Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Przeanalizuj schemat przedstawiający główne formy krasu powierzchniowego i podziemnego. Kiedy klikniesz cyfrę, wyświetli się krótka charakterystyka odpowiedniej formy. Wykonaj polecenia. W razie potrzeby skorzystaj z innych źródeł informacji.

Zapoznaj się z opisem schematem przedstawiającym główne formy krasu powierzchniowego i podziemnego. Kiedy klikniesz cyfrę, wyświetli się krótka charakterystyka odpowiedniej formy. Wykonaj polecenia. W razie potrzeby skorzystaj z innych źródeł informacji.

R1FYbHqujanLx1
Schemat przedstawia formy krasu powierzchniowego i podziemnego. Znajduje się na nim wycinek powierzchni ziemi wraz z wgłębieniami, warstwami znajdującymi się pod ziemią oraz z wodami i jeziorami podziemnymi. Elementy na schemacie oznaczone są następującymi liczbami: 1. Ostaniec krasowy – izolowane wyniesienia i skałki wapienne, które nie podlegały procesom denudacji, przyjmujące kształt maczug, iglic, baszt o wysokości kilkunastu, kilkudziesięciu metrów. Zdjęcie przedstawia dużą, masywną skałę wystającą ponad powierzchnię ziemi. 2. Polje – rozległa kotlina o wydłużonym kształcie, łagodnych zboczach i płaskim lub falistym dnie, powstała z połączenia wielu uwałów. Fotografia przedstawia rozległą kotlinę o wydłużonym kształcie, łagodnych zboczach i płaskim lub falistym dnie, powstała z połączenia wielu uwałów. 3. Kocioł zapadliskowy – koliste zagłębienie o średnicy od kilku do kilkuset metrów i głębokości do kilkudziesięciu metrów, powstające w miejscu zapadnięcia się stropu płytko położonych pieczar i jaskiń. Zdjęci przedstawia koliste zagłębienie w ziemi, które powstało na skutek zawalenia się jaskini. 4. Ponor – miejsce, w którym wody powierzchniowe wpływają pod powierzchnię ziemi; najczęściej jest to otwór w dnie rzeki lub na dnie leja krasowego. Zdjęcie przedstawia ponor, czyli miejsce, w którym wody powierzchniowe wpływają pod powierzchnię ziemi; ma postać otworu, do którego wpływa potok. 5. Ślepa dolina krasowa – podłużne obniżenie terenu, którym płynie rzeka, kończące się ponorem. Zdjęcie przedstawia ślepą dolinę krasową – podłużne obniżenie terenu, którym płynie rzeka, kończące się ponorem. 6. Lejek, lej krasowy – płytkie, okrągłe lub eliptyczne i zamknięte zagłębienie terenu, średnica może wahać się od kilkudziesięciu centymetrów do kilkuset metrów; z połączenia kilku lejów krasowych powstaje uwał. Zdjęcie przedstawia lej krasowy – płytkie, okrągłe lub eliptyczne i zamknięte zagłębienie terenu wypełnione błękitną wodą. 7. Lapiaz – zespół drobnych form występujących na pochyłych, nagich powierzchniach skalnych pociętych szczelinami, powstałych w wyniku spływania wód opadowych i roztopowych. Zdjęcie przedstawia lapiaz – zespół drobnych form występujących na pochyłych, nagich powierzchniach skalnych pociętych szczelinami. Są to szare głazy położone w miarę regularnych rzędach. 8. Żłobki – bruzdy i obniżenia powstałe na nachylonych powierzchniach będące efektem działania spływającej wody opadowej. Pomiędzy żłobkami znajdują się żebra krasowe. Zdjęcie przedstawia żłobki, czyli bruzdy i obniżenia powstałe na nachylonych powierzchniach będące efektem działania spływającej wody opadowej. 9. Wywierzysko – źródło krasowe, czyli obfity wypływ wód podziemnych na powierzchnię. Zdjęcie przedstawia wywierzysko – miejsce obfitego wypływu wód podziemnych na powierzchnię. 10. Jaskinia (grota) – naturalna próżnia podziemna z formami naciekowymi; powstają wzdłuż szczelin tektonicznych lub pęknięć międzywarstwowych, przez które przepływa woda nasycona dwutlenkiem węgla. Zdjęcie przedstawia jaskinię podziemną, w której na suficie występują formy naciekowe, a na ziemi znajduje się lustro wody. 11. Stalagmit – naciek na dnie jaskini w postaci słupów i guzów; narasta od dna jaskini krasowej ku górze wskutek wytrącania się węglanu wapnia z kapiącej ze stropu wody. Zdjęcie przedstawia stalagmit - naciek na dnie jaskini w postaci słupa. 12. Stalagnat – naciek w formie kolumny, słupa, lejka, łączący strop jaskini z jej dnem; powstaje w efekcie równoczesnego rozwoju stalaktytu i narastania stalagmitu na dnie jaskini. Zdjęcie przedstawia stalagnat – naciek w formie kolumny łączący strop jaskini z jej dnem. 13. Komin jaskiniowy – pionowy korytarz rozszerzający się wraz z głębokością, powstający w wyniku rozpuszczania skał krasowiejących przez wodę opadową, wzdłuż pionowych szczelin. Zdjęcie przedstawia komin jaskiniowy – otwór w sklepieniu jaskini, pionowy korytarz rozszerzający się wraz z głębokością. 14. Stalaktyt – naciek mający najczęściej kształt cienkiego sopla lub wydłużonego, odwróconego stożka, narastający od stropu jaskini krasowej ku jej spągowi wskutek wytrącania się węglanu wapnia z wody kapiącej ze stropu lub ścian jaskini. Zdjęcie przedstawia stalaktyt, czyli naciek mający najczęściej kształt cienkiego sopla lub wydłużonego, odwróconego stożka.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.
Grafiki w panelach bocznych:
1. Przykuta, licencja: CC BY-SA 3., dostępne w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=4703152
2. Gavach, licencja: CC BY-SA 3., dostępne w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1263981
3. Goatchurch, domena publiczna, dostępne w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=3507456
4. Stanzilla, licencja: CC BY-SA 3., dostępne w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=20484930
5. Από Ulrichstill, licencja: CC BY-SA 3., dostępne w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=74319800
6. Cardabelle, licencja: CC BY-SA 3., dostępne w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=4682649
7. E. Gómez Fernández, licencja: CC BY-SA 3., dostępne w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=258288
8. Ekočlen, licencja: https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.5">CC BY-SA 2.5, dostępne w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=466532
9. Freak-Line-Community, licencja: CC BY-SA 3., dostępne w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=25900032
10. T. Shahan, licencja: https://creativecommons.org/licenses/by/2.0">CC BY 2., dostępne w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=28860893
11. J. Halicki, licencja: CC BY-SA 3., dostępne w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=40620565
12. P. Opioła, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0">CC BY-SA 4., dostępne w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=76347549
13. Stubb, FAL, licencja: http://artlibre.org/licence/lal/en, dostępne w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=2008166
14. J. Halicki, licencja: CC BY-SA 3., dostępne w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=40620567.

Znasz już formy krasu podziemnego i powierzchniowego, wiesz jakie mają rozmiary, kształty i układ. Wykonaj teraz polecenia.

Polecenie 1

Zdjęcie przedstawia krajobraz okolic szczytu Velika Jastrebica w paśmie górskim Orjen w Górach Dynarskich. Zidentyfikuj widoczne na zdjęciu formy powierzchniowej rzeźby krasowej.

Zdjęcie przedstawia krajobraz okolic szczytu Velika Jastrebica w paśmie górskim Orjen w Górach Dynarskich. Zidentyfikuj opisane na zdjęciu formy powierzchniowej rzeźby krasowej.

R1LqgK5ATNzoW
Źródło: P. Cikovac, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 4.0.
RCLSRnCHitXQg
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Określ, jakie trudności w zagospodarowaniu przedstawionego na zdjęciu obszaru mogą być związane z procesami krasowymi.

RYvEAI0slOUJ9
(Uzupełnij).