Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Zapoznaj się z grafiką interaktywną i wykonaj polecenia.

Polecenie 1

Wyjaśnij, co wpływa na zróżnicowanie wielkości zużycia nawozów azotowych w poszczególnych krajach.

R1CbMNJybjsXY
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Wyjaśnij, jakie są czynniki lokalizacji zakładów produkcji nawozów sztucznych.

R1MGUhZZhxiiC
(Uzupełnij).
R1Sy0E0u8GKJb1
Na mapie świata zaznaczono średnie zużycie nawozów sztucznych na świecie w 2017 roku (w kg/ha). Na mapie świata wyróżnia się Egipt z wartością od 250 do 500 kg. Następnie jest Norwegia, Islandia, Wielka Brytania, Hiszpania, Belgia, Holandia, Niemcy, Polska, Czechy, Słowacja, Indie, Pakistan, Chiny, Wietnam, Japonia, Kolumbia, Chile z wartością od 100 do 250 kg. Wartość od 75 do 100 kg dotyczy między innymi Brazylii, Turcji, Botswany, Zambii, Omanu. Od 50 do 75 kg to między innymi Ameryka Północna, Ekwador, Peru, Arabia Saudyjska, Mongolia, Tajlandia, Indonezja. Najmniejsza ilość dotyczy przede wszystkim krajów afrykańskich, a także Kazachstanu, Jemenu. To wartości rzędu od zera do 5 kg. Opisano: 1. Kraj: Holandia

1. W 2019 r. Holandia znajdowała się na 2. miejscu pod względem zużycia nawozów azotowych (242 t/ha gruntów uprawnych).

2. W związku z tym, że występuje wysoki poziom wykorzystania czynników intensyfikacji rolnictwa (zwłaszcza bardzo intensywne zużycie nawozów mineralnych), kraj ten jest drugim na świecie eksporterem żywności mimo małej powierzchni gruntów uprawnych.

3. Od końca lat 90. XX w. obserwujemy spadek zużycia nawozów mineralnych (w tym azotowych).

4. Na obniżanie dawek nawozów mineralnych mają wpływ wyniki badań instytutów naukowych dotyczących szkodliwości nadmiernego nawożenia, a także coraz popularniejsza produkcja żywności ekologicznej (nieprodukowanej na bazie nawozów mineralnych).

5. W 2019 r. najwyższy sąd administracyjny w kraju stwierdził, że przepisy rządowe dotyczące m.in. działalności rolniczej, która emituje duże ilości azotu, naruszają prawodawstwo UE (głównie w kontekście ochrony obszarów Natura 2000 i walki ze zmianami klimatu). Wykres zużycia nawozów w latach 2002-2019. Ilość w 2002 roku wynosiła około 310 kilogramów na hektar, w 2019 260 kilogramów na hektar. Najniższa wartość to rok 2011 150 kilogramów na hektar., 2. Kraj: Egipt

1. W 2019 r. Egipt znajdował się na 1. miejscu pod względem zużycia nawozów azotowych (368 t/ha gruntów uprawnych).

2. Egipt ma długą tradycję stosowania nawozów mineralnych, pierwsze użycie saletry chilijskiej datuje się na rok 1902. Przez ponad trzydzieści lat wszystkie nawozy mineralne były importowane, aż do rozpoczęcia lokalnej produkcji nawozów fosforowych w 1936 r., a nawozów azotowych w 1951 r.

3. Popyt na żywność (np. pszenicę, pomidory) i inne produkty rolne (np. trzcinę cukrową) w kraju ciągle rośnie ze względu na wzrost liczby ludności (o około 2% rocznie) i dążenie do poprawy warunków życia obywateli. Bardzo wysoki poziom wykorzystania nawozów mineralnych jest jedną z najważniejszych technik rolniczych do osiągnięcia tych celów.

4. Kraj cechuje się jedną z najniższych wartości wskaźnika areału żywnościowego (poniżej 0,04 ha na 1 osobę) w związku z występowaniem pustyń na prawie całym terytorium państwa (klimat zwrotnikowy suchy). Tam, gdzie da się uprawiać, (dolina i delta Nilu, oazy) konieczne jest bardzo intensywne stosowanie nawozów azotowych, które głównie zwiększają plony. Wykres zużycia nawozów w latach 2002-2019. Rok 2002 wartość około 330 kilogramów na hektar. Najwyższa wartość przypada na rok 2003 około 480 kilogramów na hektar. Wartość najniższa jest w roku 2006 około 250 kilogramów na hektar. Rok 2019 to 370 kilogramów na hektar., 3. Kraj: Kuba

1. W 2019 r. Kuba znajdowała się dopiero na 104. miejscu pod względem zużycia nawozów azotowych (20 t/ha gruntów uprawnych).

2. Wstrzymanie od 1991 r. pomocy z byłego ZSRR, amerykańskie embargo ograniczające import nawozów oraz generalnie słaba kondycja gospodarki socjalistycznej przyczyniły się do gwałtownego zmniejszenia się ilości stosowanych nawozów mineralnych (z 585 000 t w 1985 r. do 170 000 t w 1998 r.). W ostatnich latach sytuacja poprawiła się tylko nieznacznie (patrz wykres).

3. Nawozy azotowe są potrzebne przede wszystkim do poprawy produktywności plantacyjnych upraw tytoniu i trzciny cukrowej (tytoń i cukier to główne towary eksportowe Kuby). Nawozy takie są rzadziej wykorzystywane przy innych uprawach, a warunki przyrodnicze generalnie sprzyjają rozwojowi rolnictwa (m.in. żyzne gleby na podłożu wapiennym). Wykres zużycia nawozów w latach 2002-2019. Ilość w 2002 roku wynosiła 15 kilogramów na hektar. Najniższa wartość to rok 2003 5 kilogramów, maksymalna jest w roku 2014 29 kilogramów na hektar. Rok 2019 to 20 kilogramów na hektar., 4. Kraj: Polska

1. W 2019 r. Polska znajdowała się na 30. miejscu pod względem zużycia nawozów azotowych (prawie 107 t/ha gruntów uprawnych).

2. Przemiany systemowe w gospodarce po 1989 r. i zapoczątkowana restrukturyzacja w rolnictwie zaowocowały zróżnicowanymi zmianami w nakładach kapitału – zwiększone środki finansowe na maszyny, a zmniejszone na nawozy mineralne. Zlikwidowano dopłaty do produkcji takich nawozów i wzrosły ich ceny, co skutkowało spadkiem ich zużycia. W regionalnym ujęciu największy spadek nastąpił na terenach po byłych państwowych gospodarstwach rolnych (PGR-ach), czyli w północnej i zachodniej Polsce.

3. Po wejściu Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. – a dokładniej wraz z rozpoczęciem realizacji Wspólnej Polityki Rolnej UE – wzrosły nakłady na intensyfikację rolnictwa. Od tej pory zużycie nawozów sztucznych wzrosło o ponad 30%.

4. Polska ma długoletnią tradycję produkcji nawozów sztucznych. Zakłady nawozów fosforowych zlokalizowano w Gdańsku i Policach, ze względu na dogodną dostawę fosforytów drogą morską; mniejsze zakłady zaś nawiązują do rynku zbytu, np. zakłady w Luboniu koło Poznania i we Wrocławiu; produkcja nawozów azotowych – duże zakłady znajdują się we Włocławku, Puławach (blisko rynku zbytu – uprawy na Lubelszczyźnie), Kędzierzynie-Koźlu, Tarnowie-Mościcach (moc produkcyjna zwiększy się po budowie korytarza gazowego Północ–Południe) i Chorzowie (bliskość dużych dostaw energii z elektrowni). Wykres zużycia nawozów w latach 2002-2019. Ilość w 2002 roku była najniższa i wynosiła około 62 kilogramów na hektar. Wartość najwyższa jest w roku 2019 i wynosi około 107 kilogramów na hektar.,5. Kraj: Indie

W 2019 r. Indie znajdowały się na 32. miejscu pod względem zużycia nawozów azotowych (prawie 102 t/ha gruntów uprawnych).

2. Kraj jest drugim co do wielkości producentem nawozów azotowych (14% światowej podaży). Produkcja jest w dużej mierze uzależniona od importu wysokometanowego gazu ziemnego (metan jest niezbędny do syntezy azotu atmosferycznego). Na rentowność produkcji nawozów azotowych w tym kraju wpływają ceny gazu ziemnego (podobnie jak ceny ropy naftowej – przy wysokich wartościach rosną m.in. ceny transportu oraz ceny energii potrzebnej do produkcji nawozów).

3. Presja demograficzna determinuje intensywne nawożenie – wzrost demograficzny w 2019 r. wyniósł ponad 1,1%.

4. Rząd dokonuje bezpośrednich transferów pieniężnych – dotuje firmy produkujące nawozy, jak i rolników, którzy je stosują. Działania te jednak nie przyniosły znaczącego wzrostu produkcji i zużycia nawozów (patrz wykres). Wykres zużycia nawozów w latach 2002-2019. Ilość w 2002 roku była najniższa i wynosiła około 62 kilogramów na hektar. Wartość najwyższa jest w latach 2011, 2015, 20 2019 - wynosi około 110 kilogramów na hektar.
Średnie zużycie nawozów sztucznych na świecie w 2017 roku (w kg/ha)
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., oprac. na podstawie danych FAOSTAT, licencja: CC BY-SA 3.0.
RRFHEFFqE6rea1
Na mapie świata zaznaczono średnie zużycie nawozów azotowych na świecie w 2019 roku (w kg/ha). Zużycie nawozów azotowych powyżej 119,62 kg na hektar dotyczy: Chile, Anglia, Norwegia, Czechy, Belgia, Holandia, Egipt, Uzbekistan, Chiny, Korea Południowa, Wietnam, Bangladesz, Gruzja, Armenia. Zużycie nawozów poniżej lub równe 119,62 kilograma na hektar: Kanada, USA, Brazylia,  Ekwador, Urugwaj, Surinam, znaczna część Europy z wyjątkiem Norwegii, Anglii, Belgii, Holandii, Czech, Portugalii, Hiszpanii, Rumunii, Ukrainy, Łotwy, Estonii, Grecji, Czarnogóry, Bośni i Hercegowiny, Macedonii, Jordania, Turcja, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Pakistan, Indie, Japonia, Filipiny. Wartości poniżej lub równe 63,10 kilograma to głównie Meksyk, Wenezuela, Kolumbia, Peru, Argentyna, Botswana, Zambia, Portugalia, Hiszpania, Ukraina, Rumunia, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Albania, Grecja, Łotwa, Estonia, Arabia Saudyjska, Irak, Iran, Mongolia, Nepal, Azerbejdżan, Tajlandia, Indonezja. Poniżej lub równe 30,69 kilograma to Paragwaj, Kuba, Nikaragua, Panama, Paragwaj, Maroko, Mali, Senegal, Ghana, Nigeria, Gabon, Namibia, Republika Południowej Afryki, Zimbabwe, Kenia, Etiopia, Tunezja, Birma, Kambodża, Papua‑Nowa Gwinea, Kirgistan, Rosja. W pozostałych krajach jest wartość poniżej lub równe 9,31 kilograma.
Średnie zużycie nawozów azotowych na świecie w 2019 roku (w kg/ha)
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., oprac. na podstawie danych FAOSTAT, licencja: CC BY-SA 3.0.
RudYnm3c1UX4x1
Na mapie świata zaznaczono średnie zużycie nawozów fosforowych dla powierzchni użytków rolnych w kilogramach na hektar 2019 r. Najwyższa wartość - powyżej 30,97 kilograma na hektar - dotyczy Brazylii, Chile, Paragwaju, Urugwaju, Egiptu, Uzbekistanu, Irlandii, Chorwacji, Pakistanu, Indii, Chin, Bangladeszu, Wietnamu, Korei Południowej, Japonii. Poniżej lub równe 30,97 kilograma dotyczy przede wszystkim Kanady, USA, Meksyku, Gwatemali, Kostaryki, Wenezueli, Peru, Ekwadoru, Argentyny, Dominikany, Republiki Południowej Afryki, Kenii, Arabii Saudyjskiej, Zjednoczonych Emiratów Arabskich, Turcji, Norwegii, Wielkiej Brytanii, Portugalii, Hiszpanii, Francji, Niemiec, Belgii, Szwajcarii, Rumunii, Bułgarii, Węgier, Albanii, Litwy, Łotwy, Malezji, Australii, Nowej Zelandii. Wartość poniżej lub równe 19,64 kilograma dotyczy Peru, Ghany, Zambii, Zimbabwe, Włoch, Austrii, Słowacji, Szwecji, Białorusi, Finlandii, Gruzji, Grecji, Birmy, Tajlandii, Indonezji, Kambodży. Wartość poniżej lub równe 10,87 kilograma dotyczy przede wszystkim Surinam, Botswany, Tanzanii, Etiopii, Gabonu, Nigerii, Wybrzeża Kości Słoniowej, Mali, Algierii, Libii, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Holandii, Rosji, Ukrainy, Iranu, Afganistanu, Tadżykistanu, Papui‑Nowej Gwinei. W pozostałych krajach wartość jest mniejsza lub równa 2,96 kilograma. W Mauretanii, Czadzie, Sudanie, Sudanie Południowym, Somalii, w Turkmenistanie, Korei Północnej brak danych.
Średnie zużycie nawozów fosforowych na świecie w 2019 roku (w kg/ha)
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., oprac. na podstawie danych FAOSTAT, licencja: CC BY-SA 3.0.
RFvQ0NbvRPLzg1
Na mapie świata podano średnie zużycie nawozów potasowych dla powierzchni użytków rolnych w kilogramach na hektar 2019 r. Wartość powyżej 41,39 kilograma: Brazylia, Ekwador, Chile, Norwegia, Irlandia, Wielka Brytania, Belgia, Holandia, Polska, Chorwacja, Białoruś, Chiny, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Oman, Wietnam, Bangladesz, Japonia, Korea Południowa, Malezja. Powyżej lub równe 41,39 kilograma: Wenezuela, Gwatemala, Kolumbia, USA, Paragwaj, Egipt, Niemcy, Litwa, Łotwa, Francja, Portugalia, Hiszpania, Austria, Węgry, Serbia, Tajlandia, Indonezja, Nowa Zelandia. Wartość poniżej lub równe 18,23 kilograma to przede wszystkim Kanada, Meksyk, Nikaragua, Panama, Peru, Surinam, Włochy, Grecja, Słowacja, Ukraina, Rumunia, Bułgaria, Szwecja, Finlandia, Estonia, Uzbekistan, Indie, Birma, Australia, Ghana, Senegal, Zambia, Republika południowej Afryki, Maroko. Wartość poniżej lub równe 9 kilograma dotyczy Gujany, Kuby, Algierii, Tunezji, Mali, Nigerii, Kamerunu, Gabonu, Botswany, Zimbabwe, Kenii, Wybrzeża Kości Słoniowej, Arabii Saudyjskiej, Turcji, Czech, Bośni i Hercegowiny, Albanii, Macedonii Północnej, Rosji, Papui‑Nowej Gwinei, Gruzji, Armenii. Mauretania, Czad, Sudan, Sudan Południowy, Somalia, Erytrea, Turkmenistan, Afganistan brak danych. W pozostałych krajach wartość wynosi poniżej lub równe 2,38 kilograma.
Średnie zużycie nawozów potasowych na świecie w 2019 roku (w kg/ha)
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., oprac. na podstawie danych FAOSTAT, licencja: CC BY-SA 3.0.