Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
1
Polecenie 1

Zapoznaj się z charakterystyką makroregionów wydzielonych w pasie pojezierzy polskich. Korzystając z informacji zamieszczonych w grafice interaktywnej oraz dodatkowych źródeł wypisz makroregiony, w kolejności od najmniejszego do największego pod względem powierzchni.

Rz6yBVgVxPhzQ1
Ilustracja interaktywna przedstawia pas pojezierzy. Jest szerszy w zachodniej części i węższy we wschodniej. Wyróżniono w zachodniej części Pojezierze Zachodniopomorskie, Wschodniopomorskie, a pod nimi Południowopomorskie, Pojezierze Wielkopolskie, Pojezierze Lubuskie, Pojezierze Leszczyńskie, w kierunku wschodnim - Pojezierze Wielkopolsko-Kujawskie, Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie, Pojezierze Iławskie, Pojezierze Mazurskie, Pojezierze Litewskie. Pojezierza oznaczono literami od 1a do 1e, Pojezierze Mazurskie oznaczono jako 2a, a Litewskie 2b. Opisano: 1. Pojezierze Zachodniopomorskie obejmuje powierzchnię 9 700 kilometrów kwadratowych; mieści się w zasięgu czoła lądolodu skandynawskiego fazy poznańskiej; występujące tu wzgórza morenowe przebiegają niemal równolegle do wybrzeża Bałtyku; ich wysokość wzrasta w kierunku północno-wschodnim (od kilkudziesięciu do ponad 250 m n.p.m.); z obszaru wypływają rzeki m.in. Płonia, Ina, Rega, Parsęta, Wieprza, Słupia, Łupawa, Łeba, Drawa i Gwda; występują tu jeziora typu rynnowo-wytopiskowe oraz inne m.in.: Myśliborskie, Długie, Pełcz, Ińsko i Drawsko., 2. Pojezierze Wschodniopomorskie obejmuje powierzchnię 4 300 kilometrów kwadratowych, właśnie w tym regionie występują najwyższe wysokości bezwzględne w pasie pojezierzy (Wieżyca 328,6 m n.p.m.); teren obniża się w kierunku doliny Wisły; prawie cały obszar znajduje się w dorzeczu Wisły, występują tu takie rzeki jak Radunia, Wda i Wierzyca; spotykane jest tu dość duże skupisko jezior - zwłaszcza w dorzeczu górnej Raduni (19 jezior m.in.: Jezioro Raduńskie Górne i Dolne, Jezioro Ostrzyckie oraz Jezioro Wielkie Brodno); obszar ten charakteryzuje się bardzo dużą jeziornością – odnotowano tu występowanie ponad 500 jezior o powierzchni większej lub równej 1 ha; obszar wyróżnia się także dość dużym wskaźnikiem lesistości (ok.50%) – dominują lasy mieszane i liściaste., 3. Pojezierze Południowopomorskie ma powierzchnię 17 800 kilometrów kwadratowych; jego granicę stanowią Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka na południu, moreny fazy pomorskiej na północy, dolina Wisły na wschodzie i dolina Odry na zachodzie; występują tu rozległe tereny równin sandrowych (Gorzowska, Drawska, Wałecka, Charzykowska i Tucholska), które powstały na skutek odpływu wód roztopowych młodszych faz (poznańska i pomorska); pomiędzy dolinami rzek Noteci, Drawy, Gwdy, Brdy i Gwdy występują wzgórza morenowe; na tym obszarze znajdują się jeziora: Charzykowskie, Karasińskie, Kruszczyńskie, Somińskie, Ostrowite., 4. Dolina Dolnej Wisły ma długość 120 km, a szerokość waha się od 3 do 15 km; jest to region, który jest odmienny genetycznie i krajobrazowo; po ustąpieniu lądolodu dolina wykorzystywana jest przez Wisłę, która odprowadza wody do Bałtyku., 5. Pojezierze Iławskie ma powierzchnię 4 230 kilometrów kwadratowych; na jego obszarze widoczny jest stopniowy zanik lądolodu fazy pomorskiej; wysokości nad poziomem morza wzrastają w kierunku północno-wschodnim od 50–60 m do 140 m; na tym pojezierzu występuje bardzo dużo jezior tj. Jeziorak, Drwęckie, Dzierzgoń, Karaś, Trupel, Łabędź i kilka innych; w tym regionie budowano sztuczny kanał (Elbląski) głównie na cele turystyczne, łączy on jeziora Jeziorak i Drwęckie przez jezioro rynnowe Ruda Woda i jezioro Druzno z Elblągiem., 6. Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie ma powierzchnię 8 600 kilometrów kwadratowych; występują tu ozy, kemy, moreny martwego lodu, sandry (Chełmiński, Wąbrzeski, Jabłonowski); wysokość wzniesień morenowych przekracza niekiedy 150 m n.p.m.; największą wysokość odnotowano na północnym-wschodzie Garbu Lubawskiego, którego wysokości przekraczają 200 m n.p.m. z kulminacją 312 m n.p.m. (Dylewska Góra); znajdują się tu takie jeziora jak: Chełmżyńskie, Wielkie Partęczyny, Skarlińskie, Bachotek, Sosno i in., 7. Pojezierze Mazurskie zajmujące powierzchnię 13 180 kilometrów kwadratowych; obejmuje zasięgiem formy polodowcowe trzech głównych faz zlodowacenia Wisły (leszczyńskiej, poznańskiej i pomorskiej); główną cechą tego pojezierza jest duża jeziorność oraz występowanie największych jezior w skali Polski pod względem powierzchni, głównie występują tu jeziora, które zajmują obniżenia w zagłębieniach moreny dennej; lądolód skandynawski utworzył tu dwa łukowate wygięcia, czego skutkiem było powstanie dwóch obniżeń wykorzystywanych przez rzekę Łynę i zespół jezior; z płatów martwego lodu pozostawionego na powierzchni terenu uformowały się misy jezior tj. Śniardwy i zespół Mamr; rzeka Łyna źródła ma na wysokości 153 m n.p.m., jej długość to 289 km, przepływa ona przez wiele jezior, w tym: Łańskie, Pluszne; wspomniany zespół zbiorników Mamr dzieli się na trzy grupy i łącznie obejmuje 24 jeziora: Zespół Mamr o łącznej powierzchni 102,31 kilometrów kwadratowych (Mamry północne, Święcajty, Kirasajty, Dargin, Dobskie i Kisajno), System jezior i kanałów Niegocin-Tałtowisko o łącznej powierzchni 50,81 kilometrów kwadratowych (Niegocin, Tajty, Buwełno, Wojnowo, Jagodne z Górkłem, Szymońskie, Kotek i Tałtowisko, Zespół Śniardw o łącznej powierzchni 148,46 kilometrów kwadratowych (Ryńskie z Tałtami, Mikołajskie, Bełdany, Śniardwy z Sekstami i Kaczorajnem, Warnołty i Tyrkło; 8. Pojezierze Litewskie również swoim zasięgiem obejmuje, tak jak Pojezierze Mazurskie, formy trzech głównych faz zlodowacenia Wisły; obszary sandrowe związane są głównie z fazą leszczyńską a moreny czołowe z fazą poznańską i pomorską; na wysoczyznach morenowych występują dobrze wykształcone kemy, ozy i drumliny; w obrębie tego pojezierza występuje najgłębsze jezioro w Polsce - Jezioro Hańcza (108 m); wyróżnia się tu jeszcze jeziora: Wigry, Wizajny, Gołdapskie, Białe Filipkowskie, Sejny, Hołny, Pierty, Gremzdy i inne., 9. Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka ma powierzchnię 7 200 kilometrów kwadratowych (w granicach Polski); jest to rozległa forma wklęsła, która oddziela Pojezierze Pomorskie od Pojezierza Wielkopolskiego; podczas zlodowacenia Wisły fazy pomorskiej pradoliną były odprowadzane wody lodowcowo-rzeczne na zachód., 10. Pojezierze Lubuskie zajmujące powierzchnię ok. 5 100 kilometrów kwadratowych; położone jest pomiędzy Kotliną Gorzowską na północy, Doliną Środkowej Odry na południu i obniżeniem wykorzystywanym przez Obrę na wschodzie; w środkowej części występują wzgórza, których wysokość przekracza miejscami 200 m n.p.m. - związane są z fazą pomorską; obszary sandrowe na południowym zachodzie i wschodzie pojezierza związane są z morenami fazy poznańskiej; w niektórych miejscach pojezierza wzgórza morenowe porozcinane są rynnami polodowcowymi, które zajmują jeziora m.in.: Niesłysz, Paklicko Wielkie, Lubiniewo, Lubiąż i Ciecz; największym jeziorem na tym pojezierzu jest jezioro Zbąszyńskie., 11. Pojezierze Wielkopolsko-Kujawskie ma powierzchnię 15 700 kilometrów kwadratowych; znajduje się pomiędzy Pradoliną Toruńsko-Eberswaldzką, a maksymalnym zasięgiem zlodowacenia Wisły; wysokości terenu nie przekraczają 200 m n.p.m.,niektóre obszary nawet nie przekraczają 100 m n.p.m.; na obszarze występują dwa ciągi moren o kierunku równoleżnikowym, które są rozdzielone przez dwie bruzdy: Poznański Przełom Warty i rynna jezior goplańskich; wspomniane bruzdy łączą dwie pradoliny (Warciańsko-Odrzańską z Toruńsko-Eberswaldzką)., 12. Pradolina Warciańsko-Odrzańska ma powierzchnię 2 100 kilometrów kwadratowych; jej długość wynosi 220 km; jest to równoleżnikowe obniżenie, które zaliczane jest do Pradoliny Warszawsko-Berlińśkiej; obniżeniem tym odpływały wody lodowcowo-rzeczne na zachód w czasie fazy poznańskiej., 13. Wzniesienia Zielonogórskie ma powierzchnie 1 400 kilometrów kwadratowych; najwyższa wysokość terenu przekracza 200 m n.p.m.; ten pas wzniesień związany jest z maksymalnym zlodowaceniem Wisły w fazie leszczyńskiej., 14. Pojezierze Leszczyńskie ma powierzchnię 2 200 kilometrów kwadratowych; położone pomiędzy Pradoliną Warciańsko-Odrzańską od północy, Niziną Południowowielkopolską od południa i wschodu oraz Pradoliną Głogowską od zachodu; wysokość wzgórz morenowych nie przekracza 160 m n.p.m.; na tym pojezierzu bardzo mało jest jezior z czego największe to: Sławskie, Przemęckie z Orłowińskim i Wieleńskim, Dolskie Wielkie i inne mniejsze.
Mapa pojezierzy z podziałem na krainy geograficzne
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.