Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Polecenie 1

Gdzie w przyrodzie występują tlenki i które z nich są najczęściej spotykane? Zapoznaj się z grafiką interaktywną i odkrywaj wzory tlenków ukrytych pod odpowiednimi numerami, a następnie przejdź do wykonania ćwiczeń sprawdzających.

Gdzie w przyrodzie występują tlenki i które z nich są najczęściej spotykane? Zapoznaj się z opisem grafiki interaktywnej i odkrywaj wzory tlenków ukrytych pod odpowiednimi numerami, a następnie przejdź do wykonania ćwiczeń sprawdzających.

R42O1RPH8lX1i1
Grafika interaktywna przedstawiająca od dołu kolejne warstwy ziemi. Pierwszy od dołu znajduje się piaskowiec, ponad którym zaznaczono wody podziemne, dalej dolomit, skały metamorficzne, tlenki żelaza, a także w okolicach brzegu, nad wodą złoża cynku i ołowiu oraz tuż pod powierzchnią zbiornika wodnego złoża wapienia. Po lewej stronie pod ziemią zaznaczono schematycznie uskok, który wypełnia magma, w jej pobliżu występuje strefa metamorfizmu termicznego. Magma skierowana jest na powierzchnię, ponad którą znajduje się krater wulkanu z wydobywającymi się gazami wulkanicznymi. U podnóża wulkanu znajduje się las. Pomiędzy brzegiem a zbiornikiem wodnym występuje strefa metamorfizmu kontaktowego. Strzałkami zaznaczono parowanie wody z powierzchni zbiornika wodnego. Na niebie znajdują się pioruny. 1. H2O Tlenek wodoru (woda) jest zawarty w ok. 73% na powierzchni Ziemi, co oznacza, że woda pokrywa 73% jej powierzchni.

Można go spotkać w postaci:
  • gazowej (para wodna);
  • ciekłej (zbiorniki wodne, wody podziemne);
  • stałej (lód).

    opis alternatywnyIndeks dolny Woda w postaci ciekłej, stałej i gazowej – Antarktyda. Źródło: pixabay.com; Licencja: domena publiczna;, 2. SiO2 Tlenek krzemu(IV) (krzemionka) występuje w ok. 50% na powierzchni Ziemi, co oznacza że skorupa Ziemi składa się w ok. 50% z krzemionki.

    Spotykana w postaci kwarcu, który wchodzi w skład wielu rodzajów skał i piasku.

    opis alternatywnyIndeks dolny Kwarc – minerał. Źródło: pixabay.com; Licencja: domena publiczna;, 3. Jakie tlenki wchodzą w skład gazów wulkanicznych? Składnikiem dominującym jest para wodna, której zawartość znajduje się w zakresie od 30 do ponad 97% objętościowych gazów wulkanicznych.

    Ponadto w ich skład wchodzą tlenki niemetali, takie jak:
  • tlenek węgla(IV),
  • tlenek siarki(IV),
  • tlenek węgla(II).

    opis alternatywnyIndeks dolny Aktywny wulkan. Źródło: pixabay.com; Licencja: domena publiczna;, 4. NOx Pod wzorem chemicznym NOx znajdują się:
  • NO2
  • NO

    Tlenki azotu w powietrzu atmosferycznym generują się w wyniku naturalnych procesów, takich jak:
  • wyładowania elektryczne,
  • wybuchy wulkanów,
  • burze piaskowe,
  • aktywność bakterii,
  • pożary lasów.

    opis alternatywnyIndeks dolny Pożar lasu. Źródło: pixabay.com; Licencja: domena publiczna;, 5. CO2 Jakie są naturalne źródła tlenku węgla(IV) w powietrzu atmosferycznym?
  • zbiorniki wodne (wydziela się rozpuszczony w nich CO2);
  • aktywność biologiczna flory i fauny (oddychanie i procesy rozkładu);
  • aktywność wulkaniczna – wydzielanie się gazów.

    opis alternatywnyIndeks dolny Flora. Źródło: pixabay.com; Licencja: domena publiczna;, 6. Złoża cynku i ołowiu Mieszane rudy siarczkowo-tlenkowe ołowiu i cynku występują najczęściej przejściowo, a czasami w utlenionych strefach rud ołowiu i cynku.

    Mają one ogromne znaczenie, ponieważ na świecie istnieje wiele niewykorzystanych lub porzuconych złóż tych rud. Jednak stwarzają trudności w konwencjonalnej obróbce minerałów ze względu na złożoną mineralogię., 7. Tlenki żelaza Żelazo zalicza się do pierwiastków powszednio występujących w skorupie ziemskiej, a jego zawartość w środowisku naturalnym wynosi 6%.

    W formie tlenków znaleźć go można w rudach, takich jak:
  • magnetyt – Fe3O4;
  • hematyt – Fe2O3;
  • limonit – Fe2O3·H2O.

    opis alternatywnyIndeks dolny Limonit występujący w odpływie z kopalni. Źródło: wikipedia.org; Autor: Lebrac; Licencja: CC BY-SA 3.0;, 8. Skały metamorficzne (przeobrażone) To skały tworzące skorupę ziemską, które formują się ze skał magmowych lub osadowych na skutek przekształcenia (metamorfizmu), pod wpływem takich czynników jak:
  • wysoka temperatura (np. w pobliżu magmy),
  • wysokie ciśnienie (np. w wyniku pogrążania skał),
  • procesy chemiczne.

    Metamorfizm prowadzi do zmian składu mineralnego skał, czasami też chemicznego, ponadto wpływa na ich strukturę i teksturę.

    W składzie skał metamorficznych wyróżnić można tlenki, takie jak:
  • TiO2 – tlenek tytanu(IV) (rutyl);
  • Al2O3 – tlenek glinu (korund);
  • SiO2 – tlenek krzemu(IV) (krzemionka).

    opis alternatywnyIndeks dolny Rutyl. Źródło: wikipedia.org; Autor: Rob Lavinsky; Licencja: CC BY-SA 3.0;, 9. Komatyt Jest to wywodząca się ze stopienia skał płaszcza Ziemi wylewna skała ultramaficzna, w skład której wchodzą tlenki, takie jak:
  • SiO2 – od 40 do 45% masy skały;
  • MgO – powyżej 18% masy skały;
  • K2O<0,5% masy skały;
  • CaONa2O – łącznie <2% masy skały.

    opis alternatywnyIndeks dolny Komatyt z Australii. Autor: Rolinator; Źródło: wikipedia.org; Licencja: domena publiczna;
  • Grafika interaktywna pt. „Występowanie tlenków w przyrodzie”
    Źródło: GroMar Sp. z o.o., opracowano na podstawie Bielański A., Podstawy chemii nieorganicznej, Warszawa 2013; Moradi S., Monhemius A. J., Mixed sulphide–oxide lead and zinc ores: Problems and solutions, „Minerals Engineering” 2011, nr 24, s.1062–1076; http://klimat.czn.uj.edu.pl/; R.H. Vernon: A Practical Guide to Rock Microstructure. Cambridge University Press, 2004, s. 43–69, 150–152. ISBN 0-521-81443-X, licencja: CC BY-SA 3.0.
    RxSU3km5naWMU
    Ćwiczenie 1
    Przyporządkuj nazwy tlenków, które wchodzą w skład gazów wulkanicznych, do ich wzorów sumarycznych. CO Możliwe odpowiedzi: 1. tlenek węgla(II), 2. tlenek węgla(IV), 3. tlenek wodoru, 4. tlenek siarki(IV) CO2 Możliwe odpowiedzi: 1. tlenek węgla(II), 2. tlenek węgla(IV), 3. tlenek wodoru, 4. tlenek siarki(IV) H2O Możliwe odpowiedzi: 1. tlenek węgla(II), 2. tlenek węgla(IV), 3. tlenek wodoru, 4. tlenek siarki(IV) SO2 Możliwe odpowiedzi: 1. tlenek węgla(II), 2. tlenek węgla(IV), 3. tlenek wodoru, 4. tlenek siarki(IV)
    RWdqd5tcuaWe3
    Ćwiczenie 2
    Który z wymienionych tlenków jest najbardziej rozpowszechniony na powierzchni Ziemi? Możliwe odpowiedzi: 1. CO2, 2. H2O, 3. SiO2, 4. Fe2O3
    1
    Ćwiczenie 3
    R1N3qyH7paIN31
    Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
    Źródło: dostępny w internecie: Źródło: commons.wikimedia.org, Rob Lavinsky, licencja: CC BY-SA 3.0; Źródło: www.piqsels.com, licencja: domena publiczna; Źródło: www.commons.wikimedia.org, Lebrac, licencja: domen publiczna; Źródło: www.pxhere.com, licencja: domena publiczna.
    R1CQ0orKcBueu
    Połącz opisy z odpowiednimi nazwami tlenków. tlenki azotu Możliwe odpowiedzi: 1. główny składnik piasku, 2. główny składnik rdzy, a także hematytu, 3. powstawanie w wyniku wyładowań elektrycznych w atmosferze podczas burzy tlenek żelaza(III) Możliwe odpowiedzi: 1. główny składnik piasku, 2. główny składnik rdzy, a także hematytu, 3. powstawanie w wyniku wyładowań elektrycznych w atmosferze podczas burzy tlenek krzemu(IV) Możliwe odpowiedzi: 1. główny składnik piasku, 2. główny składnik rdzy, a także hematytu, 3. powstawanie w wyniku wyładowań elektrycznych w atmosferze podczas burzy