonych w tej strefie sięga nawet 10 000 mm. Opady występują równomiernie w roku, wzrastając w okresie zenitalnego górowania Słońca. Wraz ze zwiększeniem odległości od równika wyraźnie zmniejsza się roczna suma opadów (800–2000 mm), które rozkładają się nierównomiernie w roku. Pojawiają się dwie pory roku, deszczowa i sucha, wydłużająca się w miarę oddalania się od równika, w której jednak opady nie zanikają całkowicie. Wykres przedstawia klimatogram. Najwyższe opady występują w marcu i wynoszą ponad 300 mm, a najniższe w sierpniu i wynoszą około 170 mm. We wszystkich miesiącach temperatura jest stała, wynosi około 26 stopni Celsjusza. Podpis pod zdjęciem: Klimatogram – Iquitos, Peru (3°45′S; 73°4′W)
  • Suma roczna opadów: 2 979,6 mm
  • Suma opadów w półroczu ciepłym: 1 638,1 mm
  • Suma opadów w półroczu chłodnym: 1 341,5 mm
Wykres przedstawia klimatogram. Najwyższe opady występują w sierpniu i wynoszą około 225 mm a najniższe w miesiącach zimowych i wynoszą niewiele ponad 0 mm. Najwyższa temperatura występuje w kwietniu i wynosi 33 stopnie Celsjusza a najniższa w styczniu i wynosi około 24 stopni Celsjusza. Podpis pod zdjęciem: Klimatogram – Wagadugu, Burkina Faso (12°21′N; 1°33′W)
  • Suma roczna opadów: 788,0 mm
  • Suma opadów w półroczu ciepłym: 746,0 mm
  • Suma opadów w półroczu chłodnym: 42,0 mm
, 2. Deficyt opadów uwarunkowany wpływem cyrkulacji atmosferycznej w strefie zwrotnikowej W strefie stałych ośrodków wyżowych położonej (w przybliżeniu) wzdłuż zwrotników opady występują nieregularnie, najczęściej lub wyłącznie w półroczu ciepłym. Suche i chłodne powietrze niesione przez antypasaty opada nad zwrotnikami, ocieplając się adiabatycznie i warunkuje powstanie całorocznych ośrodków wyżowych, przynosząc niemal bezchmurną, suchą, gorącą pogodę z bardzo niewielkimi opadami. Ich roczna suma nie przekracza 200 mm, a w wielu miejscach utrzymuje się poniżej 50 mm. Tereny te charakteryzują się ujemnym bilansem wodnym (roczna suma opadów jest mniejsza niż wielkość parowania). Wykres przedstawia klimatogram. Opady przez cały rok są stałe i wynoszą niewiele ponad 0 mm. Najwyższa temperatura występuje w lipcu i sierpniu i wynosi około 34 stopni Celsjusza a najniższa w styczniu i grudniu i wynosi około 13 stopni Celsjusza. Podpis pod zdjęciem: Klimatogram – Tinduf, Algieria (27°40′N; 8°08′W)
  • Suma roczna opadów: 43,8 mm
  • Suma opadów w półroczu ciepłym: 11,8 mm
  • Suma opadów w półroczu chłodnym: 32,0 mm
, 3. Przestrzenna zmienność opadów uwarunkowana zróżnicowaną odległością od mórz i oceanów W granicach rozległych obszarów lądowych wraz ze zwiększaniem się odległości od mórz i oceanów wzrasta kontynentalizm klimatu, dla którego charakterystyczne jest sukcesywne zmniejszanie się rocznych sum opadów i wzrost ich sezonowego zróżnicowania. Na przykład na kontynencie eurazjatyckim w pobliżu zachodnich wybrzeży występują opady całoroczne (suma roczna 500–700 mm), uwarunkowane wpływem morskich mas powietrza, podczas gdy w głębi kontynentu suma opadów obniża się do 140–550 mm, a na obszarach skrajnie suchych do 75–200 mm. Występują one głównie w miesiącach letnich. Wykres przedstawia klimatogram. Najwyższe opady występują w listopadzie i wynoszą ponad 60 mm a najniższe występują w lutym i wynoszą poniżej 40 mm. Najwyższa temperatura występuje w lipcu i wynosi około 18 stopni Celsjusza, a najniższa w styczniu i lutym i wynosi około 4 stopni Celsjusza. Podpis pod zdjęciem: Klimatogram – Londyn, Wielka Brytania (51°30′N 0°07′W)
  • Suma roczna opadów: 690 mm
  • Suma opadów w półroczu ciepłym: 344 mm
  • Suma opadów w półroczu chłodnym: 346 mm
Wykres przedstawia klimatogram. Najwyższe opady występują w lipcu i wynoszą około 30 mm a najniższe występują w marcu i wynoszą niewiele ponad 0 mm. Najwyższa temperatura występuje w lipcu i wynosi około 13 stopni Celsjusza a najniższa w styczniu i wynosi około minus 18 stopni Celsjusza. Podpis pod zdjęciem: Klimatogram – Tebeler, Rosja (49°54′N 88°47′E).
  • Suma roczna opadów: 129 mm
  • Suma opadów w półroczu ciepłym: 103 mm
  • Suma opadów w półroczu chłodnym: 26 mm
, 4. Opady sezonowe wywołane zmianami cyrkulacji powietrza W pewnych regionach świata, np. Azji Południowej, opady kształtują się pod wpływem cyrkulacji monsunowej i oddziaływania oceanicznych mas powietrza. Ich roczna suma waha się w granicach 1000–2000 mm (w niektórych miejscach powyżej 2000 mm), opady występują głównie w ciepłej połowie roku, zwłaszcza w od czerwca do września. W chłodnej porze roku suma opadów jest wielokrotnie mniejsza. Miastem, w którym występuje największa suma opadów uwarunkowanych cyrkulacją monsunową, jest Czerapuńdżi w północno-wschodniej części Indii. Wykres przedstawia klimatogram. Najwyższe opady występują w czerwcu i lipcu i wynoszą około 1080 mm a najniższe występują w styczniu i grudniu i wynoszą niewiele ponad 0 mm. Najwyższa temperatura występuje w czerwcu i lipcu i wynosi około 22 stopni Celsjusza a najniższa w styczniu i wynosi około 13 stopni Celsjusza. Podpis pod zdjęciem: Klimatogram – Czerapuńdżi, Indie (25°15′N 91°44′E)
  • Suma roczna opadów: 5 153 mm
  • Suma opadów w półroczu ciepłym: 4 650 mm
  • Suma opadów w półroczu chłodnym: 503 mm
Mapa przedstawia monsun zimowy w okresie od grudnia do lutego. Strzałki imitujące kierunek wiatru są skierowane od wyżu do niżu, czyli od lądu do oceanu. Wysokość opadów wynosi około 60, 180 mm. Mapa przedstawia monsun letni w okresie od czerwca do sierpnia. Strzałki imitujące kierunek wiatru są skierowane od wyżu do niżu, czyli od oceanu do lądu. Wysokość opadów wynosi od 800 do ponad 1200 mm. 5. Opady w obszarach okołobiegunowych Opady w obszarach okołobiegunowych, ze względu na niską temperaturę powietrza (średnia roczna temperatura utrzymuje się poniżej 0°C) ograniczającą konwekcję, występują głównie w postaci śniegu. W strefie subpolarnej wynoszą około 250–500 mm i obniżają się w kierunku biegunów do 50 mm. Wykres przedstawia klimatogram. Najwyższe opady występują w sierpniu i wynoszą około 40 mm a przez resztę miesięcy są stałe i wynoszą około 20 mm. Najwyższa temperatura występuje w lipcu i wynosi 6 stopni Celsjusza a najniższa występuje w lutym i wynosi około minus 33 stopni Celsjusza. Wykres przedstawia klimatogram. Najwyższe opady występują w sierpniu i wynoszą około 40 mm a przez resztę miesięcy są stałe i wynoszą około 20 mm. Najwyższa temperatura występuje w styczniu i wynosi minus 14 stopni Celsjusza a najniższa występuje w sierpniu i wynosi minus 37 stopni Celsjusza. Podpis pod zdjęciem: Klimatogramy – Arctic Bay (Arktyka) i Stacja Byrd (Antarktyka)., 6. Opady uwarunkowane wpływem ciepłych prądów morskich Ciepłe prądy morskie przenoszą wody w wyższe szerokości geograficzne. Zachodzą nad nimi procesy konwekcyjne powodujące unoszenie wilgotnego powietrza, powstawanie chmur i w konsekwencji występowanie opadów na sąsiadujących z oceanem obszarach lądowych. Przykładem tych zależności może być wpływ Prądu Północnoatlantyckiego i Prądu Norweskiego na wzrost sumy opadów na zachodnich wybrzeżach Europy, zwłaszcza Wielkiej Brytanii i Norwegii. Wykres przedstawia klimatogram. Najwyższe opady występują w grudniu i wynoszą około 280 mm a najniższe w maju i wynoszą około 120 mm. Najwyższa temperatura występuje w lipcu i wynosi około 14 stopni Celsjusza a najniższa występuje w styczniu i wynosi około 0 stopni Celsjusza. Podpis pod zdjęciem: Klimatogram – Bergen, Norwegia (60°23′N 5°20′E)
  • Suma roczna opadów: 2 461 mm
  • Suma opadów w półroczu ciepłym: 986 mm
  • Suma opadów w półroczu chłodnym: 1 475 mm
, 7. Opady uwarunkowane wpływem zimnych prądów morskich Zimne prądy morskie powodują spadek sumy opadów. Jest to uwarunkowane obniżeniem temperatury powietrza i w konsekwencji znaczącym ograniczeniem procesów konwekcji, wskutek czego nie tworzą się chmury dające opady na sąsiadujących z oceanem obszarach lądowych. Przykładem tych zależności może być wpływ zimnego Prądu Peruwiańskiego na zachodnie wybrzeża Chile lub Prądu Benguelskiego na wybrzeża Namibii. W obu tych przypadkach deficyt opadów wywołany oddziaływaniem zimnych prądów morskich spowodował rozwój pustyń (Atakama, Namib). Wykres przedstawia klimatogram. Najwyższe opady występują w czerwcu i wynoszą około 11 mm natomiast w miesiącach zimowych opady nie występują. Najwyższa temperatura występuje w styczniu i lutym i wynosi około 22 stopni Celsjusza a najniższa występuje w lipcu i wynosi około 13 stopni Celsjusza. Podpis pod zdjęciem: Klimatogram – Atakama, Chile
  • Suma roczna opadów: 38 mm
  • Suma opadów w półroczu ciepłym: 34 mm
  • Suma opadów w półroczu chłodnym: 4 mm
, 8. Opady uwarunkowane rzeźbą terenu Rzeźba terenu wpływa na wielkość i rozmieszczenie opadów poprzez wysokość nad poziom morza, położenie pasm górskich i ekspozycję stoków na wilgotne masy powietrza. W przypadku opadów orograficznych w niższych górach ich suma wzrasta z wysokością, a największe opady występują w części szczytowej. Natomiast w przypadku gór wysokich opady orograficzne występują tylko do pewnego poziomu (np. w Himalajach około 7000 m n.p.m.), powyżej którego już ich brak i strefy szczytowe pozostają suche. Wysokie pasma górskie usytuowane poprzecznie do napływu wilgotnych mas powietrza stają się ponadto barierą dla ich ruchu. Z tego względu wielokrotnie większe opady występują na stokach dowietrznych niż zawietrznych, poniżej których powstaje tzw. cień opadowy. Schemat przedstawia strefę opadów monsunowych. Na pionowej osi z lewej strony znajduje się suma opadów, a na poziomej na dole kilometry. Gruba kreska obrazuje sumę opadów na poszczególnych kilometrach w głąb lądu. Do 100 kilometrów opady są stałe i wynoszą trochę poniżej 2000 mm. Ten obszar obejmuje Dolinę Gangesu, Siwalik oraz Małe Himalaje. Od 100 do 140 kilometrów występuje obszar największych opadów. Maksymalnie wynoszą one 4000 mm. Jest to obszar Wielkich Himalajów. Po 140 kilometrze opady spadają do około 500 mm. Występuje tam obszar cienia opadowego na Wyżynie Tybetańskiej. Wykres przedstawia klimatogram. Najwyższe opady występują w lipcu i wynoszą około 780 mm a najniższe występują w grudniu i wynoszą nieco powyżej 0 mm. Najwyższa temperatura występuje w miesiącach letnich i wynosi około 20 stopni Celsjusza a najniższa występuje w styczniu i wynosi około 9 stopni Celsjusza. Podpis pod zdjęciem: Klimatogram – Katmandu, Nepal
  • Suma roczna opadów: 2 812 mm
  • Suma opadów w półroczu ciepłym: 2 499 mm
  • Suma opadów w półroczu chłodnym: 313 mm
Wykres przedstawia klimatogram. Najwyższe opady występują w sierpniu i wynoszą około 120 mm a w miesiącach zimowych opady nie występują. Najwyższa temperatura występuje w czerwcu i wynosi około 23 stopni Celsjusza a najniższa występuje w styczniu i wynosi około 6 stopni Celsjusza. Podpis pod zdjęciem: Klimatogram – Lhasa, Tybet, Chiny
  • Suma roczna opadów: 420 mm
  • Suma opadów w półroczu ciepłym: 404 mm
  • Suma opadów w półroczu chłodnym: 16 mm
Wybrane uwarunkowania rozmieszczenia i wielkości opadów na Ziemi
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.