Schemat przedstawia ogólny plan budowy układu nerwowego kręgowca. Ukazany jest duży mózg składający się z dwóch półkul z pofałdowaną powierzchnią. Na schemacie, oznaczone kolejnymi cyframi widnieją tłumaczenia poszczególnych elementów wykresu. Na szczycie schematu widać ośrodkowy układ nerwowy (OUN) złożony z grzbietowo położonego rdzenia kręgowego i zamkniętego w jamie czaszki mózgu. Od mózgu odchodzą w dół dwie strzałki z napisami: Informacja przekazywana do ośrodkowego układu nerwowego oraz informacja przekazywana z ośrodkowego układu nerwowego. Pierwsza z nich prowadzi do pola z napisem: Neurony eferentne (ruchowe, motoryczne), od którego w dwie strony prowadzi rozgałęziona strzałka do napisów: część współczulna oraz część przywspółczulna. Od nich prowadzi w dół strzałka do napisu: przekazanie sygnału z ośrodkowego układu nerwowego do efektorów, którymi są mięśnie gładkie, mięsień sercowy i gruczoły. Nad nimi znajduje się pole z napisem: neurony aferentne (czuciowe). Odbierają impulsy nerwowe np. od ciałek zmysłowych skóry wrażliwych na ból lub temperaturę i przekazują je do ośrodkowego układu nerwowego. Do tego pola prowadzi strzałka od pola z napisem: receptory czuciowe oraz kolejna strzałka z podpisem: informacja przekazywana do ośrodkowego układu nerwowego. Druga strzałka biegnąca w dół od mózgu prowadzi do pola z napisem: neurony eferentne (ruchowe, motoryczne). Odbierają impulsy nerwowe z ośrodkowego układu nerwowego (wysyłane przez komórki nerwowe kojarzeniowe) i doprowadzają je do narządu wykonawczego, czyli efektora (mięsień lub gruczoł). Nad nią znajduje się ramka z napisem: Neurony aferentne (czuciowe). Odbierają impulsy nerwowe od narządów wewnętrznych i przekazują je do ośrodkowego układu nerwowego. Do tego pola prowadzi strzałka od pola z napisem: receptory czuciowe oraz kolejna strzałka z podpisem: informacja przekazywana do ośrodkowego układu nerwowego. W centralnej części schematu widoczna jest duża ramka z napisem: obwodowy układ nerwowy, od której w dwóch kierunkach biegną strzałki do ramek z napisami: somatyczny układ nerwowy i autonomiczny układ nerwowy. 1. Złożony z grzbietowo położonego rdzenia kręgowego i zamkniętego w jamie czaszki mózgowia. 2. W skład somatycznego układu nerwowego wchodzą zwoje, sploty nerwowe oraz nerwy obwodowe. Rola układu somatycznego polega na odbieraniu bodźców zmysłowych z narządów zmysłów (słuchu, równowagi, smaku i dotyku), regulacji pracy mięśni szkieletowych oraz kierowaniu ruchami celowymi i zamierzonymi. 3. Neurony aferentne (czuciowe, sensoryczne) odbierają impulsy nerwowe z receptorów, np. od ciałek zmysłowych skóry wrażliwych na ból lub temperaturę i przekazują je do ośrodkowego układu nerwowego. 4. Informacja przekazywana do ośrodkowego układu nerwowego, 5. Informacja przekazywana z ośrodkowego układu nerwowego. 6. Neurony eferentne (ruchowe, motoryczne) odbierają impulsy nerwowe z ośrodkowego układu nerwowego i doprowadzają je do narządu wykonawczego, czyli efektora (mięsień lub gruczoł). 7. W skład autonomicznego układu nerwowego wchodzą nerwy i zwoje unerwiające mięśnie gładkie układu moczowo-płciowego, oddechowego i krwionośnego oraz serce i gruczoły wydzielnicze. Do przekaźnictwa między ośrodkowym układem nerwowym a efektorem wykorzystywane są dwa rodzaje neuronów: neurony przedzwojowe, których perykariony i dendryty znajdują się w OUN, a aksony w PUN, i neurony pozazwojowe, których perykariony i dendryty mieszczą się w zwojach poza OUN, a aksony mają zakończenie w efektorze. 8. Neurony aferentne (czuciowe, sensoryczne) odbierają impulsy nerwowe z receptorów znajdujących się w narządach wewnętrznych i przekazują je do ośrodkowego układu nerwowego. 9. Informacja przekazywana do ośrodkowego układu nerwowego. 10. Informacja przekazywana z ośrodkowego układu nerwowego. 11. Układ współczulny Zbudowany jest z nerwów, splotów i parzystych zwojów: zwoju rzęskowego i zwojów pnia współczulnego. Zakończenia współczulne uwalniają noradrenalinę. 12. Układ przywspółczulny Znajduje się w rdzeniu przedłużonym oraz w pniu mózgu. Zakończenia przywspółczulne uwalniają acetylocholinę. 13. Unerwia narządy wewnętrzne i reguluje ich czynności, m.in. hamuje akcję serca i pobudza wydzielanie gruczołów trawiennych. 14. Unerwia narządy wewnętrzne i reguluje ich czynności, m.in. przyśpiesza akcję serca i hamuje wydzielanie gruczołów trawiennych.