Grafika interaktywna
Zapoznaj się z grafiką interaktywną i wykonaj polecenia.
Wymień podobieństwa między Śląsko‑Krakowskim a Warszawskim Okręgiem Przemysłowym.
Na podstawie Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020 (s. 30–33) wskaż największe wyzwania, jakie stoją przed Gdańskim Okręgiem Przemysłowym.
Okręgi przemysłowe z definicji to obszary skupiające wiele zakładów i ośrodków przemysłowych na silnie zurbanizowanych terenach. Trudno jest obecnie wyodrębnić jeden ogólnie przyjęty podział, gdyż na przestrzeni lat kryteria wydzielanych okręgów zmieniały się. Wszystkie transformacje i procesy restrukturyzacji przekształcały obszary przemysłowe, a zmieniające się kryteria często wykluczały dany obszar z podziału. Ostatnim oficjalnym podziałem polskich okręgów przemysłowych (mapa poniżej), jest ten podany przez GUS w 2005 roku – ponad 15 lat temu.
Obecny przemysł przez ten czas jednak znacząco się zmienił. W prezentacji skupimy się na dwóch wybranych okręgach mających ogromne znaczenie dla polskiej gospodarki. Największym i najważniejszym okręgiem przemysłowym Polski jest Górnośląski Okręg Przemysłowy. W podziale GUS z 2005 roku obszar ten jest połączony wraz z innymi sąsiadującymi okręgami przemysłowymi i nosi nazwę Śląsko‑Krakowskiego Okręgu Przemysłowego (OP). W skład Śląsko‑Krakowskiego OP wchodzą m.in. Okręg Bielski, Krakowski, Częstochowski oraz interesujący nas Górnośląski, który obejmuje całą konurbację Górnośląską, czyli Katowice, Bytom, Sosnowiec, Zabrze, Jaworzno, Tychy, Gliwice, Rybnik, Chrzanów oraz Mysłowice.
Obszar Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego rozwinął się ze względu na bazę surowcową. Pierwsze kopalnie rud żelaza i ołowiu funkcjonowały na terenie Tarnowskich Gór już w XV w, w jednak ze względu na mały dostęp do ówczesnych technologii nie przynosiło ono zaskakujących rezultatów, które pobudziłyby region do rozwoju. Wówczas węgiel kamienny wydobywany był metodą odkrywkową, nie radzono sobie nawet z odwodnieniem terenu pod kopalnie. Do rozwoju GOPU przyczyniły się czynniki polityczne oraz unowocześnienie technologii, które zostały wprowadzone podczas zaboru Pruskiego. Do jednego z większych czynników rozwoju tego regionu było wprowadzenie prawa górniczego w 1769 r., dzięki któremu każda osoba posiadająca koncesję mogło poszukiwać i eksploatować minerały na danym terenie. Najstarszą kopalnią na terenie GOP u jest Murcki w Katowicach z XVII w., jednak istnieją wzmianki o wydobyciu węgla już w XVI w. w Rudzie Śląskiej. Eksploatacja węgla kamiennego rozpoczęła się w obrębie GOP u podczas renowacji kopalni, dzięki użyciu maszyny parowej w XVIII w. Z uwagi na fakt, że maszyny parowe były opalane węglem, wymuszało to poszukiwania surowców mineralnych w tym węgla kamiennego. W 1791 r. otwarta została pierwsza państwowa kopalnia węgla kamiennego koło Zabrza - “Królowa Luiza”, Kolejnym czynnikiem rozwoju przemysłu na Górnym Śląsku było poznanie nowej metody wytopywania żelaza przy pomocy koksu, która zastosowana została pierwszy raz w 1810 r. W kolejnych latach otwierano nowe huty cynki i żelaza oraz kopalnie na wielką skalę, dla porównania w 1852 r. w górnictwie zatrudniono 14 296 osób, a w 1882 r.- 203 570 osób. Kolejnym czynnikiem rozwoju GOP u, było rozbudowanie kolei z Wrocławia do Katowic.
Obecnie prym wiodą gałęzie przemysłu: energetycznego, hutniczego (żelazo), metali niezależnych, maszynowego (maszyny dla górnictwa, energetyki itd.).
W latach 60 i 70 XX w GOPie dostarczano około 70% krajowej produkcji węgla i 35% produkcji surówki żelaza. W kolejnych latach powstawało coraz więcej placówek przemysłowych na tym obszarze, w wyniku postępującej industrializacji. Od roku 1990 obszar ten jest restrukturyzowany z większym lub mniejszym powodzeniem. Coraz chętniej na terenie GOP‑u inwestują zagraniczni przemysłowcy, tworząc nowe miejsca pracy i zmieniając strukturę gałęziową w kierunku przemysłu nowoczesnych technologii.
Innym ważnym ośrodkiem przemysłowym Polski jest Warszawski Okręg Przemysłowy (WOP). WOP pod względem wielkości produkcji przemysłowej plasuje się na drugim miejscu. Swój rozwój WOP zawdzięcza stołecznym funkcjom Warszawy. Historyczne wzmianki o przemyśle w stolicy sięgają już roku 1792, gdy w spisie zatrudnionych wskazano, że zatrudnieni w manufakturach stanowili 36%. To bardzo dużo jak na ówczesne warunki.
Oficjalnie wskazuje się, że WOP powstał w latach 1870‑1913. Dzięki wielkości miasta jako genezę powstania okręgu wskazuje się bardzo dużą koncentrację ludności i dogodne położenie Warszawy. Na samym początku w WOP ie najbardziej rozwiniętą branżą, była branża metarulgiczna, przemysł maszynowy, kosmetyczny, farmaceutyczny i odzieżowy. W XXI w. głównym czynnikiem rozwoju i modernizacji WOPu był napływ firm zagraicznych, rozwój infrastruktury oraz brak wydobywanych w tym miejscu surowców, dlatego obecnie najbardziej rozwiniętymi gałęziami jest branża chemiczna, elektromechaniczna, precyzyjna, kosmetyczna poligraficzna oraz kosmetyczna.
Stolica pod względem przemysłowym rozwija się coraz prężniej. Dzięki inwestycjom i bardzo dogodnym warunkom okręgiem tym interesują się zagraniczni inwestorzy. Mimo przychylnych prognoz rozwojowych przed Warszawą stoją również olbrzymie wyzwania.
Struktura gałęziowa WOP‑u kształtuje się następująco: przemysł chemiczny, elektromaszynowy, hutnictwo, spożywczy, odzieżowy.
W analizie SWOT zamieszczonej w Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku jako problemy regionu wymieniane są: niewystarczający poziom specjalizacji gospodarki, spadek znaczenia funkcji produkcyjnej, niski poziom technologiczny, niski poziom usieciowienia gospodarki oraz niski poziom przedsiębiorczości mieszkańców.
Jako wyzwania strategia wyznacza podniesienie konkurencyjności regionu Warszawy na arenie międzynarodowej oraz wdrożenie nowych technologii w gospodarce.
Poznaliśmy pokrótce dwa spośród wielu okręgów przemysłowych w Polsce – głównie ich strukturę gałęziową, wyzwania oraz najważniejsze problemy tych regionów, stojące na drodze do zrównoważonego rozwoju. Czy twoim zdaniem regiony te są podobne do siebie? Pomyśl, co je ze sobą łączy i dzieli. Co według ciebie ułatwiłoby rozwój tych obszarów?