Organizacje międzynarodowe – przykłady

ONZ

Organizacja Narodów Zjednoczonych (ang. United Nations, UN)

Siedziba: Nowy Jork (USA)

Główne cele:

• zapewnienie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa,

• rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami,

• rozwiązywanie światowych problemów poprzez międzynarodową współpracę,

• pomoc krajom rozwijającym się,

• poszanowanie praw człowieka.

Liczba krajów członkowskich: 193 (nie należą m.in. Kosowo, Watykan, Palestyna, Sahara Zachodnia).

Więcej o ONZ

Jest to najważniejsza organizacja międzynarodowa o zasięgu ogólnoświatowym. Została utworzona 24.10.1945 r. na mocy podpisanej 26.06.1945 r. w San Francisco Karty Narodów Zjednoczonych. Polska była jednym z 51 krajów założycielskich. Zastąpiła ona skompromitowaną przez obie wojny światowe Ligę Narodów. W organizacji tej obowiązuje zasada, że każde państwo (niezależnie od powierzchni, liczby ludności czy poziomu rozwoju) dysponuje jednym głosem. ONZ od lat 60. XX w. nieustannie wpiera kraje słabo rozwinięte – przyczyniła się m.in. do wprowadzenia programów zmniejszających głód na świecie („zielona rewolucja”), uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, walki z wieloma chorobami zakaźnymi, podejmowania interwencji w celu zaprzestania konfliktów zbrojnych, likwidacji apartheidu, przeciwdziałania rozpowszechnianiu broni jądrowej. Nie ma własnych sił zbrojnych – tworzą je tzw. błękitne hełmy pochodzące z różnych państw członkowskich. Nie mogą one walczyć po żadnej stronie. Jedną z najczęściej stosowanych form działań są misje pokojowe.

Oprócz poszczególnych organów przy ONZ działają tzw. agendy, czyli wyspecjalizowane instytucje i fundusze mające własne władze i środki. Są one silnie powiązane z ONZ, lecz prawnie nie są jej podporządkowane.

R698hf9MsmUV01

Ilustracja przedstawia mapę świata. Kolorem niebieskim oznaczono państwa należące do ONZ, są to: Arabia Saudyjska, Argentyna, Australia, Belgia, Białoruś, Boliwia, Brazylia, Chile, Chiny, Dania, Dominikana, Egipt, Ekwador, Etiopia, Filipiny, Francja, Grecja, Gwatemala, Haiti, Holandia, Honduras, Indie, Irak, Iran, Kanada, Kolumbia, Kostaryka, Kuba, Liban, Liberia, Luksemburg, Meksyk, Nikaragua, Norwegia, Nowa Zelandia, Panama, Paragwaj, Peru, Polska, Południowa Afryka, Rosja, Salwador, Stany Zjednoczone, Syria, Turcja, Ukraina, Urugwaj, Wenezuela, Wielka Brytania, Afganistan, Islandia, Izrael, Jemen, Mjanma, Pakistan, Szwecja, Tajlandia, Albania, Austria, Bułgaria, Finlandia, Ghana, Gwinea, Hiszpania, Indonezja, Irlandia, Japonia, Jordania, Kambodża, Laos, Libia, Malezja, Maroko, Nepal, Portugalia, Rumunia, Sri Lanka, Sudan, Tunezja, Węgry, Włochy, Barbados, Benin, Botswana, Burkina Faso, Burundi, Cypr, Czad, Demokratyczna Republika Konga, Gabon, Gambia, Gujana, Gwinea Równikowa, Jamajka, Kamerun, Kenia, Kongo, Kuwejt, Lesotho, Madagaskar, Malawi, Malediwy, Mali, Malta, Mauretania, Mauritius, Mongolia, Niger, Nigeria, Republika Środkowoafrykańska, Rwanda, Senegal, Sierra Leone, Singapur, Somalia, Eswatini, Tanzania, Togo, Trynidad i Tobago, Uganda, Wybrzeże Kości Słoniowej, Zambia, Angola, Bahamy, Bahrajn, Bangladesz, Bhutan, Dominika, Dżibuti, Fidżi, Grenada, Gwinea Bissau, Katar, Komory, Mozambik, Niemcy, Oman, Papua‑Nowa Gwinea, Republika Zielonego Przylądka, Saint Lucia, Samoa, Seszele, Surinam, Wietnam, Wysypy Salomona, Wyspy Świętego Tomasza i Książęca, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Antigua i Barbuda, Belize, Brunei Darussalam, Saint Kitts i Nevis, Saint Vincent i Grenadyny, Vanuatu, Zimbabwe, Armenia, Azerbejdżan, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Czechy, Erytrea, Estonia, Gruzja, Kazachstan, Kirgistan, Kiribati, Korea Południowa, Korea Północna, Liechtenstein, Litwa, Łotwa, Macedonia Północna, Mikronezja, Mołdawia, Monako, Namibia, Nauru, Palau, San Marino, Słowacja, Słowenia, Tadżykistan, Tonga, Turkmenistan, Uzbekistan, Wyspy Marshalla, Czarnogóra, Serbia, Szwajcaria, Timor Wschodni, Tuvalu, Sudan Południowy.

Bank Światowy

(ang. World Bank)

Siedziba: Waszyngton (USA)

Główne cele:

• udzielanie długoterminowych pożyczek na preferencyjnych warunkach potrzebującym krajom członkowskim,

• walka z ubóstwem,

• finansowanie ochrony zdrowia, edukacji, ochrony środowiska w państwach członkowskich.

Liczba krajów członkowskich: 189.

WTO

Światowa Organizacja Handlu (ang. World Trade Organization)

Siedziba: Genewa (Szwajcaria)

Główne cele:

• liberalizacja międzynarodowego handlu,

• prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej handel,

• rozstrzyganie sporów związanych z międzynarodową wymianą handlową,

• dbałość o przestrzeganie praw własności intelektualnej.

Liczba krajów członkowskich: 164.

UE

Unia Europejska (ang. European Union, EU)

Siedziba: Bruksela (Belgia), Strasburg (Francja), Luksemburg (Luksemburg), Frankfurt (Niemcy)

Główne cele:

• zacieśnianie współpracy gospodarczej,

• prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej,

• zapewnienie pełnej swobody przepływu ludzi,

• wprowadzenie wspólnych norm prawnych i socjalnych,

• stała poprawa poziomu życia,

• wyrównanie poziomu rozwoju gospodarczego.

Liczba krajów członkowskich: 27 (wraz z obszarami specjalnymi stanowiącymi integralną część UE: portugalskie Azory i Madera, hiszpańskie Wyspy Kanaryjskie, francuskie departamenty zamorskie, czyli Gujana Francuska, Gwadelupa, Majotta, Martynika, Reunion, Saint‑Martin).

NAFTA, EFTA i CEFTA

NAFTA

Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu (ang. North American Free Trade Agreement)

Siedziba: Meksyk (Meksyk), Ottawa (Kanada), Waszyngton (USA)

Główne cele:

• rozwój krajów członkowskich,

• stworzenie warunków politycznych służących rozwojowi,

• utworzenie strefy wolnego handlu.

Liczba krajów członkowskich: 3.

EFTA

Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (ang. European Free Trade Association)

Siedziba: Genewa (Szwajcaria)

Główne cele:

wspólna strefa wolnego handlu (wraz z Unią Europejską) na wszystkie towary.

Liczba krajów członkowskich: 4 (niegdyś w tej organizacji było więcej, państw, lecz stały się one członkami UE).

CEFTA

Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu (ang. Central European Free Trade Agreement)

Siedziba: -

Główne cele:

wspólna strefa wolnego handlu (wraz z Unią Europejską) na wszystkie towary.

Liczba krajów członkowskich: 7 (niegdyś w tej organizacji było więcej, państw, lecz stały się one członkami UE).

ASEAN i MERCOSUR

ASEAN

Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo‑Wschodniej (ang. Association of South‑East Asian Nations)

Siedziba: Dżakarta (Indonezja)

Główne cele:

• wzrost ekonomiczny oraz rozwój socjalny i kulturalny w regionie,

• pokojowa współpraca pomiędzy państwami Azji Południowo‑Wschodniej.

Liczba krajów członkowskich: 10.

MERCOSUR

Wspólny Rynek Południa (hiszp. Mercado Comun del Sur)

Siedziba: Montevideo (Urugwaj)

Główne cele:

zniesienie barier handlowych i utworzenie strefy wolnego handlu.

Liczba krajów członkowskich: 4 (Wenezuela zawieszona).

CAN, WNP, UA, CEMAC i ANZUS

CAN

Andyjski Wspólny Rynek (hiszp. Comunidad Andina de Naciones)

Siedziba: Lima (Peru)

Główne cele:

zniesienie barier handlowych i utworzenie strefy wolnego handlu.

Liczba krajów członkowskich: 4 + 5 stowarzyszonych.

WNP

Wspólnota Niepodległych Państw, rzadziej: Wspólnota Państw Niepodległych (ros. Sodrużestwo Nezawisimych Gosudarstw)

Siedziba: Mińsk (Białoruś)

Główne cele:

zapewnienie bezpieczeństwa państwom członkowskim, które należały do ZSRR, a także podtrzymywanie więzi gospodarczych i politycznych między tymi państwami.

Liczba krajów członkowskich: 9 + 1 państwo stowarzyszone.

UA

Unia Afrykańska (ang. African Union)

Siedziba: Addis Abeba (Etiopia)

Główne cele:

• promowanie demokratyzacji,

• ochrona praw człowieka,

• pokojowe rozstrzyganie konfliktów zbrojnych,

• pełna dekolonizacja kontynentu (uniezależnienie się od byłych państw kolonialnych),

• stworzenie organizacji na wzór Unii Europejskiej (strefa wolnego handlu, wspólny parlament, bank centralny, waluta i siły pokojowe).

Liczba krajów członkowskich: wszystkie państwa Afryki (55).

CEMAC

Wspólnota Gospodarcza i Monetarna Afryki Środkowej (fr. Communauté Économique et Monétaire de l'Afrique Centrale)

Siedziba: Libreville (Gabon)

Główne cele:

integracja gospodarcza i unia celna.

Liczba krajów członkowskich: 10 (Angola, Burundi, Czad, Demokratyczna Republika Konga, Gabon, Gwinea Równikowa, Kamerun, Kongo, Republika Środkowoafrykańska, Wyspy Świętego Tomasza i Książęca).

ANZUS

Pakt Bezpieczeństwa Pacyfiku (ang. Pacific Security Treaty; Australia, New Zealand, United States Security Treaty)

Siedziba: Canberra (Australia)

Główne cele:

• zagwarantowanie pokoju państwom członkowskim,

• zapewnienie bezpieczeństwa w obszarze Oceanu Spokojnego.

Liczba krajów członkowskich: 3.

OECD

Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. Organisation for Economic Cooperation and Development)

Siedziba: Paryż (Francja)

Główne cele:

• wspieranie państw członkowskich (należą do nich kraje bogate) w osiągnięciu jeszcze wyższego poziomu wzrostu gospodarczego i stopy życiowej obywateli,

• przyczynianie się do wzrostu zatrudnienia, liberalizacji handlu, pomoc krajom słabo rozwiniętym, kształtowanie polityki energetycznej, zwłaszcza w zakresie energetyki jądrowej.

OPEC

Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową (ang. Organization of the Petroleum Exporting Countries)

Siedziba: Wiedeń (Austria)

Główne cele:

• kontrola nad światowym wydobyciem ropy naftowej,

• ustalanie poziomu cen ropy naftowej.

Liczba krajów członkowskich: 13 (o dużym wydobyciu ropy naftowej).

W latach 70. XX w. przez nagłe i znaczące podniesienie cen ropy naftowej organizacja ta przyczyniła się do ogólnoświatowego kryzysu naftowego, który wpłynął znacząco na gospodarkę światową.

NATO

Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego, Sojusz Północnoatlantycki (ang. North Atlantic Treaty Organization)

Siedziba: Bruksela (Belgia)

Główne cele:

zapewnienie pokoju, wolności i bezpieczeństwa wszystkim państwom członkowskim (obowiązek udzielenia pomocy zaatakowanemu sojusznikowi).

Liczba krajów członkowskich: 29.

Organizacja ta powstała w celu zapobiegania zagrożeniu sowieckiemu.

LPA i OPA

LPA

Liga Państw Arabskich (ang. League of Arab States, LAS)

Siedziba: Kair (Egipt)

Główne cele:

kształtowanie stosunków między państwami członkowskimi i wspólnego stanowiska w sprawach ogólnoświatowych.

Liczba krajów członkowskich: 22 (łącznie z nieuznawaną na arenie międzynarodowej Palestyną).

OPA

Organizacja Państw Amerykańskich (ang. Organization of American States, OAS)

Siedziba: Waszyngton (USA)

Główne cele:

• współpraca gospodarcza między państwami członkowskimi,

• rozwiązywanie regionalnych problemów,

• pokojowe rozwiązywanie sporów.

Liczba krajów członkowskich: 35 (państwa amerykańskie bez Gujany Francuskiej).

Inne organizacje międzynarodowe

• Europejski Obszar Gospodarczy, EOG (ang. European Economic Area, EEA) – jego cele to: swobodne przemieszczanie się, osiedlanie i nabywanie nieruchomości na obszarze państw członkowskich; obejmuje państwa Unii Europejskiej i Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA), z wyjątkiem Szwajcarii.

• Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Zachodniej (ang. Economic Community of West African States, ECOWAS) - organizacja z siedzibą w Abudży (Nigeria), której celem jest współpraca gospodarcza między 15 państwami członkowskimi.

• Wspólnota Gospodarcza Azji i Pacyfiku (ang. Asia‑Pacific Economic Cooperation, APEC) – organizacja z siedzibą w Singapurze, której głównymi zadaniami są: zniesienie barier celnych, utworzenie strefy wolnego handlu i wzrost gospodarczy w regionie; jest luźną formą współpracy; obejmuje 19 państw.

Wybrane organizacje pozarządowe

(ang. NGO - Non‑Governmental Organization)

Przykłady polskich organizacji pozarządowych:

• Polska Akcja Humanitarna (PAH), która pomaga ofiarom wojen i katastrof (prezesem jest Janina Ochojska),

• La Strada, której celem jest pomoc kobietom uprowadzonym i walka z handlem kobietami,

• Monar, który pomaga osobom bezdomnym, uzależnionym i więźniom,

• Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy (WOŚP), która co roku organizuje ogólnopolskie zbiórki pieniędzy przeznaczonych na ochronę zdrowia i życia.