1. Zboża stanowią ponad 72% powierzchni zasiewów. Niemal 31% powierzchni zasiewów zbóż stanowi pszenica.
Wymagania: Z uwagi na wysokie wymagania glebowe, długi okres wegetacyjny, konieczność starannej uprawy i znacznego nawożenia mineralnego, pszenica uprawiana jest na Nizinie Śląskiej, Podkarpaciu, Wyżynie Lubelskiej, Żuławach Wiślanych i Kujawach.
Wykorzystanie: uprawiana jest głównie jako zboże żywieniowe (mąka, kasze), przemysłowe (alkohol) i pasza dla zwierząt.
Zbiory: 9,8 mln t (37% zbiorów zbóż)
Plony: 40,6 dt/ha
Udział i miejsce Polski w produkcji światowej: 1,5%; 16. miejsce
Udział i miejsce Polski w produkcji UE: 7,8%; 4. miejsce
Eksport: 14. miejsce w rankingu państw eksportujących pszenicę
2. Pszenżyto (będące wydajną krzyżówką pszenicy i żyta) ma niskie wymagania agroklimatyczne. W drugiej połowie lat 80. XX w. jego uprawa na dużą skalę przyczyniła się do spadku powierzchni zasiewów żyta, które daje znacznie niższe plony. Głównym obszarem uprawy pszenżyta jest zachodnia Polska, gdzie innowacje w rolnictwie są najszybciej przyjmowane.
Wykorzystanie: pasza dla bydła, trzody chlewnej, owiec i ptactwa, produkcja mąki
Plony: 31,7 dt/ha
Zbiory: 4,1 mln t (15% zbiorów zbóż)
Udział i miejsce Polski w produkcji światowej: 30,7%; 1. miejsce
Eksport: 1. miejsce w rankingu państw eksportujących pszenżyto
3. Uprawy stosunkowo mało wymagającego jęczmienia są rozpowszechnione w całej Polsce, ze szczególną koncentracją na pojezierzach, Nizinie Śląskiej i wyżynach. W środkowej i wschodniej Polsce przeważa paszowe wykorzystanie jęczmienia.
Wykorzystanie: produkcja kasz, produkcja piwa, pasza dla trzody chlewnej (ze względu na dużą zawartość białka)
Plony: 31,2 dt/ha
Zbiory: 3,0 mln t (11% zbiorów zbóż)
Udział i miejsce Polski w produkcji światowej 2,6%; 11. miejsce
Udział i miejsce Polski w produkcji UE: 6,6%; 6. miejsce
Eksport: 22. miejsce w rankingu państw eksportujących jęczmień
4. Żyto to zboże o niskich wymaganiach glebowych i klimatycznych, uprawiane jest niemal w całej Polsce, zwłaszcza na Nizinie Podlaskiej i Mazowieckiej oraz w środkowej części Pojezierza Pomorskiego. Zbiory: 2,2 mln t (8% zbiorów zbóż). Żyto było przez wiele lat (np. w latach 70. XX w.) w Polsce najważniejszą rośliną uprawną. Byliśmy na drugim miejscu (po ZSRR) w światowej produkcji tego zboża.
Wykorzystanie: pasza dla zwierząt w postaci ziarna lub zielonki, produkcja mąki i alkoholu
Plony: 24,2 dt/ha
Udział i miejsce Polski w produkcji światowej: 19,5%; 2. miejsce
Udział i miejsce Polski w produkcji UE: 36,2%; 2. miejsce
Eksport: 1. miejsce w rankingu państw eksportujących żyto
5. Kukurydza wymaga dobrych, żyznych gleb i długiego okresu wegetacyjnego, dlatego uprawia się ją głównie na Nizinie Śląskiej, Nizinie Wielkopolskiej, w województwie kujawsko-pomorskim oraz w Kotlinie Sandomierskiej. W Polsce uprawia się jej odmiany przystosowane do klimatu umiarkowanego.
Wykorzystanie: pasza dla zwierząt, ziarna wykorzystywane jako konserwa czy popcorn, produkcja mąki, makaronu, kaszy, alkoholu, oleju i skrobi
Zbiory 3,2 mln t (11% zbiorów zbóż)
Plony: 71,5 dt/ha
Eksport: 14. miejsce w rankingu państw eksportujących kukurydzę
6. Powierzchnia zasiewów owsa, głownie na Podkarpaciu i w Polsce Wschodniej, utrzymuje się od wielu lat na stałym, choć stosunkowo niskim poziomie. Owies stanowi pokarm dla koni, które wciąż są wykorzystywane w gospodarstwach o niskim poziomie mechanizacji. Owies ma niskie wymagania glebowe i wystarcza mu krótki okres wegetacyjny.
Wykorzystanie: pasza dla koni, produkcja płatków owsianych i alkoholu - whisky
Zbiory 1,2 mln t (4% zbiorów zbóż)
Plony: 23,5 dt/ha
Udział i miejsce Polski w produkcji światowej: 5,6%; 4. miejsce
Udział i miejsce Polski w produkcji UE: 18,2%; 1. miejsce
Eksport: niewielkie znaczenie
7. Główne rośliny strączkowe: fasola, bób i grochFasolaBóbGroch
Wykorzystanie: ziarno spożywane bezpośrednio, po przygotowaniu termicznym, jako konserwa i w postaci mrożonej; części zielone jako pasza dla zwierząt
Zbiory: konsumpcyjne 163 tys. t, pastewne 393 tys. t
Plony: konsumpcyjne 24,3 dt/ha, pastewne 21,7 dt/ha
Polska ma niewielkie znaczenie w światowych zbiorach i eksporcie tych roślin
8. Wykorzystanie: Ziemniaki mają szerokie zastosowanie: alimentacyjne (żywieniowe), paszowe (są cenne zwłaszcza w chowie trzody chlewnej) oraz przemysłowe (w produkcji spirytusu, krochmalu, mąki ziemniaczanej, frytek, chipsów). Uprawiane w całej Polsce, z koncentracją w części środkowej i wschodniej.
Zbiory: 7,5 mln t
Plony: 251 dt/ ha.
Plony ziemniaków są stosunkowo niskie, głownie z uwagi na zastosowanie średnio wydajnych odmian. Najwyższe plony uzyskiwane są na obszarach najwyższej kultury rolnej – w południowo- i północno-zachodniej Polsce.
Udział i miejsce Polski w produkcji światowej: 2,4%; 8. miejsce
Udział i miejsce Polski w produkcji UE: 15,0%; 2. miejsce
Eksport: 7. miejsce w rankingu państw eksportujących produkty ziemniaczane (w tym mrożone)
9. Wykorzystanie: olej spożywczy, olej techniczny, pasza dla zwierząt (makuchy). Rzepak i rzepik to najważniejsze rośliny oleiste uprawiane w Polsce. Koncentracja upraw rzepaku występuje w części zachodniej (województwa wielkopolskie i dolnośląskie), na Kujawach, Pomorzu Zachodnim i Żuławach, często w sąsiedztwie olejarni. Bardziej odporny na trudne warunki klimatyczne rzepik uprawiany jest w północno-wschodniej Polsce. Rzepak wymaga wilgotnych i żyznych gleb.
Zbiory: 2,2 mln t, czyli 97% zbiorów roślin oleistych w Polsce (pozostałe 3% stanowią zbiory słonecznika)
Plony: 26,1 dt/ ha
Udział i miejsce Polski w produkcji światowej: 3,6%; 7. miejsce
Udział i miejsce Polski w produkcji UE: 12,4%; 3. miejsce
Niewielkie znaczenie w eksporcie.
10. Zbiory buraków cukrowych znacznie zmalały w ciągu ostatnich lat przy jednoczesnym wzroście ich plonów. Obszary upraw buraków cukrowych to: Wyżyna Lubelska, Nizina Szczecińska, Żuławy Wiślane, Pojezierze Kujawskie i Nizina Śląska. Miejsca te są zbieżne z miejscami występowania pszenicy, ponieważ obydwie rośliny mają podobne, wysokie wymagania klimatyczne i glebowe. Ponadto najczęściej buraki znajdują się w pobliżu cukrowni, gdyż transport na duże odległości jest nieopłacalny i powoduje ubytek cukru w roślinie. W Polsce wciąż stosuje się tradycyjne metody siewu, pielęgnacji i zbiorów najczęściej niskocukrowych odmian, co wymaga ogromnych nakładów pracy i zmniejsza efektywność upraw. Najwyższe plony osiągają województwa południowe, lecz największy udział w zbiorach mają województwa: wielkopolskie, kujawsko-pomorskie i lubelskie.
Wykorzystanie: produkcja cukru, melasy i paszy dla zwierząt
Zbiory: 14,3 mln t, czyli 100% zbiorów roślin cukrodajnych w Polsce
Plony: 599 dt/ ha
Udział i miejsce Polski w produkcji światowej: 5,2%; 6. miejsce
Udział i miejsce Polski w produkcji UE: 12,0%; 3. miejsce
Eksport: 14. miejsce w rankingu państw eksportujących cukier
11. Kukurydza na zielonkę Strączkowe pastewne na zielonkę, np. łubin (zdj.), peluszka, wyka, bobik Motylkowe pastewne na zielonkę, np. koniczyna (zdj.), lucerna Trawy polowe na zielonkę, np. wiechlina (zdj.)
Okopowe pastewne, np. ziemniaki pastewne, marchew pastewna