Ilustracja przedstawia schemat teorii endosymbiozy pierwotnej. 1. Komórka prokariotyczna zawierająca DNA zwiększa swoje rozmiary – jej błona komórkowa rozrasta się, a następnie wpukla do wewnątrz komórki., 2. Wpuklenia odrywają się od błony komórkowej i tworzą system błon retikulum endoplazmatycznego oraz osłonkę jądrową. Powstaje jądro komórkowe i tym samym przodek eukariotów – komórka praeukariotyczna., 3. Tlenowa proteobakteria zostaje wchłonięta na drodze fagocytozy (endocytozy) przez komórkę eukariotyczną. Nie ulega strawieniu. Wchodzi w symbiozę z komórką gospodarza i staje się endosymbiontem., 4. Z endosymbiontu powstaje komórka będąca przodkiem zwierząt, grzybów i innych heterotrofów. Dzięki symbiozie gospodarz wykorzystuje tlen w procesie oddychania tlenowego i jest w stanie przeżyć w środowisku tlenowym. Proteobakteria zostaje zasymilowana, przestaje funkcjonować jako samodzielny organizm i staje się półautonomiczną organellą – mitochondrium., 5. Niektóre organizmy praeukariotyczne pochłaniają organizmy prokariotyczne – zdolne do fotosyntezy cyjanobakterie., 6. Organizm ten po pochłonięciu cyjanobakteri staje się przodkiem roślin i niektórych protistów.