Ilustracja interaktywna. Ilustracja przedstawia kobietę, która słucha muzyki przez założone słuchawki. Ma zamknięte oczy, półdługie włosy i zieloną koszulkę. Wokół niej znajdują się nuty. Pod spodem ilustracji jest napis: Krytyka empiryzmu genetycznego 1: ontologia. Elementy ilustracji interaktywnej: 1. Problem pierwszy dotyczy założenia na temat istnienia rzeczy – materialnych obiektów, które oddziałują na nasze zmysły. Czy istnieje jednak doświadczenie, które potwierdzałoby istnienie takich przedmiotów? Jeżeli konsekwentnie przeanalizujemy, co jest treścią doświadczenia zmysłowego, to okaże się, że nie są to realne przedmioty (drzewo, które widzimy; piosenka, którą słyszymy), ani nawet obiekty fizyczne (światło, fale dźwiękowe), lecz wrażenia, które pojawiają się w naszych zmysłach. Trzymając się zasady, że wiemy tylko to, o czym uczy nas doświadczenie, krytycy Locke’a doszli do wniosku, że nie istnieją rzeczy, lecz tylko wrażenia zmysłowe (w terminologii Davida Hume’a – impresje).

Ilustracja interaktywna. Ilustracja przedstawia mężczyznę siedzącego pod jabłonią. Z jabłoni na głowę mężczyzny spada jabłko. Mężczyzna ma krótkie włosy, niebieski sweter i ciemne spodnie. Pod spodem ilustracji jest napis: Krytyka empiryzmu genetycznego 2: idee złożone. Elementy ilustracji interaktywnej: 1. Drugi problem dotyczy procesu powstawania idei złożonych. Locke twierdzi, że idee złożone dostarczają nam prawdziwej wiedzy o rzeczywistości, ponieważ opierają się na ideach prostych. Lecz według radykalnego empiryzmu jedynym, co istnieje ponad wszelką wątpliwość, są wrażenia, ponieważ możemy ich doświadczyć. Idea przyczyny lub substancji nie może pojawić się w naszych zmysłach – jest więc tylko dodatkiem pochodzącym od naszego umysłu. W samym doświadczeniu nie ma niczego, co uzasadniałoby ich prawdziwość., 2. Przykłady Jeśli widzę, że Isaacowi Newtonowi, który siedzi pod jabłonią, spada na głowę jabłko, to co wiedzę w rzeczywistości? Oto impresje – w tym wypadku obrazy – które docierają do moich zmysłów:
* pewne jabłko odrywa się od gałęzi
* pewne jabłko spada
* pewne jabłko uderza w głowę Newtona
* Newton przeklina
* Newton łapie się za głowę
* Newton patrzy do góry., 3. Co się więc wydarzyło? Isaacowi Newtonowi na głowę spadło jabłko. Mój umysł połączył ze sobą wiele impresji – w każdej z nich znajdowało się jakieś jabłko. Impresje pojawiały się jedna za drugą, za każdym razem jabłko, które widziałem, znajdowało się w innym miejscu. Mój umysł uznał, że cały czas obserwowałem jedno i to samo jabłko – połączył więc ze sobą impresje budując na ich podstawie ideę substancji., 4. Co wydarzyło się dalej? Newtona zabolała głowa, ponieważ uderzyło w nią spadające jabłko. Zobaczyłem jabłko uderzające o jakąś głowę, a potem jakąś rękę, która dotykała głowy. Następnie głowa obracała się wokół własnej oczy, a jej właściciel kierował swoje spojrzenie w górę. Mój umysł znów połączył ze sobą te obrazy i uznał, że istnieje związek przyczynowy między jednym wydarzeniem (uderzenia jabłka) a drugim (ból głowy). Połączył więc ze sobą idee proste budując na ich podstawie ideę przyczyny.
Locke twierdzi, że idee złożone są prawdziwe, ponieważ opierają się na ideach prostych, które pochodzą bezpośrednio z doświadczenia. Krytycy empiryzmu genetycznego wskazują, że w samym doświadczeniu – które dostarcza tylko niepowiązanych impresji – nie znajduje się żaden element, który pozwoliłby stwierdzić, że istnieją jakiekolwiek związki między pojawiającymi się spontanicznie impresjami. Nie ma więc pewności, że idee złożone dostarczają wiedzy prawdziwej.
Radykalni empiryści, którzy krytykowali Locke’a (jak np. David Hume) nie odrzucali jego opisu działania ludzkiego umysłu. Zgadzali się, że na podstawie impresji, które docierają do naszych zmysłów, budujemy idee złożone. Problem polega jednak na tym, że ten mechanizm psychologiczny nie prowadzi do powstania prawdziwej wiedzy o rzeczywistości. Nie mamy według nich dobrego powodu, aby nie uznawać idei złożonych za coś więcej niż fikcje wytwarzane przez ludzki umysł., 5. Do czego prowadziła krytyka empiryzmu genetycznego z perspektywy radykalnego empiryzmu? A. George Berkeley (1685–1783), filozof angielski

Idealizm subiektywny, immaterializm, solipsyzm

Człowiek nie poznaje samych rzeczy, lecz tworzy sobie wyobrażenie o nich na podstawie wrażeń, które docierają do zmysłów. Berkeley wyciągał z tego stwierdzenia konsekwencje metafizyczne. → Czym jest to, co istnieje w rzeczywistości?
Na podstawie doświadczenia nie możemy stwierdzić, by istniały rzeczy. → Nic, co nie pochodzi z doświadczenia, nie istnieje. → Rzeczy, ciała, byty materialne nie istnieją → immaterializm.
Tym, co istnieje naprawdę są jedynie zespoły wrażeń zmysłowych. Byt nie ma żadnej trwałej, materialnej podstawy, to jego istnienie jest całkowicie uwarunkowane naszymi postrzeżeniami. Istnieć, według Berkeleya, to tyle, co być postrzeganym. Cała rzeczywistość jest tylko zespołem wrażeń postrzeganych przez umysł. Jest od niego całkowicie zależna – istnieje tylko wtedy, kiedy jest postrzegana (solipsyzm). Takie stanowisko ontologiczne to skrajny idealizm subiektywny., 6. Do czego prowadziła krytyka empiryzmu genetycznego z perspektywy radykalnego empiryzmu? David Hume (1711–1776), filozof brytyjski, przedstawiciel filozofii oświeceniowej

Sceptycyzm

David Hume stosował inną niż Locke terminologię, lecz zgadzał się z nim zasadniczo, co do sposobu powstawania wiedzy. Człowiek posiada wrażenia dotyczące rzeczywistości wobec niego zewnętrznej. Na postawie owych wrażeń tworzy idee.
Hume poddał gruntownemu badaniu rozumowanie, na którym opiera się proces tworzenia idei z wrażeń. Interesowały więc go przede wszystkim epistemologiczne konsekwencje empiryzmu.
→ Dzięki doświadczeniu możemy stwierdzić pewne fakty.
→ Na podstawie faktów, nasz umysł wyciąga wnioski.
→ Przykład Stojący pod jabłonią człowieka trzyma się za głowę. Po ziemi toczy się jabłko. Na podstawie tych obserwacji wnioskujemy o przyczynie – jabłko musiało mu spaść na głowę.
→ Czy związek przyczynowy jest konieczny – czy uderzenie jabłka musiało być przyczyną bólu głowy? Czy przebieg wydarzeń mógł być inny? Na czym opieramy nasze wnioskowanie?
→ Nie możemy opierać go na wiedzy, która nie pochodzi z doświadczenia
→ Nawet gdybyśmy zaobserwowali moment uderzenia jabłka w głowę i reakcję człowieka na ból, obserwujemy tylko sekwencję zdarzeń, które następują jedno po drugim. Nie możemy natomiast zaobserwować samego związku przyczynowego.
→ Ogólnie rzecz biorąc, nie ma nic w doświadczeniu, co pozwoliłoby mi stwierdzić, że jedno zjawisko jest przyczyną innego. Mogę jedynie określić czas – jedno zachodzi wcześniej, a drugie później.
→ Idea przyczynowości, która powstaje w naszym umyśle nie pochodzi więc z doświadczenia. Wynika tyko z przyzwyczajenia naszego umysłu do postrzegania rzeczy w ten właśnie sposób.
→ Wnioskując o przyczynach oraz o innych związkach koniecznych, nasz umysł wykracza poza fakty.